«Абай жолы» романындағы Абай шәкірттері (3-кітап бойынша «Ақын аға» романының тағдыры).

Сабақтың жоспары:

  1. 1950 жылдағы романның 3-ші кітабының айналасындағы тартыс.
  2. Романнан Шәкәрім, Көкбай бейнелерінің алынып тасталуы.
  3. 1952 ж. романның қайта жазылуы.
  4. Абайдың ақын-шәкірттері
  1. Теориялық мәліметтер

Ендігі сөз жазушының „Ақын аға ” романы туралы. 50- жылдардың басында абайтанутарихында М.Әуезовті қаралаудың жаңа бір кезеңі туғаны. Ондағы айтыс, негізінен, М. Әуезов ғылыми еңбектерінде тұжырымдаған Абайдың ақындық мектебі және 1950 жылы жарық көрген „Ақын аға” романындағы Көкбай Жанатаев бейнесінің төңірегінде болды.

Абай айналасында болған шәкірттерінің ішінде ұзағырақ өмір сүріп, ұлы ақынның өмірі мен шығармашылығына байланысты ғылымға аса құнды деректер берген Көкбайды М: Әуезов „Ақын аға” романында Абайдың жүйрік ақын шәкірті, адал досы, сенімді жолдасы ретінде бейнелейді.

М.Әуезов осы үшін Көкбайды діндар , хандық дәуірді көксеуші, орыс пен қазақтың достығына сына қағушы, жат пиғылды ақын деп білген ұр да жық сын соққысына ұшырайды.

Осыған байланысты эпопея желісіндегі Көкбай жайлы мәселеге тоқтала келіп, М. Әуезов 1951 жылы „Знамя” журналында „Абай жолы” деп жаңадан ат қойып, түзеп жазып шыққан романына сегіз баспа табақ өзгеріс енгізгенін атап өтеді. Және жазушы әрі ғалым ретінде әділетсіз сынға сын айтады. Осы сарындағы солақайпікірлер „Ақын аға” романының екінші нұсқасы „Абай жолы” деп өңделіп, қайта жарық көрді.

М. Мырзахметов өзінің „Мұқтар Әуезов және абайтану проблемалары” деген кітабында жазушының „Ақын аға” романын „Абай жолы” деген атпен қайта жазып шыққанын, жаңа нұсқада Көкбайға, оның Абылай жайлы шығармаларына байланысты өзгерістер ендіргенін атап өтті. Зерттеушінің : „Жаңа жазылған „Абай жолы” романында жазушы „Сабалақ” дастаны мен шығарма авторы Көкбай дүниетанымының келеңсіз жағын өз болмысына сай суреттеп берді ”.

Романның екі нұсқасының соңғы тарауларында М: Әуезовтің Көкбай туралы бір-біріне кереғар екі позициясы анық көрінеді. Өкінішке орай, жазушы Көкбай ақын, оның „Сабалақ” дастаны туралы екі нұсқада бірін-бірі жоққа шығаратын екі түрлі көзқарас ұстанды. Екі нұсқада да соңғы тарау „Қоршауда ” деп аталады. „Ақын ағадағы” бұл тарауда әдеби жыл қорытындысы іспеттес Абай алдындағы ақын шәкіріттерінің мәжілісін суреттеуге жазушы „Абай жолындағы” сәйкес бөлімнен екі еседей аз көлем алты-жеті беттей ғана арнаған. Жазушының суреттеуінше, басы адамға да, малға да жайлы боп басталған биылғы қыс шәкірт ақындар үшін мейлінше жемісті болғанға ұқсайды. „Ақылбай Африка өмірінен „Зұлыс” әңгімесін дастан етіп әкепті. Бейсенбай „Қозы-Көрпеш ” жырын Абайдың арнап тапсыруды бойынша бір үлкен ерлік істі жыр етіпті… ”Жазушы бұдан кейін „ Тағы бір табыспен келген ақын Көкбай”, деп, соның жайын ілтипатпен баян етіп кетеді.

„Ақын аға” романында Көкбайдың Абай мектебінің басты ақыны, ұстаздының сүйікті шәкірті болып суреттелгендігі авторға үлкен айып болып тағылды.

