Ислам және дипломатия

Мұсылманхалықтарыменмемлекеттеріежелденөздерініңелшілікқатынастарынелшілердіңтиіспеушілік,әдеп–ғұрыпнормаларынқалыптастырған.Бұл елшілік ғұрыптар мұсылманқұқығыменараласып,дамып,дүниежүзініңаймақтарында елшілікқұқықтықтыңқалыптасуынаөзүлесінқосты.

АлдыңғытақырыптардаталқылағанымыздайҚұранныңсүрелеріменаяқтарынан пайдаболатынталаптарәрбірмұсылманғаміндетті,сондай-ақолталаптар өз мемлекетінің атынандипломатиялықжұмыстардаістейтіндергедетиісті.

Мұсылманелдерініңелшілеріөзқызметтеріндеқұраннормаларынбасшылыққа алады.ОларөзжұмыстарындаАлларахымыналуүшіндұрыс,жұмыстарістеуге тырысады.Мұсылманелдеріндекелешекдипломаттарды“сыпайлылыққа”, “қарапайымдылыққа”жүретеді.ОлүшінҚұранның31сүресінің17аятынабасты назараударады:

РасындаАлла(көкіректікті)мақтаншақтықтыжақсыкөрмейді.

Мұсылманелшілерінәділдікке,шындыққатәрбиелейді.БұғанҚұранныңкелесі ережесінегізболады(39сүре5аят);Расында,егеркімөтірікшіболса,ондаАллаонытуражолғабастамайды.

Мұсылманқұқығыелшілердіңжасырынкездесулерінжоққашығармайды,бірақ мұндайкездесулербасқамемлекеткеқарсысөзбайласуболмауыкерек. МұндайдамұсылмандартөмендегіҚұранның58-сүресінің9-аятынбасшылыққа алады:“Әймүміндер!Егерсыбырлассаңдаркүнә,дұшпандықжәнеПайғамбарғақарсылықжайындасыбырласпаңдар.

Мұсылмандипломаттарыөзқызметтеріндедауласушытараптардыымыраға келтіругетиіс,сондай-ақөзарадауласушымұсылманмемлекеттерінде достыққа шақыруыкерек.МұндайдаҚұранның49-сүресінің9,10аяттарынегізболады: “Егермүміндерденекітопсоғысса,дереуараларынжарастырыңдар.Егерекіжақтыңбіріекіншісінеөктемдікжасаса,бастартқанжақпенАлланыңәмірінеқайтқандарынадейінсоғысыңдар.Егерқайтсаараларынәділдікпенжарастырыңдартуралықістеңдер.РасындаАллатуралықістеушілердіжақсыкөреді.Шынмәніндемүміндертуысқой.Сондықтанекітуыстарыңныңарасынқарастырыңдар”

Мұсылманелшілеріөзқызметтеріндетекқанаөздеріемес,сондай-ақсеріктерінде (партнер)әділдікпеншындықтыталапетеді.БұлҚұранның33-сүресінің1-аятынан келіпшығады“Аллағаақуалықістедекөпірлерменмұнафиқтарға бағынба.

Түзілгеншарттарғасенімділік(әділдік)мұсылмандипломатияларыныңабыройының қатарынажатады.Құранолтуралыбылайделінген:келісімшарттарыңдыадал орындаңдар,себебікелісімшарттарыңдыадалорындаңдар,себебікелісімшарттаржайлысұралады”Бұлқазіргітаңдадүниежүзідипломатиясыбасшылыққаалатын ежелгілатын–принципінесалды.

Мұсылманмемлекеттерініңдипломаттарыбөтенмемлекеттежүргенде,сондай-ақ мұсылманмемлекеттеріөзінеоккредитацияланғанмемлекеттердіңдипломаттарын қабылдағандамұсылманәлеміменмұсылманемесаймақтарбір-бірінтерең түсіну үшінбарлықмүмкіндіктердіжасайды.БұғанҚұранның49сүресінің13аятынегізболады:“Әйадамбаласы!Шүбәсізсендердібірер,бірәйелденжараттық. Сондай-ақбір-біріңдітануларыңүшінсендергеұлттар,руларқылдық”.

