Потсдам конфернциясындағы Польша мәселесі

60-70-жылдарлдағы әлеуметтік-экономикалық және саяси дамуы.Польшада социлолистік индустирияландыру үрдісі одан әрі жүргізілді, тас көмір және метал қорыту артты, өндірістің жаңа салалары-кеме жасау ,троктор,автомабиль және басқа өндімдерді шығару дамыды. Өнеркісіп еңбек өнімдігін арттыру арқылы емес экстенсивті әдістерді қолдану, яғни жақсы кәсіпорындар салу және жұмыс күшін саны көбейту арқылы жүзеге асырылады. Қала халқы тез өсті, тұрын үй құрлысын,қалалық көліктің, денсаулық сақтау және әлеуметтік- мәдени мекемелердің дамуы бұған ілесе алмады. Басқа социолистік елдерде әлеуметтік-экономикалық реформалары жүзеге асырылып жатқаншақта Поляк біріккен жұмысшы партиясы Орталық Комитеті мен Поляк Халық Респбликасы үкіметінің жоспарлау және бачсқару жүйесін оңтайлы өзгертуге ботылы бармады,60-жылдардың ортасында 1956 –жылдыңөзінде саналған ескі әдістерді қолдану үлгісі нығая бастады. 60-жылдардың аяғында экономиканың өсуі қарқыны баяулады,тоқырау кезеңі туды.Халқтың, тұрмыс дәрежесінің төмендеп кетуі әлеуметтік шиленіс туғызды.

Поляк бірікен жұмысшы партиясының басшылығы теріс үдерістердің даму себептерін ашып бере алмады. Үдей түскен қиыншылықтардан құтылу жолын қарастырған партия 1970- жылы желтоқсанда көпшілік қолды тұтын тауарлардың бағасын елеулі түрде арттырды. Бұған жауап ретінде Гданьскіде , Шецинде және Балтық жағалауының басқы қалаларында ереуілдер болды,оларды басып тастау үшін милициямен әскер пайдаланылды.

Поляк бірікен жұмысшы париясының жаңа басшылығы Балтық жағалауындағы оқиғаларды жұмысшы табының апртияның экономикалық саясатына көрсетіп отырған қарсылығы деп бағлады. Жаңа басшылық бағаның өсуін тоқтаты еңбекшілердің әллеуметттк мұқтаждықтарын қанағаттандыр бағытын жариялады. Жұмысшылырмен қызметшілердің едәуір жалақысы, көп балалы отбасылырға берілетін жәрдем, зейнетақы молайтылды, шаруалардың ауыл шаруашылығы өнімдерін мемлекетке міндетті түрде тапсырп отыруы жойылып. Бұл нәтижеге П ХР экономикасындағы резервтерді пайдалау, КСРО-ныңжәне СЭВ-ке мүше басқа елдердің көмегі арқысанда қол жетті. Қол жеткендер асыра бағаланған Поляк бірікен жұмысшы партиясының басшылғы елде социолизімнің нгіздері құрылды деген негізсіз қорытынды жасады. Ал іс жүзінде ревизионистік теориялар ,ұлттық, антисовнттік көзқарстар кең етек жайды. Польшаның XVIII-XX ғасырлардағы тарихи дамуына тән болған ерекшеліктер халық бұқарысның шіркеуден шеттелмуіне әкеп соқтыррды. Краковтың архепископы Кароль Войтылының 1978- жылы Рим папасы болып сайланғаннан кейін католицизімнің саяси ролі арта түсті. Кароль Войтылы котолик шіркеуіндегі ең жоғары орынға сайланған алғашқ болатын, ол ІІ –ші Иоанн Павел атын алды.

1975-ж. Поляк біріккен жұмысшы паритясының басшылығы бұдан бұрынғы бірінше жыл ішінде қол жеткен табыстарды асры бағалай отырып,елдің дамыған социолистік құрлыс орнатып жатқан туралы мәлімдеді. Сонымен қатар,Польша капиталистік елдердегі тауар шығаратын болды деп есептеліп, батыс елдерден көптелген жабдық технологиясатып алды. Польшаға көп қаржыны несиге бере отырып,кредиторлар социолизм құрлысына көмектесуді ойламаған болатын. Батыс державалары мен банктер Поляк экономикасы тұрақсыздандыру,ПХР –ді Совнт Одағынан және СЭВ пен Варшава Шартына мүше басқа елдерден қол үздіруге бағытталған саясат жүргізілді.70- жылдардың ортысынан бастап Батыстың қолдануына сүйенген түрлі жартылай дария ұйымдар мен комиттер өздерінің антисоциолистік күштерді топтастыру жөніндегі қызметін өрістетті.

1980-1981 жылдардағы экономикалық және әлеуметтік-саяси дағдарыс. Экономикалық жағдайдың нашарлап кетуі және антисоветтік элементтердің ашықтығын ашық арандатушылық қызмет жағдайында 1980ж. Шілде- тамызда бүкіл елді ереуілдер толқыны шарпыды,олардың негізгі орталығы Балтық теңізі жағалаундағы Гданьск,Шецин және басқалар болды. Жағдайды қалпына келтіруге талпынған үкімет ереуіл жасаушылармен келіссөз жүргізілді. “ Социолизм –болсын,бұрмалау-болмасын !” деген ұранмен қозғалысқа қатысқандардың көптеген әлеуметтік талаптарының негізгі екенін ескерген ПХР басшылығы жаңа кәсіподақ құруу қажеттілігі жөніндегі талаппен келесі,өйткені,өмір сүрген кәсіподақ еңбекшілірдің әлеуметтік мүделерін қорғамады. Жаңа кәсіподақ ПХР Конституциямен негізінде жұмыс істеуге , Поляк біріккен жұмысшы партиясының басшылық рөлін мойындауға міндеттенді.бұл жөніндегі келісімдерге қол қойылды.

Алайда жағдай бірқалыпты бола қоймады. Құрылғн “ Ынтымақ” (“ Солидарность”) кәсіподақ ұйымында антислоциолистік күштердің жетекшілері басты ролге ие болды,олар “ cоциализмді сауықтыру” ,” кемшіліктерге қарсы күресу” ұрандарын желеу етіп,бірнеше милион жұмысшыларда және Поляк бірікен жұмысшы партиясының мүшелерін кәсіподақтар қатарына тартты.

Тез арада кәсіподақтан оппозициялық саяси партияға айналған “ Ынтымақ” “ Тұрмыс дәржесі дереу арттырылсын” деген ұранмен жаңа ереуілдер тасқынын ұймдастырды және Поляк бірікке жұмысшы партиясының кәсіпорындардан кетуіне күш жұмсалды.Ереуілдер экономикалық былыққа және еңбекшілер жағдайының нашарлап кетуіне әкеп соқтырды.Батыстың қаржылық және саяси көсмегімен сүйенген “ Солидарность” экстермист басшылары экономиканың тұрақсыздануы Поляк бірікен жұмысшы партиясының және үкіметтің поцициясын әлсіретеді,оларды бұқарадан оқшауладырды әрі өмір сүріп отырған қоғамның құлауына әкеп соқтырады деп есептеді.

Алайда контрреволюциялық күштер өз мақсаттарына жете алмады.Поляк біріккен жұмысшы партиясы дағдарысыты жеңіп шығып,өз қатарына нығайтты.

Елдегі жағдайды қалпына келтіру жөнінде оңтайлы бағдарлама ұсынылды, бұған” Ынтымық”қарсы болды. Шын мәнінде контрреволюциялық