Ағзаларға қолайсыз әсер ететін және ауруларға әкеліп соқтыратын заттарды төмендегідей топтарға бөліп көрсетуге болады.
- Концервендер (латын тілінен аударғанда cancir –рақ, генезис –шығу тегі) қатерлі ісіктер туғазыда. Қазіргі уақытта шамамен 500 осындай заттар белгілі. Олардың ішінде ең күштілері және басқа да полийиклді ароматтық көмірсулы, ултракүлгін сәулелер радиоактивті изоттоптар эцокситті смолалар, нитриттер, нитрозаиметтер, асбест және т.б. жатады.
- Мутагендер ( латын тілінен аударғанда mytasio -өзгеру) –хромосомалар саны мен құрылымының өзгеруіне әкеп соқтырады. Оларға реттеген сәулелер, гамма сәулелер, некрондар, бензон, калькуцина кейбір вирустар және т.б. жатады.
- тератогендер (грек тілінен аударғанда teras – құбыжық) жеке дамуда кеңістіктерге әкелетін, кемтарлықтарды пайда болудан әкелетін заттар. Тератогендерге әсер ететін мөлшерінің артық кететін кез-келген фактор жатады. Көбінесе тератогендерге мотагендерге, сондай-ақ нестецитерге тынайтқыштар шу және ластаушы заттар жатады.
Сонымен қатар, эмбригендерді де бөліп көрсетуге болады. Эмбригендер (грек тілінен аударғанда embro –үрық) Эмбриналдық даму кезінде әкелетін заттар. Эмбриогендерге тератогендер мотагендер және басқа да заттар (мысалы: алогөлді ішімдіктер есерткі заттар және т.б. жатады).
Адам қызметінің нәтижесінде жаңа бұрын болмаған аурулар пайда болады. Мұндай ауруларда ерекше техногенді аурулар тобына жатады. Оларға қорғасын (сатуризм) қадімі (ита-ита) сынақ қосылыстармен (минамата) т.б. аурулар жатады.
Денсаулық үшін органикалық және бейорганикалық заттар.
Көптеген органикалық заттар ұлы және жоғары дәрежеде тұрақты болып тбылады. Олар көбінесе мутаген, тератоген немесе басқа аурулардың пайда болуын кушейтеді.
Органикалық қосылыстардың ішінде әсіресе галогенді көмір суларының полициклді ароматты көмір сулар қауіпті.
Галогенді көмір сулар бұл топта бір немесе бірнеше көміртегі атомдары хлор, бром, йодт немесе патронмен алмасқан органикалық қосылыстар жатады.
Диоксиндер –қазіргі белгілі ұлы заттардың ішінде ең күштілерінің бірі. Диоксинің канцерогенді , мутагенді, тератогенді әсрі анықталған.Ол әйелдің бала туу қабілетін әсер етеді.Диоскиннің көп бөлігі (шамамен 200 кг) қоршаған ортаға амрикандықтардың Вьетнамда қолданған дефолианттары түрінде шығарылады.Нәтижесінде тк вьетнамдықтар ғана зардап шккен жоқ, шамамен 20 мың амрикандықтарды да қамтыды.
Фенолмен улану бауырды , бүйректі, қанды зақымдайды.Ағзаның тұқым қуалау қасиетін д әсері анықталған.Сонымен қатар канцнрогнді және тератогенді әсер етеді.
Халықтың денсаулығына метанол немсе метил спирті өте қауіпті.Түсі мен иісі бойынша оны этил спиртінен айыру өте қиын улы зат.300-400 мл мөлшрі адамның өліміне әкеліп соқтырады.
Формальдегид химия өндірісінің маңызды өнімдерінің бірі болып табылады. Формальдегид аллергиялық реакциялар туғызуы мүмкін.Адам мен басқа да тірі ағзалар бұл затпен үнемі әсерлесуде болады.(пластик,ағашты — талшықтар, консрванттар, автокөліктердің газдары, темекі түтіні т.б.).
Ауыр металдар. Көптеген ауыр металдар ағзалардың тіршілігіне қажет және микроэлементтр тобына жатады. Оларға цинк, мыс,марганец, көмір, темір және т.б. кіреді.Сонымен қатар олар тірі ағзалар үшін улы.Ауыр мталдар ақуыздармен жеңіл байланысып, майда еріп, жинақталады.Ауыр металдардың қоршаған орта мен ағзада жинақталуының негізгі көзі – отынды жағу, пестицидтер, кейбір органикалық қосылыстар, өндірістік қалдықтар және т.б.
Қорғасынның негізгі қөзі— автоколік жанармайы болып табылады.
XX ғасырдың қала тұрғындарының қаңқасындағы қорғасынның мөлшері1600 жыл бұрын өмір сүрген адамдармен салыстырғанда 700-1200
есе артық.Қорғасынмен улану немесе «сатуризмнің» беогілері мынадай: тез шаршау, кешке көру қабілетінің төмендеуі, қан аздық, бүйректің зақымдануы, жүрек ауруы, уақытынан бұрын босану, түсік тастау.
Кадмий Ауыр металдардың ішіндгі ең улы элемент.Қорғасыннан қарағанда кадмий топырақтан өсімдікке жеңіл өтеді.(70 пайызға дейін) де, ағзадан баяу шығарылады.Негізінен бүйректі, жүйке жүйесін , жыныс мүшелерін зақымдайды, тыныс алу жүйесін зиян.»Ита — ита» ауруын туғызады.
Сынап. Қоршаған ортада кеңінен таралған.Ол электро техникада , медицинада жән химия өнеркәсібінде қолданылады.Ағзаға тамақпен не тері арқылы енген сынап тұздарының қауіптілігі жоғары.
Асбест. Соңғы кезде дәрігрлердің назарын өзіне аударып отыр.Ұсақ асбест шаңы — асбестоз ауруын туғызады. Өкпе ұлпаларын зақымдап, қатерлі ісіктерге әкеледі.