ИндонезияАзядағыалғашқыотарғаайналғанмемлекет.Оныңаралдарында1602жылықұрылғанГолланд-Ость-Индкомпаниясыныңсаудабірлестіктерініңбірігуінәтижесінде отаршылдыққанакжүйесіқалыптасабастады.
Индонезияархипелогыныңқұрамынамыңнанасаүлкенжәнекішіаралдаркірді,ондаXVIIғасырда3млн-ғажуықхалықөмірсүрді.
Индонезияныңтуысқанэтникалықжағынан,әртүрліжолдармендиалектісайлайтынхалықтарыментайпаларыәртүрліәлеуметтік-экономикалықдамусатысындатұрды.
Суматри,Калимантам(берню),Славчи(целибес)ішкіаудандарындажәнекөптегенұзақаралдардаалғашқықауымдыққұрылыстыңыдыраупроцесіжүріпжаттыжәнетаптыққоғамқалыптасуыбасталдыМады,Суматражағалауаудандарында,кейбіраудандардыдамығанфеодалдыққатынастарөмірсүрді.
Явадаортағасырлардыңөзіндеірімемлекеттікқұрылымдарпайдаболған,олардыңүстемдігіИндонезияныңкөпбөлігінетарады.ИндонезияныңеңсоңғыорталықтанғанфеодалдықимпериясыМаджапакитXVIғқұлады,ИнфдонезиядаалғашқыЕвропалықжаулапалушыларкелгенуақытта(Португалдықтар).Оныңорнындамұсылманәулеттерібасқарғанбірнешетәуелсізмемлекеттерпайдаболды.
Яватұрғындарыжоғарыданмәдениетқұрды.БіздіңкүнгедейінтамашаБуддалықжәнеИндуистікхрамдарсақталған.Үндістанныңмәденидәстүрлеріықпалыныңкөрсеткіші.
СоныменқатарИндонезияныңқолөнершілеріндеайтуғаболады.Асылқұндыэлитасыменпілсүйегіненжасалған,қолдансүйретсалынғанмата(битик).Ортағасырлардапайдаболғанкуклакөлеңкесіөнеркәсібідедамыды(ваянг).Аңызәдебиеткеңдамыды.Испанияныңтарауыәдебишығармаларыныңкеңтарауынажағдайжасады.Соныменқатармұсылмандініненегізделгензаңнормаларыненгізді.
Маджапахиттентәуелдікняздіктер(Явадантысорналасқан),еңалдыменЕвропалықтаржаулапалуобъектісінеайналды.Европалықтардыхоздика,мускат,бұрышкөптегенаралдарқызықтырды.Молутка,архипелакБанда,Амбенахалқыосыларменсалықтөледі.Европалықтаркелуініңқарсаңындаосыэкспортқашығатыназық-түліккеүстемдікетуүшінекісунбанаткүресті-ТидорежәнеТернат.ОсындайалғашқыЕвропалықтарданкелген.
ИндонезиядағыПортугалдықтардыңтерриториялықжуалапалуларыархипелоктыңкейбіраудандарыменшектелді.Малакатыорныққансоң(1511ж)АмбенадаПортугалдықтарбақылауорнатудыкөздеді.ИндонезияданбатысқашығатынжолМаллхкабұғазыосылардыңқолындаболды.
БірақПартугалияөзгешедамығанЯвамемлекеттеріғанаемесұсақмемлекенттердідебағындыруғашамасыкеледі.Сайлаусипатынсақтайотырыпауылбилеушілеріфеодалдықирархиясыныңтөменгісатысынаайналды.Оларміндеттерменсалықтанбосатылды,қосымшажерүлестеріболды.
БүкілXVIIғасырдыңалғашқыжартысындаМатарамөзиеліктерінкеңейтудіжалғастырды.СолтүстікШығысжағалауындағыаудандаржәнеМадура,Батыста–ЧерибенКнияздығынМатарамөзгешекүштісұлтанатБамтамдыбағындыруғатырысты.
