1905-1911жж. Ирандағы революция

ОртағасырлардаИран(Перси)азияныңірімемлекеттерініңбіріболды.Жаңазаманбасындамаңыздысаудажәнестратегиялықжолдардаорналасқан,СараевақоластындаболыпэкономикалықмәденигүлденукезеңіболыптабылсаXVIIғсоңындадағдарысқаұшырады.1722жИранғаАуғантасталарыкірді,алолардыңбилеушісіМЕРМахмудШахболыпжарияланды.АуғандардықууғабюағытталғанкүрестіНадирбасқарды.АуғандарИранннанқуылды.Надирдыңжаулапалусоғыстарынәтижесінде1736жолШахетіпжарияланды.АзуақытқаүлкенимперияқұрылдыонықұрамынаИраннанбасқаАуғаныстан,Бұхара,Хва,СолҮндістан,Закавказиякірді.Бірақтүрақсызбірлестік1747жНадирөлтірілгенненкеәйінқұлады.Грузиятәуелсіздіккеиеболды.ИранфеодаодарыШыығАрменияменАзербайжанхалықтарынқанадыXVIIIғсоныменХІХғбасындаИранәлсізбытыраңқымемлектболыптабылды.ЕлденхалқыныңжартысыцнанкөпбөлігіИрантайпалары,¼АзербайжансоныменИрандыТүркімендар,Араптар,Күрттерт.Б.өмірсүрді.Елденхалқының1/3көшпеліболды.Әртүрліаудандарыныңәлуметтікэкономикалықдамиуыәртүрліболды.Әсіресеарттақалғанкөшпелітайпалараудандары.

Елдіңбасындабилігішексізшахотарды.XVIIIғұзаққасозылғаниөзарасоғыстарнәтижесіндеИрандаКаджарларәулетінығайды.ОныңтақтағыалғашқыөкіліағаМұхамед(1796-97)алоданкейінФати-Алишах(1797-1834жж)

Иран30ауданғабөліндіолжердердіШахұлдарыментуыстарыбасқардыобылысбилшеушілеріөзіндіктәуелсізкняздерболды.Оларсалықжинадыкейбіреулеріақшадашығарды.Кейдеоларарасындажанжалдарболыптұрды.Олокруктерменаудандардыықпалыкүштіжергіліктіхандарбасқарды.Елдіңсаясиөміріндемұсылмандінбасыларыүлкенролатқарды.ОсманимпериясыныңСунеймұсылмандарыменсалыстырғандаИранмұсылмандарышейтболды.Сот-данисипаттаболды.АғаМұхамедбилікеткенуақыттакеңтаралғанжазакөрді.Әсіресежаулапалынғантериторияныңхалқыныңжағдайыауырболды.1795жағаМахмудГрузияғажорықжасады.Тибилиситоналып20мыңоныңхалқықұлдыққаалынды.СондықтанГрузия,ЗакавказияхалқыРесейденкөмексұрады.ИрандаүстемдікеткенфеодалдывққатынастарнегізіндеМеридегенфеодалодықменшікболды.Үндістансекілдіжердің,судың,малдыңт.б.жоғарыиеленушісіШахболды.АлбірақісжүзіндеШахиелігіндетекқанаДоменболды,одантүскенкіріссараи,әскер,орталықүкіметаппаратынагнумсалдыжердіңкөпбөлігіфеодалдарыныңмендікиеліктеріболды(XVIIIғсоңыменХІХбасында)лендіиеленушахқаәскериқызмететуменбайланыстыболды.Осыкатегорияғакөшпелітайпаларжергекірдіолартайпахандарықолындаболды.ЖердіңкөпбөлігіВакуптерболды.Зааңжүзіндеолармемотқасиеттіжерлерболды.Аліс-жүзіндедінбасыларқолындаболды.

Осынегізгіжериеліктеріненбасқамүлікжерлеріболды.Оларжекеменшікеді.Бұлжериеленутүрішахқавассалдыққызмететуменбайланысыболғанжооқ.Жердіңазғанабөлігіжериеленушілердіңбсқакатегориялардыңменшігіболды,алкейжағдайдашаруалардыңбарлықкатегорияларықаналды.

Ережебойыншашаруаныңжинағанөнімібескебөлінді.Оныңтөрбөлігіжер,су,ұрық,малжұмысшығабайланысты.Шаруапамещикеөнімнің¾бөлігінберіпотырғанжәнешаруалардыңкөптегеннатуралдыміндеткерліктеріболды.Көптегенсалықтөлеген.Заңжзүзіндешаруаеркінболды,біраққарыздарханныңшексізбилігіоныжерінтастапкетугетиымсалдыдаіс-жүзіндеоларшаруағаайналды.Қашқаншаруалардыкүтепескіжерінеқайтарылған.Қанаушаруаларлдыңкедейленуінежәнеауңылшаруашылығыныңқұлауынаалыпкелді.