Азуы алты қарыс сыншылар Көкбай түгілі, Абайдың бүкіл ақындық мектебін жоққа шығарғысы келгені жасырын емес. Әуезов қалай болған күнде де Абайда ақындық мектеп болды деген тұжырымдаманы аман сақтап қалуы үшін, „бастан құлақ садаға” дегендей аздаған құрбандықтарға барды. Романның жаңа нұсқасындағы құрбандық жазушының Көкбай туралы позициясын өзгертіп беруі еді.

„Абай жолы” романының 3-кітабына сюжеттік талдау үлгісі:

  1. Абай аға.

— Абай аулы мен көрші ауылдардың көшіп бара жатқандағы көрінісі.

— Абай жастармен жол жағасындағы Еңлік-Кебек моласына тоқтап, Дәрменнің құран бағыштауы.

— Дәрмен мен Шұбардың «Еңлік-Кебек» дастанын жазуға таласуы.

— Әзімбайдың кедей жатақтарының пішеніне қол созуы.

— Жастар Мағаштың отауына жиналып, «Еңлік-Кебек» жыры жайлы ой қозғауы.

— Базаралының айдаудан қашып келуі.

— Болыстыққа сайлануда Оспан жеңіліп Күнтудың болыс болуы.

— Абай жіберген жастардың Базаралының хал-жағдайын сұрауы.

  1. Бақылау сұрақтары:

1..«Абай жолы» романындағы көтерілген күрделі проблемалар.

  1. Романның 3-кітабындағы оқиға желісі.
  2. Абай және Абайдың айналасындағы өнерлі жастар.
  3. «Ақын аға» романының тағдыры.
  4. Романнан Шәкәрім, Көкбай бейнелерінің алынып тасталуы.
  5. Әке мен бала, ұстаз бен шәкірт арасындағы сабақтастық.

  1. Студенттің үй тапсырмасы

  1. «Абай жолы» романының 3-кітабындағы әр тарауға сюжеттік талдау жасау:
  • «Абай аға»;
  • «Кек жолында»;
  • «Қарашығын»;
  • «Өкініште»;
  • «Қақтығыста»;
  • «Қоршауда».

  1. Студенттің аудиторияда орындайтын тапсырмасы

  1. М.Әезовтің ұлы ақын жайлы жазылған «Абай жолы» эпопеясының 3-кітабына анализ жасау. «Ақын аға» романының өзгертілуі, ондағы Абайдың азаматтық, ақындық жолының қалыптасу сатыларын көрсету. Абайдың ақын-шәкірттері туралы жазылған зерттеу еңбектерімен және Абайдың өз шығармаларындағы ақын бейнесімен

— салыстыру.

  1. СӨЖ тақырыбына сәйкес жазылған

— баяндама;

— реферат;

— тестілік сауалнама.

7.Әдебиеттер тізімі

  1. Әуезов М. Абай Құнанбаев. – А., 1995
  2. Мұхаметханов Қ. Абайдың ақын-шәкірттері – А., 1991
  3. Бекмырзақызы С. Мұхтартануға кіріспе – Ш.,2000
  4. Ахметов З. Абайдың ақындық әлемі – А., 1995
  5. Абай Құнанбайұлы. Шығ. Екі томдық толық жинағы. -А., «Жазушы» , 1995
  6. Абай. Энциклопедия. -А., «Ата мұра» , 1995
  7. Айтматов Ш. Ұстаз туралы сөз. -А., «Ғылым», 1997
  8. Әуезов М. Абай мектебінің ақындары. Абайтанудан жарияланбаған материалдар. -А., «Ғылым» 1998
  9. Қабдол З. Әуезов. -А., «Санат», 1997
  10. Тоқтаров Р. Абайдың жұмбағы. -А., 1999
  11. Бердібай Р. Мұхтар шыңы. -А., «Ғылым» 1997
  12. Бердібай Р. Қазақ тарихи романы. -А., «Ғылым» ,1997
  13. Жұртбай Т. Бесігіңді түзе. Ғұмырнама – толғау. -А., «Жазушы» 1997
  14. Әуезов М. «Абай жолы» роман-эпопея. 4-томдық. -А., «Жазушы», 2000. 2003. 2007. 2006.