Иранмұсылманмемлекетімұсылманжәнемұсылманемесмемлекеттерменәрдайымдұрысдипломатиялыққатынастаболуғаұмтылған.ИранныңдипломатиялықтарихындаРосияныңПерсиядағыдипломатиялықөкілдіктіңбасшысыА.С.Грибоедовтыңөліміменбайланыстықайғылыоқиғаболған.

А.С.Грибоедовондағыарменияның3-азаматшасыныңөтінішібойыншаоларды отанынажіберугежәрдемкөрсетпекшіболған.Олардыөзмиссияларынаартынажасырмақболған.

ИранмемлекетіРесейгеөтінішбілдіріп,өздерініңшетелдипломатиялықөкілдерінің имунитетнормаларындәлелдеуретінде,РесейүкіметінеКаджарлар диностасияның қазынасының үлкендігіжағынан3-ші орын алатын әйгілі“шах” алмазын сыйға береді.

-Көптеген әдебиеттерде дипломатиялық құқықты коньсулдік құқықпен 1-тақырыпта біріктіріп қарастырады.Әринеолардыңарасындаұқсастықбар:Елшіменконсул әріптес болғандықтанбірведомствадажұмысістейді.Екеуідежеңілдіктермен иммунитеттердіпайдаланады,сондай-ақекеуідемемлекеттіңсыртқы қатынас органдарындажұмысатқарады.

Олардыңөзараайырмашылықтарытөмендегілер:

  • -Елшісаясифигура.Олоккредитацияданөткенмемлекеттіңбарлықжеріндеөзмемлекетініңмүддесінқорғайды.Киконсульбергенмемлекеттіңбарлықмасштабындажұмысістемейді.Консулбарғанбірмемлекеттіңбірбөлігінде(аймағында),Консульдікокругшегіндежұмысатқарады.
  • Егерелшіжалпысаясимәселелердішешсе,алконсулэкономикалықжәнеқұқықтыққызметкөрсетуфункциясынорындайды.

Жалпыдипломатиялыққұқықтытүсінуүшінсыртқысаясаттыңжәне дипломатияныңтүсінігінбілукерек.

Сыртқысаясат-бұлхалықаралықаренадамемлекеттердіңөзмүддесінқорғайтын ісәрекеттері.

Дипломатия–бұлмемлекеттіңсыртқысаясатынжүзегеасыратынсыртқы қатынастардыреттейтіноргандардыңжұмысы.

Дипломатиялыққұқық–сыртқыбайланыстаржасайтынмемлекеттікоргандардың мәртебесімен қызметтерін,яғниресмимемлекетаралыққарымқатынастардыжүзеге асырудыреттейтіннормалар.

Халықаралыққатынастаекіжақтыжәнекөпжақтыдипломатияболады.Оғансебебіекіжақтыжәнекөпжақтышарттардыңжәнеконвенциялардыңболуы.

Дипломатиялық өкілдік-бұл мемлекеттің шетелдегі елшісі басқаратын сыртқы қатынас органы.

Мұсылманмемлекеттерініңбарлығыдерлік18-сәуір1961жылдардағы дипломатиялық қатынастартуралыВенаконвенсиясыныңмүшесіболыптабылады. Мұсылманмемлекеттерініңкөпшілігіосыконвенцияныдайындауғадаатсалысқан.

Жоғарыдағыконвенциядажазылғандаймұсылманмемлекеттеріөздерініңдипломатиялықөкілдіктерінаккредитациялауүшіноккредитациялайтынмемлекеттеналдыналакелісімінсұрайды..Қабылдаушымемлекеттіңшенеуніктеріндеосынемесе басқа да дипломатиялық өкілді кері шақыру туралы өтініш беруге құқылы, сондай-ақ себептерін дәлелдеунемесекөрсетпеулерінедеболады.