Екінші дүние жүзілік соғыс жылдарындағы Азия және Африка халықтары

30жылдардыңортасындаКемалқайтақұруларыоңдынәтижесінберді.Елдіңэкономикалықжәнесаясижағдайынығайтып,Туркияныңбеделіөсті.БұлтүрікдипломатилисынабірқатарсыртқысаясиқадамжасапАнкаралықүкіметтіңәлемдік

аренадағыбеделінкөтеругемүмкіндікберді.ОныңбіріШвейцарияныңМонтрёқаласындавҚаратеңізбұғаздарыныңрежимінқайтақұруғаарналғанконференцияныөткізу.Оғанқатысушыелдерқабылдағанконвенциядатүрікүкіметініңбұғаздардағықауіпсіздіктісақтауіс–шараларыескріліп,Анкарағаолардырелиститаризациялау құқынберді.Ататүріктіңөмірініңсоңғыжылдарыменолқайтысболғаннанкейін(1938ж)бірпартиялықжүйережиміәлсірейбастады.Бірақоданкейіндеелбасшыларыекіншіәлемсоғысықарсаңындахалықаралыққатынастаршиеленісетүскенінескереотырыпосыжүйенісақтаудыжөнкөрді.

СоғысбасталғаннанкейінТүркиябейтараптықжариялады.1945жылыақпанайындаГерманияныңжеңілетіндігенекөзіжеткенненкейінГерманияменЖапонияғасоғысжариялады.ОсыакцияныңсалдарынанолБҰҰ–ңқұрылтайшысыелдер қатарына қосылуға—-мүмкіндікалды.Бірақхалықаралықаренадағыбеделітөмендедіәсіресе КСРОменқатынастарынашарлады.СондықтанТуркияныңбасшыларыішкіжәнесыртқысаясаттытүбегейліөзгертті.

ГерманияКСРО–ғақарсышабуылжасағаннанкейінИрандапрофашистіккөңілкүйі өсіп,олГитлергеқарсыкоапицииелдерініңбелсенділігінарттырды.У.ЧерчилимұсынысыменАнглияменКСРОИранғаоккупацияжасады.1941жылықыркүйектеОңтүстікИранғаағылшынәскері,олсолтүстігіненкеңесәскерікіргізілді.1921жылыКеңес–Иранкелісімнің6бабынасәйкес27–тамызкүніФарумбасқарғанжаңаүкімет ИраннанГерманияныңдипламатиялықөкілдеріменагенттерінқууғауәдеберді.БірақРезашахбұлуәденіорындамады.Елденаразылықөсті.Резашахтақтанбастартуғамәжбүрболды.ОрнынаоныңұлыМұхаммедРезаПехлевиотырды.Фашистікагентуражойылды.

29қаңтар1942жылыТегерандаКСРО,Ұлыбритания,Иранарасындаодақтуралыкелісімжасалды.ОсыныңнегізіндеИрантерриториясыарқылыКСРО–ғақару–жарақпен материалдартасымалданды.1943жылы9қыркүйектеИранформальдітүрдеГерманияғасоғысжариялады,бірақИранәскеріәскериқимылдарғақатысқанжоқ.

Египет.

СоғысқаГерманияжағындаИталияныңкірісуі,тынықмұхиттағысоғыс,ЖапонияныңҮндістанғақауіптөндіруі,алдынғыАзиядағыәскериқимылдарменқиындықтарЕгипеттегіағылшынқорғанысжүйесініңмаңыздынүктесінеайналдырды.Осындаағылшынәскерибасшылығыныңштаб,жәнеТаяуШығыспенШығысАфрикадағыодақтаселдерәскерінқамтамасызетуорталығыорналасты.ИталияАбисиилияныбасыпалғаннанкейін,АнглияЕгипеттіңқорғанысынкүшейітті.ӘскериЖерортатеңізіндегіағылшынфлотыныңнегізгібазасы–Александриянынығайтты.

1940жылыМуссолиниАнглияменФранцияғасоғысжариялап,Египеткешабуылжасамайтындығынескертті.ЕгипетИталиямендипломатиялыққатынастардытоқтататты.1940жылымаусымдаитальянәскеріЕгипеткеқарсышабуылбастап,Эс-Соллумдыбасыпалды.1940жылыжелтоқсандашабуылтоқтатылды.1941жылыкөктемдегерман–итальянәскеріЕгипеткебасыпкірді,ал1941жылықарашадаағылшынәскерішабуылғашығып,1942жылыЕгипетазатетілді.Үшайданкейінгерман-итальянәскерігенералРелемельдіңбасқаруменбасыпкірді.1942жылыАлександрияғаменАҚШ–ңкөмегіменЭль-Аламетнамаңындақорғанысұйымдастырылды.Эль–Алемейнамаңындаболғанірішайқасағылшынәскерініңжеңісіменаяқталды.1945жылыақпандаЕгипетформальдітүрдеГерманияменЖапонияғасоғысжариялады,бұлоған1945жылымамыр–маусымдаөткенБҰҰ–нқұрғанконференцияқатысуғақұқықберді.

Суданекіншіәлемсоғысжылдарындаәскериқимылдараренасынаайналды.Судандықтарәскергешықырылды,еңбеккорпустарықұрылды,жаңасалықтаренгізілді.ОтаршылдықжүйеніңдағдарысыменСуданхалқыныңтәуелсіздікүшінкүресініңжаңакезеңібасталды.Жаңасаясипартияларқұрылды.1945жылыбританүкіметініңқолдауыменфеодалдарменкомпрадорлардыңАль–Уммапартясықұрылды.Коммунистік идеялардакеңтарады. 1946жылыСудандакоммунистікпартияқұрылды.