Ислам және отбасы құқығы

Мұсылман құқығында жеке адамдардың құқықтық жағдайын отбасылық қатынастар реттейді. Ислам отбасы құқығына мирас, өсиет, кейбір сиға тартудың кейбір түрлерін, қамқорлық мәселелерін регламенттейтін нормалары жатады.

ХІХ-ғасырдың соңында жеке адамдардың құқықтық жағдайын реттейтін құқық мұсылман құқығы нормаларын кодификациялау процесімен қатар дамыды.

1869-1876ж. Қабылданған “маджарлар” заң актісі көптеген араб мемлекеттерінде қолданылды. Ол құқық әрекетіжәне оны шектеу мәселелерін реттеді.

Египеттің ірі ғылыми және мемлекеттік қайраткері Мұхаммед Кедри Паше (1821-1888) “Жеке статуттың шариатнормалары” атты еңбегінде ханифиттік ережелер жинағын жасап шығарды. “Жеке статут” термині осы еңбектің арқасында қолданысқа енді.

Мұсылманқұқығының отбасы құқығында түбегейлі өзгеріс 1917 жылы қабылданған.Осман империясының отбасы заңы жасады. Бұл осы саланың алғашқы кодификацияланған құжаты еді. 157баптан тұратын бұл заң неке және ажырасу мәселелерін өз ішінде қамтыды.

Осман империясы жойылғаннан кейін бұл заң көптеген араб мемлекеттерінде қолданылды. Мысалы: ирак, Сирияда ХХ-ғасырдың 50жылдарына дейін, Ливанда 1927ждейін,алИорданиядажаңазаңменауыстырылғаншақолданылды.

Мұсылманмемлекеттеріндеотбасықұқығыәрекететуүрдісінебайланыстыәртүрлі реттеледі. Мысалы; Египет, Судан мемлекеттерінде отбасылық құқықтық қатынас арнайы нормативтік актілермен реттеледі Египеттің заңында неке, ажырасу және семьяныбағумәселелерініңкейбіреулерінқамтиды.

Неке–отбасы құқығындағы еңбасты институттардың бірі болыптабылады. Барлық мұсылман мемлекеттерінің отбасы заңдарынекеніекіжақтышартдеп есептейді. Бұлшартбойыншаәйелеркісініңзаңдыжұбайынаайналады.

Сириязаңыныңбіріншібабы,Иорданиязаңының2-ші бабы бойынша неке шартын құрудың басты мақсаты болып, жанұя құру және үрім бұтағын жалғастыруделінеді. Ал, Ирак заңына сәйкес неке шартының тізілуі кәмелетке жеткен, ақыл ойы бүтін адамдардың қатысуымен V-ды деп көрсетілген.

Көптегенарабмемлекеттерініңзаңынасайнекешартыжазбашаформадаболадыжәнеоларнайықұзырлыоргандатіркелуіқажет.Егернекешартыосыоргандажасалмаса,ондабелгілі(мүмкіншілікболған)уақытішіндеосыорганғатіркелуішарт.(Сириязаңы40бап)

Иракзаңыбойыншанекеніңтоқтатылуыжәйғанажұбайлардыңөзаракелісуіарқылыболады.

Көптегенарабмемлекеттерінденекеніңтоқтатылуысотшешіміарқылыболады.Ирак,Сирия,Иорданиядаосындайарызбен(ажырасутуралы)жұбайлардыңекеуідешағымданаалады.АлЕгипет,Ливандамұндайқұқықтекқанаәйелінеберілген.Мұндайсотшешімінедәлелдісебептернегізболукерек,оларауру,жұбайыныңфизикалықжетіспеушілігі(кемістігі)

Некеніңбұзылуыжайлыәйелсотқашағымданааладыегеркүйеуіпсихикалықауруғашалдықсанемесеауруынабайланыстыжыныстықатынасқақабілеті болмаса. ОсындайқұқықтыИорданиязаңыеркісігедеберген,егерәйеліқаттыауруболыпнемесеәйелініңжыныстықмүшесікемтарболса.

Бұданбасқасотшешіміменәйелдің разы негізінде некенің тоқтатылуы мүмкін. Егер күйеуінің жүргенжері белгілі болса, бірақ ол белгілі бірсебептерсіз 1-2жыл әйелімен бірге тұрмаса. Осындай құқықпен әйелі, егер күйеуі үш жылдан артық мерзімге бас бостандығынан айрылған болса некені бұза алады. Мұндай да әйелі бір жылдан кейін ажыраса алады.