Мұсылман құқық мектептері

Әрбірмұсылманқұқығымектекптерімұсылманғалымдарыныңөздерінің“Аллах”сөзініңқұқықидеяларынқалайтүсінуіарқылы,барлықисламмектептеріеңіріелімектепкенегізделеді. Суминнарменшимиттерарасындағыеңбастыайырмашылықжоғарыөкіметтің(биліктің)қатынасуыменқызметіетуіндежатыр.СумилерӘлиденкейінгіоныңәулиеттерінеимамдық(билік)берілуінқолдамайды.Сухмилертекалғашқы(4-халифаны)имамдептанидыда,алтұқымқуалапимамболудәстүрінмақұлдамайды,теккөпшілікжамағатимамдыөздерісайлайдыдейді.

Шиматтарболсабилікбасынатекәлитұқымдарынансайлануытиісдептұжырымдайды,алалғашқыүшхалифада,кейінгіболғанбахуУммижәнебахуАббастықтардабилікті“заңдыӘлиұрпақтарынан”тартыпалғандепсанайды. Соныменқатаршимиттербастысумиттермұсылманқұқығыныңқайнаркөзіне жатқызбайды.

Х–ғасырдасуннитбағытытөмендегідеймектептергебөлінеді: 1)Маликит;2)Ханифит;3)Ханбалит;4)Шафиит;

Маликитмектебін713-795жылдарыөмірсүргенМалипибнАнас негізінқалады. Малипиттересімі,оныңнегізінқалаушыосыкісініңатыменаталып,оныңжолын қуушылар.

МалипизмМединедедүниегекеліп,Арабелінде,Мысырға,СолтүстікАфрикамен Андалусияғатезтарапкетті.МәліпшілерАнестың“Әл–Муватта”аттыеңбегі меноғанжасалғантүсіндірмелердежатыр.

МәлікибнАнасбелгіліхадисжинаушыболған.Оның“Әл-Муветте”еңбегінде хадистержиынтығынбіржүйегекелтіріп,сондай-ақсотшешімдерімен сахабалардыңзаңы сипаттағысұрақтарынабергенжауаптарынқамтыды.Осы еңбегініңмазмұныиджмеғанегізделеді.

МәлікибнАнастыңшәкірттеріАль-Джунди(“аль-Мухасар”еңбегініңавторы), Аль-Кайревойн(“Ариселя”еңбегініңавторы)ж.т.б.–дашәкірттеріөздерінің шешімдерінтекқанақұранменСуннаранегіздеді.Соныменқатароларпиосқа (ұқсастығына)сүйенбейді.

Суниттікмектептердіңеңалғашқысынсалушы Абу ХанифаИбнСабит (699-767) болған.

Мұсылмандароныимамал-Ағзам(ұлыимам)депатаған.Осыкісініңесімініңнегізіндеханифиттікмектепқалыптасты.ОлМұсылман құқығыныңнегізгібастауларына құранмен суннены, сондай-ақиджмаменпиястыдажатқызды.

Бұлмектептіңеңбастыерекшелігі(жергіліктіжағдайдыескереотырып)құқық шығармашылыққажәнесотісіндежергіліктіжағдайдыескереотыру.

Халифиттікмектептіңнегізін,оныңқалыптастырушыныңеңбектерінқамтиды:Олар:“аль-Фипаль-акпар”,“Аль-Алимвааль-мутаалим”

Ханифатғылымынегізіндемұсылманзаңгерлерііс-әрекететуінекеңөрісалды.Бұлбіржағынантиімдіболса,ал2-шіжағынаналғандаелеуліқауіпідебар. БұлмектепЕгипет,Иордания,Сирия,Турция,Пакистан,Ауғаныстанмемлекеттеріндекеңінентараған.

МухаммедибнИдрисали-Шефииөзініңжекемектебінқалыптастырды.Бұлмектепоныңесімімен“шафистіп”мектепдепаталады.ОныңқалыптастырғанқұқықжүйесіМаликибнАнаныңжәнеАбуХанифаныңқалыптастырғанқұқықжүйелерініңортасымен(арасымен).