ХҮІІІ ғ аяғы мен ХІХғ 60жж Латын Америкасындағы ұлт-азаттық қозғалыс

1492 ж Америка материгі ашылғанда Испания мен Португалия Батыс Европадағы ең қуатты мемлекеттердің бірі болатын. Олар XVII ғасырға дейін географиялық ашулардан алдына жан салмады жне Америка, Африка, Азиядан көптеген колонияларға ие болды. Ватиканның араласуымен бұл екі мемлекет колониялар басып алу аймағын бөлісу үшін бірнеше рет келісімге келді. 1494 ж Тордессельяский договоры бойынша Бразилия, Португалия, Оңтүстік Американы қалған бөлігі орталық, Карб бассейні, Солтүстік Америка қазіргі АҚШ-тың Оңтүстік штататтары Испания ықпалына өтті. XVII ғасырда күшейген Голландия, Франция, Англия, Испания мен Португалия Америкадан ығыстыра түсті. Бұл елдерді қанау Европаға тән капитализмнің дамуының алғышартымен байланысты болды. Испания Америкамен сауда 1503 ж құрылған сауда палатасы Севилья, 1717 ж Казис порты арқылы жүргізілді. Барлық державалар өз отарларында басқа мемлекеттермен сауда жасауға тиым салды. Көптеген колониялар алғашқыда Европа державалары метрополияларда болып, колониялар оны Европа державаларын қантпен жабдықтап тұрды. Қант заводтары метрополияларда болып, колониялар оны Европадан алып отырды. Бразилия және Испан Америкасында әрбір алтынның 1/5 испан королінің есебіне берді. Француз плантаторлары әр кұлға 33 млрд-дан салық төледі. Экспорт және импорт салықтары, шіркеу ондығы сақталды.

Әлеуметтік экономикалық дамуы:

Америкаматеригін Европадан державалар әр кезеңде отарлап алса да қанаудан айырмашылық болмады. Бразилиямен Гвианада аңшылар мекендесе, негізінен Америка колонияларында қант қамысы, какао, кофе, мақта өсірді. Плантацияда жұмыс істету үшін Африкадан қара тсүті нергрлер әкелінді. Көшпелі индеецтерді, Чилиде, Мексикада, Бразилия, қырғынға ұшыратты. Бұл аймақта ибериялықтар тұрғандықтан мал шаруашылығы мен бидай шаруашылығы жақсы дамыды.

Жаңа Гранада, Гватемала, Перу, Сольвадорда алтынның мол кендері табылды. Жергілікті халықтар антектер, инктер, чибка, майя үндістері өркениеті жоғарғы даму сатысында болды. олардың егіншілік мәдениеті, руда өндіру тәсілі жоғары болды. испан отарлары оларды қырып жойып, қауым жерлерін тартып алып отырды.

Негр құлдар мен индейцтер ең қанауға көп құлдар болды. франсиско Писарро бұрынғы шошқа бағушы Перуда ең бай адам болса Эрнан Кортес Мексикада аса үлкен байлық жинап алды. Қоғамның жоғарғы сатысында король чиновниктері колониялардың аппарт қызметкерлері мен шіркеу иелері, алтын өндіру орындары иелері тұрды. Метрополиялардан келгендерден бәрі де бай болған жоқ.

Колонияларда қанаушылардың дүркін-дүркін бой көтерулері болып тұрды. Негрлер тауға қашып ол жерде отрядтар құрып колонистерге шабуыл жасап тұрдыв. Индейцтер колонизаторларды қуып өз бостандығы үшін күресті. Ешбір елде өз тарихы бойында колонизаторларға алғыс сезімі болған емес. Латын америкалықтар европалықтардың алтын, күміс, алмазын, мың даған индейцтер мен негрлердің опат болғанын еске алады.

Аса көрнекті неміс ғалымы Александр фон Гумбольд Латын Америкасы ьерең зерттеуші 1799-1804 ж.ж. өзінің саяхаты барысында Жаңа Испания королі қазнасына сонша көп қаржы құйған ол Британия бес есе үлкен индиядан да асып түскен. әр мексиканец 10 есе көп қосымша құнды индиялықтан көп төлеген деп жазған.

XVIII ғасырдың бірінші жартысында 1821 ж Венесуэлы, Новой Гранада, Киго 1826 ж Перу, 1824 ж Мексикада ұлт – азаттық революциялар болды. Бұл елдерде бржуазия қалыптасып олар метрополияға бағынудан бас тарта бастады. 1808 ж Португалия королі семьяны Рио де Женейроға қоныс аударды. 1815 ж Бразилия Жаңа саяси статус алып Португалияның тең бөлім ідеп жарияланды.

Гайти мен Порогвайда ұлт — азаттық революциялар болды. 1792 ж гайти революциясы буржуазиялық революция болды. 1802 ж Гайтиде Туссей Лувертгордей революциясы үлкен маңызға ие болды. 1844 ж Доминикон республикасы пайда болды. перу, Чили, Бразилия 18 жаңа мемлекет пайда болды.

Тәуелсіздік алсған дас мемлекеттер шебер экономикалық саясаты нәтижесінде сыртқа товар шығару күрт өсті. Аргентина 2 есе Перу 20 есе, олар жергілікті өнеркәсіпті шет ел конкуренциясынан қорғап шет ел тоарларына кеден салығын көбейтті немесе оларды әкелмеді. Мексика мен Жаңа Гранада индустрияларды мемлекет қаржыландырды. әлеуметтік салада Боливия мен Гватемалада қауым жерін сатуды тоқтатты. Бельсу мен Корера үндістерден тартып алған жерден бір бөлігін өздеріне қайтарды.