Сабақтың жоспары:

  1. 1950 жылдағы романның 3-ші кітабының айналасындағы тартыс.
  2. Романнан Шәкәрім, Көкбай бейнелерінің алынып тасталуы.
  3. 1952 ж. романның қайта жазылуы.
  4. Абайдың ақын-шәкірттері.

  1. Теориялық мәліметтер

Ендігі сөз жазушының „Ақын аға ” романы туралы. 50- жылдардың басында абайтанутарихында М.Әуезовті қаралаудың жаңа бір кезеңі туғаны. Ондағы айтыс, негізінен, М. Әуезов ғылыми еңбектерінде тұжырымдаған Абайдың ақындық мектебі және 1950 жылы жарық көрген „Ақын аға” романындағы Көкбай Жанатаев бейнесінің төңірегінде болды.

Абай айналасында болған шәкірттерінің ішінде ұзағырақ өмір сүріп, ұлы ақынның өмірі мен шығармашылығына байланысты ғылымға аса құнды деректер берген Көкбайды М: Әуезов „Ақын аға” романында Абайдың жүйрік ақын шәкірті, адал досы, сенімді жолдасы ретінде бейнелейді.

М.Әуезов осы үшін Көкбайды діндар , хандық дәуірді көксеуші, орыс пен қазақтың достығына сына қағушы, жат пиғылды ақын деп білген ұр да жық сын соққысына ұшырайды.

Осыған байланысты эпопея желісіндегі Көкбай жайлы мәселеге тоқтала келіп, М. Әуезов 1951 жылы „Знамя” журналында „Абай жолы” деп жаңадан ат қойып, түзеп жазып шыққан романына сегіз баспа табақ өзгеріс енгізгенін атап өтеді. Және жазушы әрі ғалым ретінде әділетсіз сынға сын айтады. Осы сарындағы солақайпікірлер „Ақын аға” романының екінші нұсқасы „Абай жолы” деп өңделіп, қайта жарық көрді.

М. Мырзахметов өзінің „Мұқтар Әуезов және абайтану проблемалары” деген кітабында жазушының „Ақын аға” романын „Абай жолы” деген атпен қайта жазып шыққанын, жаңа нұсқада Көкбайға, оның Абылай жайлы шығармаларына байланысты өзгерістер ендіргенін атап өтті. Зерттеушінің : „Жаңа жазылған „Абай жолы” романында жазушы „Сабалақ” дастаны мен шығарма авторы Көкбай дүниетанымының келеңсіз жағын өз болмысына сай суреттеп берді ”.

Романның екі нұсқасының соңғы тарауларында М: Әуезовтің Көкбай туралы бір-біріне кереғар екі позициясы анық көрінеді. Өкінішке орай, жазушы Көкбай ақын, оның „Сабалақ” дастаны туралы екі нұсқада бірін-бірі жоққа шығаратын екі түрлі көзқарас ұстанды. Екі нұсқада да соңғы тарау „Қоршауда ” деп аталады. „Ақын ағадағы” бұл тарауда әдеби жыл қорытындысы іспеттес Абай алдындағы ақын шәкіріттерінің мәжілісін суреттеуге жазушы „Абай жолындағы” сәйкес бөлімнен екі еседей аз көлем алты-жеті беттей ғана арнаған. Жазушының суреттеуінше, басы адамға да, малға да жайлы боп басталған биылғы қыс шәкірт ақындар үшін мейлінше жемісті болғанға ұқсайды. „Ақылбай Африка өмірінен „Зұлыс” әңгімесін дастан етіп әкепті. Бейсенбай „Қозы-Көрпеш ” жырын Абайдың арнап тапсыруды бойынша бір үлкен ерлік істі жыр етіпті… ”Жазушы бұдан кейін „ Тағы бір табыспен келген ақын Көкбай”, деп, соның жайын ілтипатпен баян етіп кетеді.

