Ұлы Моғолдар империясының дағдарысы және ыдырауы

1526жБабыр(Темірдіңұрпағы)Мағолсттанннаншыққан,оғандейінФерғананыңбилеушісі,КабулдыңбилеушісіҮндістанғабасыпкірді.ОныңжақсықаруланғанәскеріекіүлкеншайқастасоңғыДелисұлтандарынжеңіпГангөзенініңүлкеналқабыналды.ОсындайүлкеноқиғаларнәтижесіндеҰлымоғолдаримпериясықұрылды.Бабырдыңөзітарихтаағартушы,билеуші,тарихшы,ақынретіндебелгілі.«Бабырнаманын»авторы.Үндістандаұъзақуақытбилеген,1530жтаққаоныңұлыХумаюнотырды.(өзағаларыментаққабаласысоғысжүргізедідеоныңбилігіәлсірепкетеді).БахарменБенгалияданшыққанбелгілібилеушіШер-Хан.ШығысҮндістандаорналасқанСур-аттайпасынаншыққанДелидегібиліктітартыпалып,ХумаюнИранғақашыпкетугемәжбүрболды.

Шахтитулынқабылдап,Щер-шахалтыжылғасозылғанпатшалыққұрған уақытта(1540-1545жж)орталықбиліктінығайтуғабағытталғанәрекетжасады.

Олбіріншіжылдарыкеруенсарайларсалдырды.ОныңжолдарыДелидіБенгалияменРаджпубанамен,Индпенжалғастырды,жерқатынастарынреттеді.(жердіңнегізгікадастырыдегензаңдыжобасынжасадыт.б.)Салықжүйесінреткекелтірді,(рентасалықтыортамөлшеріалғанөнімнің1/3бөлігі),Әскербасы-джанердарлардыңжериеленуісипатынжәнекейбіриндустардыңстатусынкөтерді(оларғабіразлауазымдарберді)

Шер-шахтыңаяқастынанқайтысболуыжәнеолардыңмүрагерітаққаталасмуынХумаюнпайдаланды,өйткеніолкөпуақыттанберіосындайжағдайдыкүтіпдайындықтаотырғанеді.

1555жХумаюнөзінетақтықайтарыпалдыдабіржылданкейінқайтысболды.Билік13-жасарбаласыАқбарғаөтті.

ПадшахАқбардыңбилікеткенуақытта1556-1605жжҰлымоғолдаримпериясының алтындәуіріболды.АқбарелдіңсолтүстігіндеПенджаптықосаөз билігін нығайтыпбүкілРаджпубананыөзінеқаратты.

СонансоңимперияғаГондвана,Гуджарат,Бенгалия,Калимер,ориссақосылды.БүкілсолтүстікҮндістанАқбардыңқоластынакірді.Ақбароғанөтекүштібилеушіретіндекөрсетті.

Шер-ШахбастағанқайтақұрулардыжалғастырыпАқбаржаңареформаларенгізді,жермемлекеттікболыпжарияланды.Негізгіжеркадастырыаяқталдыәрбірауданғабелгілімөлшердесалықбелгіленді.XVIғсоңындасалықтыңжалпысаны166млнрупияғажетті.Жердіңқөпбөлігіәскербасыджагирдарларғақызметүшінқолдануғаберілді.Джагирдіңиктаданайырмашылығыоныңмөлшері,Джагирдегенүлкен іріжериелігі-өзиесінекөптегенмөлшердепайдаәкелгенолпайдағаДжагирдар(акбартұсындаолардыңсаны2000жеті).ӘскержасағынұстауғаміндеттіболғанолардыңсаныәкербасыныңлауазыменДжагирдіңмөлшерінебайланыфстыболды.(100ден5000дейін)Акбардыңқоластынаөткенкенйбіркняздіктердіджагирстатусынаалды.

Джагирденбасқатәуелдікнязь-заминдарлардыңиеліктеріболды.Қазынағаданьтөлепбасқапайдаларларынөздеріжұмсағанкнязьдарбұрынғысыншаөзжерлерінеиелеріболып,әрбіркнязьдіктежалпыимпериядағысхемақайталапныпотырды-жердіңжартыбөлігіменпайдасыжауынгерлергеберілді.Кейінгіуақыттазамендарикатегориясыныңжерлеріжекеменшіктегіжерболыпесептелінді.