Османимпериясытезарадажартылайотарғаайналсада,оныңбилеушілеріөзпозициясынАравиятүбегінденығайтуғатырысты.70жжтүрікәскеріПарсышығанағыныңАравияжағалауындаорнығыпКувейт,Катар,Хасуоккупацияланды.
СоныменбіргеШаммарәмірлеріваххабиттікНедждмемлекетінебасыпкірді.Рашидидтерөздерінтүріксүлтаныныңвассалыдепжариялады.БірақИелинхалқытүрікүстемдігінмойындамады.Діниқарама-қайшылықтар(иелин-зейдит,түріктер-суннит)90жжбастап1дүниежүзіліксоғысқадейінИелинқарулыкүресжүргізді.1911жтүріктерИелинніңтолықавтономиясынмойындауғамәжбүрболды,елдіимамЯхолбасқарды.АлЯхолтүріксұлтаныныңжоғарғыбилігінмойындайотырып,астанадатүрікпатшасыменазғанатүрікәскерінсақтауғакелісімберді.
СуәцканалыжиналғаннанкейінАравиятүбегініңжағалауыарқылыЕвропаданАзияғакейбіртеңізжолыөтетінболды.БұлоралАравияныотаршылдардыңэкспансианистіксаясатыныңнегізгіобьектісінеайналдырды.ЖаулапалғанАденгесүйенеотырыпАнглияоныңмаңындағытерриториялардыбағындырабастады.1дүниежүзіліксоғысқарсаңындаАнглия20жуықұсақэмираттарменшействаларғатеңқұқылыкелісімгеқолқойдырыпАденгеқосымшаАденпротекторатынқұрды.
ХХғбасындабіріншіретАденпротекторатыныңшекарасыжайлыағылшын–түріккеліссөздеріболды,ол1914жЛондонконвенциясынақолқоюменаяқталды.БірақимамЯхьсяағылшын–түрікшекарасынмойындауданбастартты.
1дүниежүзіліксоғысқадейінИрак,Сирия,Ливан,Палистина,Османимпериясыныңпровенцияларыболыпқалдыдеп,ХХғбасындаЕвропакапиталыныңжартылайотарынаайналды.ОтаршылдыққанауИрактышешушірольдыағылшынкапиталыатқарды,оныңбәсекелестері–Ирианкапиталы,әсіресеМосулаудандардамұнайашылғаннанкейінөсті.СирияменЛивандаФранциякапиталыбасымболды.СуәцканалыашылғаннанкейінПалестинаныңэкономикалықстратегиялықмаңызыөстіде,мұндаАнглия,іріГерманияөзбақылауынорнатуғатырысты.
Түрікүстемдігішетелкапиталы,бірЖапонияжәнебасталғанкапитализмніңдамуы–екіншіЖапоннаносыаталғанарабмемлекеттеріндеұлт-азаттыққозғалыстыңпайдаболыпөршуінеәкелді.Оныңобьективтімақсаты:арабелдерініңтүрікреакциясыменевропаотаршылдарынаназатету.
Арабпатриоттары1908жжастүріктерреволюциясыныңбелсенеқатысты.Үлкенүмітартты,бірақүкіметкекелгенжастүріктердіңұлыдержавалықполюсманизмсаясатарабтардыңнаразылығынтудырды.
1913жПариждеөткен1-шіарабконгресі.Конгресшешімі:Османимпериясыныңарабаудандарынаавтономияберу,арабтіліментүріктілініңтеңдігі.Францияделдалдығыменконгресбасшыларыменжастүріктерарасарабаудандарындақайтақұрулартуралыкелісімжасалды.Бірақтүрікүкіметікейінгемүлдембастартты.
Европадержаваларыныңкөрісуі,МұхамедАлидікапигренцияғаентубуреткен,Египеттіарттақалдырсада60-70жжауылшаруашылығыменөндірісорындарының пайдаболуы байқалды.Египетпомещиктеріөндірістікеңейтіп,экспорт–мақта,қайтқанкүшейтті. АлександрияпортыкеңейдіЕгипеткапиталистікдамужолынатүсті.
Бірақәлдедешаруалардықанаудыңәдістерібасымболды.Ұлттықбуржуазияәлсізеді.Шетелкапиталынанжеделділігікүшейді.1845жАнглияЕгипеттіңауыржағдайыменқайталаныпСуәцканалыныңЕгипетүлесінсатыпалдыда,каналдыбақылауда,егералдынболсаендіағылшындарболды.ҚаражатжағдайыЕгипеттіңмүлдемауырболды.1876жегипетқарызы-94милф.ст,оның8милЕгипетқажеттерінежұмсалса,16мил-Суәцканалынсалуға,50милқарыздыңпроцентінтөледі.1876жбанкротқакеткеенүкіметтөлемдердітоқтатып,алЕвропадержаваларытолыққаражатқатерінорнатты.Қаражаттыбасқаруекіконтролерғажүктелдіекі–ағылшынменфранцуз1878жЕгипеткабинетінің құрамынакіретінелдерөкілдерікірді.