„Ақын аға” романында Көкбайдың Абай мектебінің басты ақыны, ұстаздының сүйікті шәкірті болып суреттелгендігі авторға үлкен айып болып тағылды.

Азуы алты қарыс сыншылар Көкбай түгілі, Абайдың бүкіл ақындық мектебін жоққа шығарғысы келгені жасырын емес. Әуезов қалай болған күнде де Абайда ақындық мектеп болды деген тұжырымдаманы аман сақтап қалуы үшін, „бастан құлақ садаға” дегендей аздаған құрбандықтарға барды. Романның жаңа нұсқасындағы құрбандық жазушының Көкбай туралы позициясын өзгертіп беруі еді.

„Абай жолы” романының 3-кітабына сюжеттік талдау үлгісі:

  1. Абай аға.

— Абай аулы мен көрші ауылдардың көшіп бара жатқандағы көрінісі.

— Абай жастармен жол жағасындағы Еңлік-Кебек моласына тоқтап, Дәрменнің құран бағыштауы.

— Дәрмен мен Шұбардың «Еңлік-Кебек» дастанын жазуға таласуы.

— Әзімбайдың кедей жатақтарының пішеніне қол созуы.

— Жастар Мағаштың отауына жиналып, «Еңлік-Кебек» жыры жайлы ой қозғауы.

— Базаралының айдаудан қашып келуі.

— Болыстыққа сайлануда Оспан жеңіліп Күнтудың болыс болуы.

— Абай жіберген жастардың Базаралының хал-жағдайын сұрауы.

  1. Бақылау сұрақтары:

1..«Абай жолы» романындағы көтерілген күрделі проблемалар.

  1. Романның 3-кітабындағы оқиға желісі.
  2. Абай және Абайдың айналасындағы өнерлі жастар.
  3. «Ақын аға» романының тағдыры.
  4. Романнан Шәкәрім, Көкбай бейнелерінің алынып тасталуы.
  5. Әке мен бала, ұстаз бен шәкірт арасындағы сабақтастық.

  1. Студенттің үй тапсырмасы

  1. «Абай жолы» романының 3-кітабындағы әр тарауға сюжеттік талдау жасау:
  • «Абай аға»;
  • «Кек жолында»;
  • «Қарашығын»;
  • «Өкініште»;
  • «Қақтығыста»;
  • «Қоршауда».

  1. Студенттің аудиторияда орындайтын тапсырмасы

  1. М.Әезовтің ұлы ақын жайлы жазылған «Абай жолы» эпопеясының 3-кітабына анализ жасау. «Ақын аға» романының өзгертілуі, ондағы Абайдың азаматтық, ақындық жолының қалыптасу сатыларын көрсету. Абайдың ақын-шәкірттері туралы жазылған зерттеу еңбектерімен және Абайдың өз шығармаларындағы ақын бейнесімен

— салыстыру.

  1. СӨЖ тақырыбына сәйкес жазылған

— баяндама;

— реферат;

— тестілік сауалнама.

7.Әдебиеттер тізімі

  1. Әуезов М. Абай Құнанбаев. – А., 1995
  2. Мұхаметханов Қ. Абайдың ақын-шәкірттері – А., 1991
  3. Бекмырзақызы С. Мұхтартануға кіріспе – Ш.,2000
  4. Ахметов З. Абайдың ақындық әлемі – А., 1995
  5. Абай Құнанбайұлы. Шығ. Екі томдық толық жинағы. -А., «Жазушы» , 1995
  6. Абай. Энциклопедия. -А., «Ата мұра» , 1995
  7. Айтматов Ш. Ұстаз туралы сөз. -А., «Ғылым», 1997
  8. Әуезов М. Абай мектебінің ақындары. Абайтанудан жарияланбаған материалдар. -А., «Ғылым» 1998
  9. Қабдол З. Әуезов. -А., «Санат», 1997
  10. Тоқтаров Р. Абайдың жұмбағы. -А., 1999
  11. Бердібай Р. Мұхтар шыңы. -А., «Ғылым» 1997
  12. Бердібай Р. Қазақ тарихи романы. -А., «Ғылым» ,1997
  13. Жұртбай Т. Бесігіңді түзе. Ғұмырнама – толғау. -А., «Жазушы» 1997
  14. Әуезов М. «Абай жолы» роман-эпопея. 4-томдық. -А., «Жазушы», 2000. 2003. 2007. 2006.