КөптегенкөпестерМалахкабұғазыныңорынынаЗонтбұғазыменқолданды.Бамтамірісаудаорталығынаайналды.ТаяуШығыс,Қытай,Үндістан,Сиямкөпестері.Бамтампорт–Астанабазарларындакездесті.1595жылыосындаалғашқыГолландсаудаэкспедициясыкелді,оныКорнемесХутманбасқарды.
Бамтаныңішкіжағдайыфеодалдықатынастардыңтездамуымен,шарауалардықанаудыңкүшеюіменсипатталды.ПортугалдықтарБатадаорнығаалмады.
XVIIғасырдыңортасындаГолландОсть–ИндКомпаниясыөзініңшыңынажетті. ОлИндонезяданбарлықевропалықбәсекелестерінығыстырыпөзмонаполясынорнатты.
Голландияфлотысолуақыттаеңкүштіжәнесаныкөпболған.Голландиябиржалары,мануфактураларысияқтыЕвропадағыеңіріболыпесептелді.ГолландОсть–индкомпаниясыөзініңкөпкапиталымен,іріакционерлікбірлестікеді.ОлбасқаОсть-индкомпанияларына,Англияғаүлгіболды.
Хошиістіөсімдіктердіңөндірісіне,сыртқашығаруынабақылауынжеңілдетуүшін,компаниясыолардытекрұқсатеткенжерлердеөсірудіұйымдастырды:Мысалы,Амбонады-гваздиха,Бандади-муехат.Албаксқааралдартұрғындарыосындайөсімдіктердіжоюғатиістіболды.Голландияныңәскеритеңізэкспедитцияларыназғанабұзушылықтықатаңжазалады.Голландықтарғақарсыкөтерілістердеболыптұрған,бірақоларқатыгездікпенбасыпжаншылды.
Голландкомпаниясыалғашреткеңкөлемдеәскерқұрыпонықолданабастады.Жергіліктітұрғындарданқұрылған,себебілоарзанғатүсті,Европалықтардыәкелгенненгөрі.Голлндтарұлттықжәнедіниқарама-қайшылықтыөзмүдделерінепайдаланды.
Голландықтарбіріншіретжаулапалынғантерриториялардыжергіліктіфиодалдаркөмегіменбасқарудыенгізді.Компания«одақтық»,ВассалдықкняздіктерішкіістерінеараласқанжоқжәнеЯватерриториялардаескіфиодалдық-бюрократиылық апараттысақтады. АлМатарамменБантамбұрынғычиновниктеріменналистерінатуралдырента-салықтөлеугетиістіболды.
- 1678жылыМатармдағыкөтерілістібасқаннанкейінотаршылдарБамтамғақысымды күшейітті.АлБамтамбилеушілеріМатарамкөтерілісінөзмүддесіндепайдаланудыкөздеді.БамтамсұлтаныныңсарайындаағылшынОсть–ИндКомпаниясыныңагенттеріпайдаболды.БантасыақсүйектеріарасындағыкрестіГолландықтарқолайлыкөріппайдаланды,тақмұрагерініңбіреуінеқолдаукөрсетті,алол1684жылыГолландкомпаниясыменкелісімжасайды.ОлбойыншаГолландықтарБамтамменоныңтәуелдіжерлеріндеСуматрадасаудамонополиясынаиеболды.МатарамменБамтамменжалғағанкеліссөздеріЯванытолықжаулапалуғаерекшеқадамболыпесептелді.СебебіГолландықтардыңИндонезиядағыпозициясын,монополиясыннығайтты.АлбасқаЕвропалықелдердіңкөпестерікетугемәжбүрболды.БірақСуматрамныңБатысбөлігіндеағылшындарфакториясыболды.Голландықтаржаулапалғанжерлердеқанаудыкүшейтті.ОлардыңталабынорындапотырғанПакубуванаөзтуыстарыныңнаразылығынтудырды.Олкүресоныңөсімненкейінодансайынкүшейді1749жылы.
