Жер гидросферасының көлемі мен құрылымы жайлы жалпылама мәліметтер

Жер бетінде су көп. Ол 510 мил. км²-дің 361 мил. км²,яғынй бүкіл ауданның 71%-ін алып жатыр. Құрлықтың үлесіне 149 мил. км²(29%) ғана алып жатыр.

Жерде су мен құрлықтың бөлінуіне бірқактар ерекшеліктер бар.Құрлық оңтүстік (19%) жарты шарға қарағанда солтүстікте (39%) үлкен ауданды алып жатыр. Солтүстік жарты шардың қоңыржай ендіктерді түгелге дерлікқұрлық шеңбері, оңтүстік жарты шардың қоңыржай ендіктерінде құрлық аз.(түгел су шеңбері) 60ºс. е. Құрлықтың алып жатқан ауданы солтүстікке және оңтүстікке қарай азаяды да,60º о.ендіктен солтүстікке және оңтүстікке ұлғаяды.

Гидросфераның жалпы көлемі 1454·327200 км3.Үздік-создықболғанымен біртұтас су қабыршағынантөмендегідей сулар бөлінеді.Дүние жүзілік мұхит суы-1370 00 0000 км3,жер асты суы –60000 000 км3,топырақ ылғалы-82 000 км3,құрылық бетіндегі сулар:мұздықтар-24 000 000 км3 ,көлдер-230 000 км3,өзендер-1200 км3 және атмосферадағы су 14 000 км3 .Осы сулардың барлығы судың бір күйінен екінші күйге тез ауыса алатын қабілетімен ерекшеленеді.

Антарктидадан басқа материктерде барлығыда оңтүстікке қарай тартылады, батыста барлығында дерлік үлкен шығанақтар құрлыққа сұғылып кірген, ал шығыста, ал шығыста мұхит жағына шығып тұр.Солтүстіктен құрлық кең тараған ендіктерден(60-70º) оңтүстікке матерйктер жалпы үш бағытта үш сәулемен созылып жатыр. Оңтүстік материктер солтүстік материктердің жалғасы тәріздес, оларды әр уақытта терең жер орта теңіздермен бөлінген. Солтүстікпен салыстырғанда оңтүстік материктердің шығысқа қарай аздап ауыысқанын оңай байқауға болады.

Жер бетінде су мен құрлықтың бөліну ерекшеліктерін кездейсоқ деп қарауға болмайды. Олари жерге қатысына қарай сыртқы және ішкі пратцестердің материктер мен мұхиттар қалыптастыруды қосылып тигізген әсерінен және планетаның түзілген 4-5 миллиард периоды бойы ол күрделеніп бытысқан болады. Бұл ерекшеліктердің жалпы қабылданғантүсінігі әле жоқ.

Ішкі себептердің әсерінен болған магнт өрісінің өзгерістерінен баасқа , Күн әрекетіне байланысты өзгерістер де бар. Олар тұраақты геомагниттікөріске қосыллып ,ауыспалы магнит өрісін құрайды. Магниттік өрістің тез вариациясының периоттысекунттің бөлігінен бірнеше күнге дейін. Олар өздігінен жазатын проблемалармен тіркеліп отырады. Периодтық тез варияациларға күн тәулікті және ай тәулікті джатады. Екі варияациның мөлшері жер ендігінде және маусымға баиланысты. Микропульсацияның көптеген тйптері бар- периодпен ауытқуы бірнеше секундтан артпайды.

Геомагниттік өрістің жүйесіз ұйытқуының ішінде магниттік дауылдар ерекше белгілі, әрі қызықты . Магниттік дауылдар бүкіл жер бетінде басталып әдетте ол бірнеше күнге созылады. Күшті магниттік дауылдар жылына шамамен бі рет ал аса күшті еместері айына бірнеше ретболады.27 күнде қайталанатын тенденциясы байқалады. Магниттік дауылдардың болу себебі Күнніңкорпускулалық сәуленуінің әсері, әсіресе ол жердің магниттік өрісіне күннің от алуының кезінде күштірек болады.Магниттік дауылдарда полярлық шұғыла пайда болады, қысқа толқындарға радио байланс бұзылады және басқа құбылыстар байқалады. Магниттік дауылдардың шығу механизмі әле белгісіз.

Ракета мен спутниктер арқылы магнит өрісін зеріттегенде жерден алыстаған сайын оның бір тектес еместігі бірте-бірте азайып барып баяу жоқ болатындығы дәлелденеді. Күн жағында геомагниттік өрістің планетааралық кеңістіктің магниттік өрісімен шекарасы – магинотосфераның шекарасы – едәуір айқын байқалады Магинитоссфера симметрялы емес . Оның формасы күн желінің әсері мен жасалған,ол жердің магнит өрісінде кедергіге ұшырап оны оралып өтеді.Алайда мұнымен бірге магнетесфераның шекарасынан 2-4 R қашықтықта соқпа толқын ²паида болады. Күн плазмасы ,ол арқылы өткенде нығыздалады қозғалыспен баияулаттады және қызады . Соқпа толқынмен магнитосфера шекарасы арасындағы кеңәстік осы плазмамен толған . Оның қысымымен геомагниттік өріс сыгыла береді әбден бұл қысым магнит өрісінің қысымымен теңелгенше жалғасады. Күн желі күшті болган сайын , соғұрлым магнитосфера көбірек сығылады және керісінше .

Сондықтан да, магнитосфераныңмөлшерінің мұхитпен шектеседі. Солтүстік мұзды мұхитпен Атлантмұхитының шекарасы күрделірек.

Атлантика мен Дүние жүзілік мұхитты қазіргі зерттеулер көптеген ғылымдарды оның оңтүстік бөлігінде өзіндік үлкен ерекшеліктер бар деген қортындыға келіп отыр. Оңтүстік мұхитты бөлу қажеттігі туралы да пікірлер болды бірақ оныңи шекаралары бұрынгыдан мүлдем басқаша. Оңтүстік мұхиттың солтүстік шекарасы жақсы көретінполярлықсулармен қоңыржай ендіктің сулары қосылыс зонасы –шамамен 50˚және 60˚ о, е, ¹аралығы мен өттетін антарктидада конверкциясы фронтты боиымен жүргізуді ұсынады.

Табиғи судың аса маңызды қасиеттері. Су сутегімен оттегінің қарапайым қоспасынан пайда болады. Жер беті жағдайында тек су ғана 3 күйде кездеседі. Сондықтан ол Жер бетіндегі географиялық қабықтарының барлығында кездеседі.