Протоплазма цитоплазма және органоидтарды өз ішіне алып, зат алмасу реакцияларын жүргізеді. Протоплазма 3-қабатты болады .1-қабаты сыртқы қабат болып жасуша қабығы қабырғасына тиіп тұрып плозмалемма деп аталады. 2-қабаты вакуоламен шектесіп тұрады. Ол тонопласт делінеді (ішкі қабат). 3-қабат орта қабат болып мезоплазма деп аталады. Барлық белсенді оргоноидтар химиялық құрамымен түптен ерекшеленеді (кестеден пайдалан).Онда пластид жәнемитохондрия май мөлшерін көп ұстап цитоплазмамен май мөлшері сәйкес келеді. Рибосома құрамында рибонуклеин қышқылы 65%тен кем болмайды. Протоплазманың ішіндегі сұйықтың ион, молекула және агрегат күйінде, әр түрлі пішінде және қосылыстарда болады. Ол қосылыстар каллоид ерітіндіде электр зарядты тағы гидротацияға ие. Осы қасиеттердің бірінің өзгеруімен майда бөлшектердің бірігіп ірі бөлшектерге айналуына алып келіп, нәтижеде 2-фаза пайда етеді. Бұл жағдайды алғаш рет ашқан Х.Бунгенберг – де Ионго оны концервация деп айтады. Протоплазманың каллоидтың ерекшелігі олардың физикалық қасиетіне байланысты протоплазма ішіндегі органоидтар әртүрлі салыстырмалы салмақтарға ие. Жалпы алғанда
протаплазманың салыстырмалы салмағы 1,055 тең. Соның үшін оның ағуы судан өте төмен болып, жай ағады. Бұл қасиет тұтқырлықты белгілейді. Тұтқырлықты өлшеу үшін арнайы бірлік пуаз қолданылады. Оның үшін су тұтқырлығы алынады. 250 та ол 0,00894 пуаза немесе 0,894 центи пуазаға тең деп қабылданады.
Тұтқырлықтың жасуша тіршілігінде маңызы үлкен.
Тұтқырлық өсімдік түріне қарап 10-18 центи пуазаға тең болады.
Протаплазманың тағы бір ерекшелігі оның пластикалық қабілеттілігі (суретке қараң) тірі организмдердің жасушалары тіршілігі олардың барлық уақытта зат алмасуы болып тұруында.Олар бір-бірінен немесе сырт ортадан өнімдерді меңгереді. Жасушалар затты меңгерумен бірге сыртқа да шығарып тұрады. Бұл тірі организмнің арнайы қасиеті. Бұл процесстерде диффузия және осмостың рөлі үлкен. Заттардың бірінші фазадан екіншісіне өтуі диффузия деп аталады.Диффузия бағытталған қозғалысқа ие болады. Заттардың жоғары концентрация ерітіндісіне кем концентрациямен ерітіндіден жартылай өткізуші қабаттан сорылуы осмос құбылысы делінеді. Олар арасында полед болатын қысым осмотикалық қысым деп жүргізіледі. Екі концентрация мөлшері бір-біріне тең болғандағы қысымы изотондық қысым, ал әр түрлі концентрация арасындағы қысым гипертониялық қысым деп жүргізіледі. Екінші қысымның, бірінші қысымға қатынасы гипотоникалық қысым деп аталады.
Биокаллоидтардың жоғарыдағы аталған қысымы протоплазманың суды меңгеруіде, оны вакуолаға өткізуін де, сондай-ақ жасушадан шығаруында қызметі үлкен. Бұл күштің үлкендігін мәселен құрғақ тұқым алғашқы өсу құбылысы басталғанда суды соруы сору күш 1000 атм.ға дейін жетуі мысалында көруге болады.
Жасушаның сіңіруі деп, жасушаның өз ішіне сырттын мәлім бірмөлшерде заттарды қабылдап және сыртқа шығару қабілеттілігіне айтылады.
Протоплазма күрделі құрамы ақуыз өнімдері ақуызбен түрлі органикалық қосылыстар және бейорганикалық тұздардан көп фазалы қаллоидты жүйелерден түзілген.
Протоплазма белгіленген атомдар әдістері жәрдемінде оның ішінде бейорганикалық органикалық төмен молекулалы қосылыстар және органикалық заттар ғана өтіп қоймай сондай-ақ жоғары молекулалы (түрлі спирттер, қанттар органикалық қышқылдар және амин қышқылы, мочевина, ферменттер, антибиотиктер, витаминдердің) сіңуі анықталады.
Протоплазманың тітіркенуі
Сырт орта басқа әсерлер нәтижесінде жасушалардағы осмотикалық қысым сіңірушілік қасиеті және тағы басқа физиологиялық қасиеттерінің өзгеруі нәтижесінде тірі материяның ең арнайы қасиеттерінің бірі тітіркену есептеледі.
Бұл тітіркенуі өсімдік жасушасының сырттан келген әсерді клеткаларға жеткізе алу қасиетті түсініледі. Бұл әсер етілген жерден алыстағы клеткаларға дейін жеткізіледі.
Өсімдіктерде, жануарлар сияқты тітіркенуді жеткізетін арнайы нерв жүйесі жоқ екені бізге мәлім. Өсімдіктерде тітіркеніді алғаш рет арнайы зат жеткізіп тұруын Дарвин анықтады. Ол өсімдік ұлпаларын тітіркенуді қабылдаушы зона (сенсорлы зона) және реакцияны әрекеттеуші (маторлы зона) ға бөліп көрсетті өсімдіктерде тітіркенуді анықтауда катоды осциллограф әдісі үлкен рол атқарады (Осцилограф суреті). Көрсетілген әдістермен өсімдіктерде жануарлар тәрізді (мехникалық электр, химиялық әсер ыстық, жарықтағы басқа) әсерлерге жауап беруін, бірақ бұл әсер өте жай жүруін анықтады.
Өсімдіктерде тітіркенудің физиологиялық реакциясы белгілі ток күшінде және уақыт аралығына байланысты. Осы мөлшерден өзгеруі протоплазманың бұзылуы немесе өлуіне алып келеді.