ПакубуванаөміралдындаГолландияғаМатармныңқұқығынберді,осыүшінКомпанияоныңұлынақолдаукөрсетудімойындатты.Алсоңғыөзініңмұрагерлікқұқықтарынегізіндеемес,леннихретіндетанылды.
Пакубувананыңосыіс-әрекетіжәнеКомпаниясықызметіМатарамхалқының қарсыластығын туғызды.1751жылыЯвалықотрядтарСолтүстікжағалаудыазатетті және копониятерриториясынықауіптөндірді.Соныменқатар1750жылыБамтамда көтерілісбасталды.БірақкөтерілісжетекшілеріарасындағыМатарамтағыүшінкүрес,Компанияғаосыжағдайдықолдануғамүмкіндікберді.Компанияарбитр,делдалретіндешығып,Матарамныңекігебөлінуінеқолжеткізді.
СуракартажәнеДжохолькарта.
ОтаршылдарғақарсыкүрестіфеодалжетекшіМангсунегорожалғастырды,1757жылықарсыластықтытоқтатты,олүшінСурахарбажерініңбірбөлігінмұрагерлікиеліккеалды.БарлықКнияздықтарөздерініңкопанияныңвассалыдепмойындады.Матарамжойылды.Матарамныңбөлінуін,жаулапалудыаяқтағаннанкейінГолландықтарбарлықкүшінБамтамғажұмсады.
XVIIIғасырдыңсоңынатаманГолландОсть-ИндкомпаниясыЯванытолықбақылады. Бірақосыкездекомпаниядағдарыстаеді.ОныңмонополиясыАнглиябәсекелесіменәлсіреді.Жаңатерриториялардыжаулапалуменкөтерілістердібасукомпанияқазынасынойсыратты.
1800жылы1/10компанияжойылды.ОныңбарлықиеліктерімендүниемүлкіНедерландымемлекетінеөтті.Недерландыхалықаралықжағдайыөзгергенеді.XVIIIғасырдыңсоңындаНедерландыФранцузбақылауындаболды,ұзаққасозылғанАнглияменсоғысқакірісті,АнглияфлотыГолландотарларынбасыпалабастады.
1811жылыИндонезияағылшындарқолынаөтті.БірақНаналеонталқандалғаннанкейінАнглияөзініңбәсекелесіФранцияныңСолтүстікшекарасындакүштімемлекетқұруғамүдделіболды.ЕвропаныңсаясикартасындаГолландияқайтапайдаболды.ОныңқұрамынаБелгиякірді.1814жылыавгустьайындаоғанИндонезиялықиеліктеріқайтарылды.
БірақГолландияелдіекіншіорындағыЕвропалықмемлекетеді,АнглияғатәуелдісондықтаносыГоландықотаршылдықсаясатынандакөругеболатынеді.
- ХІХғасырдың20-жылдарыЯвалықшаруаларқарсыластығыкүшейді, Джохолькарта мен Суракартакнияздықтерінедекеңтарады.Джохолькартаныңтағынан ГолландықтаралыстатқансұлтанекеніДипонегоробеделіөсті.
КөтеріліскесебепболғанотаршылдықөкіметтіңДипонегоромазарыарқылыжолсалуеді.Көтеріліс1825жылыбасталды.Әскерсаныкүнненкүнгеөсті.КөтерілісшілерДжохолькартақатынасынаиеболды.Дипонегоро«Исламқорғаушысы»титулыменсұлтанетіпжарияланды,бесжылғасозылды.Бірақшаруаларантифеодалдықталаптарқоймады.1830жылыДипонегороГолландиямәселесінжасауғакелісті.ОныңбарысындаДипонегороданбастартты.ОсыкездеГолландықтарДипонегоранытұтқынғаалды.Оныңұзақбіраралғажераударды,халықтықкөтерілісбасылды.