«Білім туралы» Заң үзақ талқылаудан кейін 1999 жылы 7 маусымда өмірге жолдама алды. Себебі білімге кепілдік беретін Ата Заңнан кейінгі қүжат осы ғой.
Қазір білімге жалпы орта білім беру стаңдарттары енгізідді. Мектептердегі компьютерлендіру негізінен аяқталды деуге болады. Қазақстан білімді де білікті жастарын әлемнің танымал университеттеріне оқытуға әрі тәжірибеден өткізуге мол мүмкіңдік алды. Мемлекет білім гранты мен несие тағайындап, ол өз шешімін тауып келеді.
Министрліктің құзырындағы барлық күндізгі жалпы білім беретін мектептің саны 1999 жылы тамызда — 8027.Оның ішінде қазақ тіліндегісі — 3366, орыс тіліндегісі — 2390, өзбек тіліндегісі — 78. 14 мектепте оқу процесі ұйғыр тілінде жүргізіледі. Бүлардан басқа тәжік, украин, т.б. тіддерде оқытатын мектептер де бар.
Оңгайландыру кезівде коптеген мектептердің жабылғаны рас. Қазір мектеп жүйесін қалпына келтіру жүріп жатыр. Бүл мәселелерде түрақтағандық, тіпті өсу нышандары бар. 1998 оку жылында республика бойынша 3 миллион 52 мың 644 оқушы білім алды. Оның ішінде орта мектепті бітірушілердің саны — 191,5 мың1. Мемлекеттік емтихан нәтижесіңде сүйенсек, мектеп бітірушілердщ білім дәрежелері қанағаттанарлық деуге болады. 2003 жылы жоғары оқу орындарында тест сынағына қатысқан 161.665 талапкердің бірде-біреуі ең жоғары үлгерім көрсеткіші 120 баллш;инай алмаса, 45.492 талапкер «2» деген (39 баллға дейін) бағаны місе түтты.
Жаппай жоғары білімді болу бүл заманда үзілді-кесілді шарт болуға да тиіс емес. Республикамызда жоғары оқу орындарының саны 185-ке дейін жеткеніне қарамастан, бір дипломды мамандықпен жан сақтай алмастай күй кешкен немесе өз кәсібін нарық ыңғайына қарай икемдеуге мәжбүр кейбір адамдар қос-қостан диплом алу «науқаньш» әлдеқашан бастап жібергені де белгілі.
Біздің елімізде 1991-1992 жыддары 61 жоғары оқу орныңца 288,4 мың студент оқыса, 1998—1999 жылдары оқу орныньщ саны 144-ке көбейіп, онда 318,8 мың студент білім алыпты. Ал 2001-2002 жылғы оқу жылында 185 жоғарғы оқу орнында (оның 59-і мемлекеттік, 126-сы жекеменшік) 514,7 мың студент (оның 183,9 мыңы — мемлекеттік универси-теттерде, 330,8 мыңы жекеменшік ЖОО-да) оқыды деген мәлімет бар.
Қазақ сыныптарының оқушыларының білім дәрежесі төмен деуге болмайды. Мүны жьшда өткізілетін олимпиада, ортүрлі конкурс немесе, жоғары оқу орындарына түсу нөтижелері керсетіп отыр.
Білім туралы Зандағы басты мәселе жақсы оқулықпен білім беру үйымдарын қамтамасыз ету. Жаңа буын оқулықтарын жасау мен енгізу жөніндегі Үкіметтің кешенді бағдарламасы бойынша еліміздің тол оқулықтары дайындау. Соның нәтижесінде 1999-2000 оқу жылында мектептер 3-4-сынып оқулықтарымен қамтамасыз етілді. 5-9 сынып оқулықтары 2001—2002 жылдары өзір болады.
Аддағы уақытта мектептерді оқулықтармен қамтамасыз етудің жаңа ережесі бекітілмек. Онда оқулықтарды сату мәселесінің басы ашылмақ. Әрине, жетім, жағдайы төмен отбасы балаларына, әке-шешесінің қамқорлығынсыз қалғандарға оқулықтар тегін үлестіріледі. «Әліппе» мен «Букварь» барлық бірінші сынып оқушыларына тегін беріледі. Нарык жағдайында окулық бағасын жасанды үстап түру дүрыс емес. Сондықтан ендігі жерде оқулыққа реттелген баға болмайды. Жаңа буын оқулықтары негізінен қазақ тілінде дайындалып, содан кейін басқа тілдерге аударылуда. Оқулықтардың сапасы қажетті деңгейге жетті деп айту әлі ерте. Оның төмендегідей көптеген себептері бар. Біріншіден, мүндай көлемде бүрын-сонды оқулықтар жазу тәжірибесі елімізде болған жоқ. Екіншіден, окулықтарды сынақтан өткізу мен сараптаудың жолдары анықталмаған. Үшіншіден, авторларды іріктеуге де кемшіліктер жоқ емес.
Қазақстан Презвденті Н.Ә.Назарбаев озінің 2030 стратегия-сын жүзеге асыру жастардың еншісіңде деген баяңцщасында: «Қазір мемлекеттік емес жоғары білім беру секторы қиын да күрделі қалыптасу жолынан өтуде. Өкінішке қарай, алғашқы кезде мүнда білім беруді саудаға салу орын алды. Мемлекеттік емес жоғары оқу орындарының көпшілігі студенттерді тек беделді болып табылатын «халықаралық» мамандықтар бойынша оқытатын бодды. Бүл қажетті мате-риалдық және ғылыми-эдістемелік базаның жеткіліксіз екен-дігіне қарамастан, сондай-ақ, еңбек рыногыңда бүл саладағы мамандарға деген сүранысты ескерместен жүргізілді. Мемле-кеттік және мемлекеттік емес жоғары оқу орындары әлі күнге дейін ез түлектерін қызметке орналастыруды қолға алмай отыр. Олар әлі де ескіше ойлаудан арыла алар емес. Экономиканың 75 проценті жеке адамдардың қолыңца болып отырған кезде бүл жүмыспен мемлекет те айналыса алмайды.
Елбасының төл отандық оқулықтарымыз туралы айтқан пікірлері де жанды жерімізден дөп тиді. Оқулық — тек оқулық қүралы ғана емес, мемлекет қауіпсіздігінің кепілі де. Дүние жүзіңцегі барлық елдерде төл оқулықтарын жасауды кезек күтгірмейтін міндет деп санайтьшы сондықтан. Мәселен, француз балалары ешуақытта Қазакстан тарихын қазақ-стаңцық авторлар жазған оқулықпен оқымайды, оны мівдетгі түрде Франция мүддесі түрғысынан француз ғалымдары жазуы шарт.