Сабақтың жоспары:

  1. 1950 жылдағы романның 3-ші кітабының айналасындағы тартыс.
  2. Романнан Шәкәрім, Көкбай бейнелерінің алынып тасталуы.
  3. 1952 ж. романның қайта жазылуы.
  4. Абайдың ақын-шәкірттері.

  1. Теориялық мәліметтер

Ендігі сөз жазушының „Ақын аға ” романы туралы. 50- жылдардың басында абайтанутарихында М.Әуезовті қаралаудың жаңа бір кезеңі туғаны. Ондағы айтыс, негізінен, М. Әуезов ғылыми еңбектерінде тұжырымдаған Абайдың ақындық мектебі және 1950 жылы жарық көрген „Ақын аға” романындағы Көкбай Жанатаев бейнесінің төңірегінде болды.

Абай айналасында болған шәкірттерінің ішінде ұзағырақ өмір сүріп, ұлы ақынның өмірі мен шығармашылығына байланысты ғылымға аса құнды деректер берген Көкбайды М: Әуезов „Ақын аға” романында Абайдың жүйрік ақын шәкірті, адал досы, сенімді жолдасы ретінде бейнелейді.

М.Әуезов осы үшін Көкбайды діндар , хандық дәуірді көксеуші, орыс пен қазақтың достығына сына қағушы, жат пиғылды ақын деп білген ұр да жық сын соққысына ұшырайды.

Осыған байланысты эпопея желісіндегі Көкбай жайлы мәселеге тоқтала келіп, М. Әуезов 1951 жылы „Знамя” журналында „Абай жолы” деп жаңадан ат қойып, түзеп жазып шыққан романына сегіз баспа табақ өзгеріс енгізгенін атап өтеді. Және жазушы әрі ғалым ретінде әділетсіз сынға сын айтады. Осы сарындағы солақайпікірлер „Ақын аға” романының екінші нұсқасы „Абай жолы” деп өңделіп, қайта жарық көрді.

М. Мырзахметов өзінің „Мұқтар Әуезов және абайтану проблемалары” деген кітабында жазушының „Ақын аға” романын „Абай жолы” деген атпен қайта жазып шыққанын, жаңа нұсқада Көкбайға, оның Абылай жайлы шығармаларына байланысты өзгерістер ендіргенін атап өтті. Зерттеушінің : „Жаңа жазылған „Абай жолы” романында жазушы „Сабалақ” дастаны мен шығарма авторы Көкбай дүниетанымының келеңсіз жағын өз болмысына сай суреттеп берді ”.

Романның екі нұсқасының соңғы тарауларында М: Әуезовтің Көкбай туралы бір-біріне кереғар екі позициясы анық көрінеді. Өкінішке орай, жазушы Көкбай ақын, оның „Сабалақ” дастаны туралы екі нұсқада бірін-бірі жоққа шығаратын екі түрлі көзқарас ұстанды. Екі нұсқада да соңғы тарау „Қоршауда ” деп аталады. „Ақын ағадағы” бұл тарауда әдеби жыл қорытындысы іспеттес Абай алдындағы ақын шәкіріттерінің мәжілісін суреттеуге жазушы „Абай жолындағы” сәйкес бөлімнен екі еседей аз көлем алты-жеті беттей ғана арнаған. Жазушының суреттеуінше, басы адамға да, малға да жайлы боп басталған биылғы қыс шәкірт ақындар үшін мейлінше жемісті болғанға ұқсайды. „Ақылбай Африка өмірінен „Зұлыс” әңгімесін дастан етіп әкепті. Бейсенбай „Қозы-Көрпеш ” жырын Абайдың арнап тапсыруды бойынша бір үлкен ерлік істі жыр етіпті… ”Жазушы бұдан кейін „ Тағы бір табыспен келген ақын Көкбай”, деп, соның жайын ілтипатпен баян етіп кетеді.