1879жбасындаВильсонныңегипетәскерініңазаттықмақсатындаәскерден2800офицербосатылды,алқалғандарына2-есеайлыққысқартылды.Оғанжауап ретінде офицерлер премьер–министрменВильсонкареталарынбасыпалды.Олар заложникдеп жарияланды.ТекқанахедивИсмаилбарлықбұйрықтытоқтатқаннан кейін, олардыжіберді.КөпұзамайхедивИсмаил«Европалықкабинетті»биліктен аластады.
Жаңахедельтауфикағылшындарбұйрығынбұлжытпайорындады.Бұлодансайынелденаразылықтыкүшейтті.
1881жқыркүйектекаиргармезоны,полевьникАрабибасқаруыменхедивсарайынақарайжылжыды.Оларреакцияшылүкіметтікотегавласын,комспепзцияменпарламенттіталапетті.Ауылменқалақолдады.1881жайындадепутаттарпалатасыжиналды.Сайлауқұқытекқанамешіттердетоқтанменауылақсакалдары,қалажоғарытоптары,египетқаражатынашетелбақылауынатыйымсалуталабынқойды.
Әскериталабымен(оныпарламентқолдады)1882жақпанайындашерифбилігіжойылды.Үкіметваттанистерқолынаөтті.
Суданкөтерілісіөзінетәнсипатқаиеболды.БұлкөтерілісАфриканыотаршылдықбөліпалукезеңіндеболғандықтан–антиотаршылдықсипатқаиеболады.Негізгімақсаты махдел мемлекетіСудантәуелсіздігіналу.Осымақсаттамалдистерүкіметіәскерқұруы. МахистертұсындаалғашретСуданжерлерітәуелсізбіртұтасмемлекеткебіріктірілді.Көтерілісескіруқоғамынжойды.Жаңақалаларпайдаболды.Әскерқажеттерінөтеуүшінұсақөнеркәсіпқұрылды.Махдистеркөтерілісі,мемлекетіәртүрлітайпалардыңбіртұтасСуданхалқынабірігупроцесіналғабағыттады.
Бірақбұлпрогрессивтіжатмемлекеттіңфеодалдық–теократиялықсипаты әлсіретті. Махди мемлекетін1885-1889жжЭджопияменболғансоғысәлсіретті.
АлбұлуақыттаАнглияСудандыжаулапалуғатырысты.Нилжоғарыбойыменфранцуздаржылжыды,АғылшындарСудандыегипетәскерімен,египетқаражатыменбасыпалғысыкелді.1896жағылшын–египетәскеріГ.Китченерқолбасшылығымен Суданға басып кірді. 1898жКитченерМалдиастанасыОмурманкаласынакелді.Абдаллал әскері жеңілді. Мемлекетіқұлады.Суданағылшынотаршылдарыныңқолынаөтті.
1899желдібасыпалузаңдытүрдебөлінді.Кондолиниумтуралыағылшын–египеткеиесімінқолқоюмен(бірігіпиелену).
Суданресмитүрде«Ағылшын–ЕгипеттікСудан»депаталды.Бірақтолықағылшынқолындаболуыоныхедив«британтығысұсынысы»бойыншатағайындады.Суданағылшынотарынаайналды.БірақісжүзіндеелдіИранконституциясыбасқарды.Оккупациялықәскергеарқасүйеді.
ОтаршылдыққанауЕгипеттіңэкономикалықдамуынакедергікелді.Ағылшындардыегипетмақтасықызықтырды.Мақтаөндерінеғанакөңілаудардыда,қалғаныөндіруыдырады.
Мақтаданжасалатынзаттарғаағылшындарарманысалықенгізді.
ЕгипеттіжаулапалмайтұрыпАнглияШығысСудандынығаюғатырысты.ЕгипеттіңЕвропалықдержавалардантәуелділігініңмүшесі,әсіресеАнглияданағылшынотаршылдарыныңСуданғаенуінжеңілдетті.1869жхедивэкваторлықпровинциясынаСуданныңгубернаторөтіпағылшындытағайындады.1877жбүкілСуданныңгенерал–губернаторыболыпгордонтағайындалды.Алоныңштатыныңогфицерлеріәртүрліұлттыңадампровенциягубернаторларыбоолды.
КөпұзамайФранцияелдіоккупациялауғакірісті,алсолтүстіккеИспанәскерікелді.Мароккохалқыкөтеріліскешықты.БұлМароккохалқыныңФранцуздыФестенқұруғабағытталғанкөтеріліскесебепболды.
ХХғ.басындаСолтүстікАфриканыңеңарттақалғанмемлекетіЛивияеді.ОлСтамбулдыңтікелейбасқаруындаеді.