Румынияның соғыстан кейінгі саяси жағдайы

Социализмнің каладағы және деревнядағы жеңісі. 60-жьшдардың ортасына қарай Румынияда социалистік өндірістік қатынастар толық жеңді. Халықгың әлеуметтік құрылымын екі тату таптың одағы — жұмысшы табы (40 пайыз) жөне кооперацияға біріккен шаруалар (38,5 пайыз) белгілеп отыр. Елдің өміріңдегі өзгерістер 1965 ж. тамызда қабыдданған конституцияда көрініс тапты. Ол елдің атын — Румыния Социааистік Республикасы (РСР) деп өзгертгі және Коммунистік партияның басшылық рөлін бекітгі. Елдегі бүкіл өкімет билігі халықтың қолында, ол осы билігін жергілікгі органдар — халық советтері және жоғары заң шығарушы орган —Ұлы халық жиналысы арқлы жүзеге асырып отырады. 1974 ж. РСР президентінің орны бекітідді, президент мемлекет басшысы, карулы күштердің бас қолбасшысы және Мемлекетгік советгің Төрағасы болып табылады. Румыния Коммунистік партиясы-ның (РКП) басшылықрөлін жүзеге асыру ісіндегі ерекшелігі — партиялықжәне мемлекеттік орындар қызметі қоса аткарылатыны, бұп партиялық және мемлекепік органдардың қызметін неғұрлым тығыз үйлестіру, бір жұмыстың қайталануын және жарыса істелуін болдырмау қажеттігінен туып отыр деп түсіндіріледі. РКП уездік комитеггерінің хатшылары халық советгері төрағасы қызметін қатар аткарады. Осындай кдтар аткдру баска сатыларда да жүзеге асырылады.

Әлеуметтік-экономикалық даму. 70-жылдардың басынан бері Румыния Социалистік Республикасы (РСР) Румыния Коммунистік партиясьшың өркендеген социалистік қоғам құру жөнінде белгілеген бағдарламасын іске асырып келеді. Румынияның экономикалық дамыған мемлекеттер дәрежесінен тарихи қалыптасып калған артта қалушылығын ескеріп, РКП бағдарламасы елді осы деңгейге жақындату міңдетін қойды. Экономиканың барлық салалары, оның ішінде ауыл шаруашылығын өнеркәсіптік негізге көшіруі қажет болды. РСР-дің халық шаруашылық жоспарлары ұлттық табысты, өнеркәсіп пен ауылшаруашылық өндірісін тез қарқын-мен есіруді көздеді. РСР-де металлургиялық комбинаттар, мұнай өңдейтін және мұнай-химиялық зауыттары мен басқа да кәсіпорындар салынды. Бұл көп қаржыны талап етті. Жабдық пен технолотияның едәуір бөлігі капиталистік елдернен сатып алынды, бұл Батысқа қарыздар болуға, көптеген кәсіпорындар қызметінің шеттен әкелінетін шикізатқа төуелді болуына әкеп соқгырды. Ауыл шаруашылығын жаңа техникамен жарақгандыруға көп каржы жүмсалды, бірақ ауыл шаруашылығы өнімділігінің төмен болуы елдің осы сала өнімдері жөніндегі қажетін өтеуге мүмкіндік бермеді. Кдйсыбір тағам тұрлері нормамен берілетіы болды.

80-жылдардың басында РСР-дің халық шаруашылығында елеулі үйлесімсіздік орын алды: өнеркөсіп жедел қарқынмен өркендесе, ауыл шаруашылығы баяу дамыды. Румын халық шаруашылығында энергия мен материал ивдустриялы дамыған елдердің тиісті көрсеткіштеріне қарағанда 2-3 есе көп жұмсалды, бұл елдің экономикалық дамуын тежеді. Кездескен қиыншылықгарды қатаң үнем төртібін енгізу арқылы жою көзделді. Электр мен жылу энергиясын орынды жұмсау бағдарламасы жүзеге асырыла бастады. Экспорттың ұлғайтылуы жөне импорттың азайтылуы 80-жылдардың ортасында РСР-ге Батысқа бересілі қаржының жартысынан көбін өтеуге мүмкіндік берді. Капиталистік елдерден жөне банкілерден ендігі жерде қарыз және несие алмау туралы шешім қабылданды.

Халық шаруашьшығын интенсивтендіру қолда бар қуатты жаңғырту жөне оның техникалық деңгейін арттыру, жаңа кәсіпорындар салуды тежеу арқьшы ісқе асырылды. Еңбекті ұйымдастыру мен ақы төлеудің жаңа формалары енгізілді, олар еңбек табысын еңбек өнімділігіне тікелей тәуелді етеді. Еңбекшілерге қосқан еңбек үлесіне жөне жұмыс стажына қарай кесіпорынның табысьша қатысу кұқыны берілді. Мұның өзі қызметкерлерді өндіріс тиімділігін арттыруға ынталандырады. РСР-дің басшылығы халықаралық рыноіетармен байланысты ұлғайтуға үлкен мән беріп отыр. РСР СЭВ-ке муше елдердің интеграциялау үдерісіне қатысады. Совет Одағымен ынтымақтастық отын шикізат ресурстарының тапшылығын бәсеңсітті. КСРО-ның көмегімен кептеген маңызды экономикалық нысандар салынуда. РСР аумағында АКДІ, ФРГ, Франция және басқа капиталистік еддер капиталының қатысуымен аралас фирмалар жұмыс істейді.

Саяси жүйе. РКП-ның басшылығымен барлық бұқаралық қоғамдық ұйымдар Демократия мен социалистік бірлік майданына (ФДСЕ) біріккен. РСР азаматтары ФДСЕ арқылы еддің саяси өміріне қатысады. Майдан партиялық және мемлекеттік қүжатгарды талқьшауды ұйымдастырады, депутаттыққа кандидаттар ұсынады, әлеуметтік-экономикалық даму жоспарларын жасауға қатысады. Оқта-текте «демократия трибунасы» — азаматгар жиналысы шақырылады, бұларда мемлекеттік жөне партия органдарының өкілдері сөйлейді.

Кәсіпорындарда ұжымдық басқару органдары — еңбекшілер советтері жөне еңбекшілердің жалпы жиналыстары жұмыс істейді, олар кәсіпорын қызметінің маңызды мәселе-лерін шешеді. Жұмысшы табының экономиканы басқарудағы рөлін арттыру үшін өнеркәсіп, құрылыс және транспорт еңбекшілері советтерінің съезі құрылды. Оның жұмысьша еңбекшілер советтерінің, партия, мемлекеттік және қоғамдық ұйымдардың өкілдері қатысады. Съезд бес жылда бір рет жиналады, әлеуметтік-экономикалық дамудың негізгі мәселелерін талқынайды. Съездер аралығында Еңбекшілердің ұлттық советі жұмыс істейді, ол қабыдданған шешімдердің орындалуын кадағалайды, советтердің жөне еңбекшілердің жалпы жиналыстарының қызметіне басшылық етеді.