„Ақын аға” романында Көкбайдың Абай мектебінің басты ақыны, ұстаздының сүйікті шәкірті болып суреттелгендігі авторға үлкен айып болып тағылды.

Азуы алты қарыс сыншылар Көкбай түгілі, Абайдың бүкіл ақындық мектебін жоққа шығарғысы келгені жасырын емес. Әуезов қалай болған күнде де Абайда ақындық мектеп болды деген тұжырымдаманы аман сақтап қалуы үшін, „бастан құлақ садаға” дегендей аздаған құрбандықтарға барды. Романның жаңа нұсқасындағы құрбандық жазушының Көкбай туралы позициясын өзгертіп беруі еді.

„Абай жолы” романының 3-кітабына сюжеттік талдау үлгісі:

  1. Абай аға.

— Абай аулы мен көрші ауылдардың көшіп бара жатқандағы көрінісі.

— Абай жастармен жол жағасындағы Еңлік-Кебек моласына тоқтап, Дәрменнің құран бағыштауы.

— Дәрмен мен Шұбардың «Еңлік-Кебек» дастанын жазуға таласуы.

— Әзімбайдың кедей жатақтарының пішеніне қол созуы.

— Жастар Мағаштың отауына жиналып, «Еңлік-Кебек» жыры жайлы ой қозғауы.

— Базаралының айдаудан қашып келуі.

— Болыстыққа сайлануда Оспан жеңіліп Күнтудың болыс болуы.

— Абай жіберген жастардың Базаралының хал-жағдайын сұрауы.

  1. Бақылау сұрақтары:

1..«Абай жолы» романындағы көтерілген күрделі проблемалар.

  1. Романның 3-кітабындағы оқиға желісі.
  2. Абай және Абайдың айналасындағы өнерлі жастар.
  3. «Ақын аға» романының тағдыры.
  4. Романнан Шәкәрім, Көкбай бейнелерінің алынып тасталуы.
  5. Әке мен бала, ұстаз бен шәкірт арасындағы сабақтастық.

  1. Студенттің үй тапсырмасы

  1. «Абай жолы» романының 3-кітабындағы әр тарауға сюжеттік талдау жасау:
  • «Абай аға»;
  • «Кек жолында»;
  • «Қарашығын»;
  • «Өкініште»;
  • «Қақтығыста»;
  • «Қоршауда».

  1. Студенттің аудиторияда орындайтын тапсырмасы

  1. М.Әезовтің ұлы ақын жайлы жазылған «Абай жолы» эпопеясының 3-кітабына анализ жасау. «Ақын аға» романының өзгертілуі, ондағы Абайдың азаматтық, ақындық жолының қалыптасу сатыларын көрсету. Абайдың ақын-шәкірттері туралы жазылған зерттеу еңбектерімен және Абайдың өз шығармаларындағы ақын бейнесімен

— салыстыру.

  1. СӨЖ тақырыбына сәйкес жазылған

— баяндама;

— реферат;

— тестілік сауалнама.

7.Әдебиеттер тізімі

  1. Әуезов М. Абай Құнанбаев. – А., 1995
  2. Мұхаметханов Қ. Абайдың ақын-шәкірттері – А., 1991
  3. Бекмырзақызы С. Мұхтартануға кіріспе – Ш.,2000
  4. Ахметов З. Абайдың ақындық әлемі – А., 1995
  5. Абай Құнанбайұлы. Шығ. Екі томдық толық жинағы. -А., «Жазушы» , 1995
  6. Абай. Энциклопедия. -А., «Ата мұра» , 1995
  7. Айтматов Ш. Ұстаз туралы сөз. -А., «Ғылым», 1997
  8. Әуезов М. Абай мектебінің ақындары. Абайтанудан жарияланбаған материалдар. -А., «Ғылым» 1998
  9. Қабдол З. Әуезов. -А., «Санат», 1997
  10. Тоқтаров Р. Абайдың жұмбағы. -А., 1999
  11. Бердібай Р. Мұхтар шыңы. -А., «Ғылым» 1997
  12. Бердібай Р. Қазақ тарихи романы. -А., «Ғылым» ,1997
  13. Жұртбай Т. Бесігіңді түзе. Ғұмырнама – толғау. -А., «Жазушы» 1997
  14. Әуезов М. «Абай жолы» роман-эпопея. 4-томдық. -А., «Жазушы», 2000. 2003. 2007. 2006.

Сабақтың жоспары:

  1. 1950 жылдағы романның 3-ші кітабының айналасындағы тартыс.
  2. Романнан Шәкәрім, Көкбай бейнелерінің алынып тасталуы.
  3. 1952 ж. романның қайта жазылуы.
  4. Абайдың ақын-шәкірттері.

  1. Теориялық мәліметтер

Ендігі сөз жазушының „Ақын аға ” романы туралы. 50- жылдардың басында абайтанутарихында М.Әуезовті қаралаудың жаңа бір кезеңі туғаны. Ондағы айтыс, негізінен, М. Әуезов ғылыми еңбектерінде тұжырымдаған Абайдың ақындық мектебі және 1950 жылы жарық көрген „Ақын аға” романындағы Көкбай Жанатаев бейнесінің төңірегінде болды.

Абай айналасында болған шәкірттерінің ішінде ұзағырақ өмір сүріп, ұлы ақынның өмірі мен шығармашылығына байланысты ғылымға аса құнды деректер берген Көкбайды М: Әуезов „Ақын аға” романында Абайдың жүйрік ақын шәкірті, адал досы, сенімді жолдасы ретінде бейнелейді.

М.Әуезов осы үшін Көкбайды діндар , хандық дәуірді көксеуші, орыс пен қазақтың достығына сына қағушы, жат пиғылды ақын деп білген ұр да жық сын соққысына ұшырайды.

Осыған байланысты эпопея желісіндегі Көкбай жайлы мәселеге тоқтала келіп, М. Әуезов 1951 жылы „Знамя” журналында „Абай жолы” деп жаңадан ат қойып, түзеп жазып шыққан романына сегіз баспа табақ өзгеріс енгізгенін атап өтеді. Және жазушы әрі ғалым ретінде әділетсіз сынға сын айтады. Осы сарындағы солақайпікірлер „Ақын аға” романының екінші нұсқасы „Абай жолы” деп өңделіп, қайта жарық көрді.

М. Мырзахметов өзінің „Мұқтар Әуезов және абайтану проблемалары” деген кітабында жазушының „Ақын аға” романын „Абай жолы” деген атпен қайта жазып шыққанын, жаңа нұсқада Көкбайға, оның Абылай жайлы шығармаларына байланысты өзгерістер ендіргенін атап өтті. Зерттеушінің : „Жаңа жазылған „Абай жолы” романында жазушы „Сабалақ” дастаны мен шығарма авторы Көкбай дүниетанымының келеңсіз жағын өз болмысына сай суреттеп берді ”.

Романның екі нұсқасының соңғы тарауларында М: Әуезовтің Көкбай туралы бір-біріне кереғар екі позициясы анық көрінеді. Өкінішке орай, жазушы Көкбай ақын, оның „Сабалақ” дастаны туралы екі нұсқада бірін-бірі жоққа шығаратын екі түрлі көзқарас ұстанды. Екі нұсқада да соңғы тарау „Қоршауда ” деп аталады. „Ақын ағадағы” бұл тарауда әдеби жыл қорытындысы іспеттес Абай алдындағы ақын шәкіріттерінің мәжілісін суреттеуге жазушы „Абай жолындағы” сәйкес бөлімнен екі еседей аз көлем алты-жеті беттей ғана арнаған. Жазушының суреттеуінше, басы адамға да, малға да жайлы боп басталған биылғы қыс шәкірт ақындар үшін мейлінше жемісті болғанға ұқсайды. „Ақылбай Африка өмірінен „Зұлыс” әңгімесін дастан етіп әкепті. Бейсенбай „Қозы-Көрпеш ” жырын Абайдың арнап тапсыруды бойынша бір үлкен ерлік істі жыр етіпті… ”Жазушы бұдан кейін „ Тағы бір табыспен келген ақын Көкбай”, деп, соның жайын ілтипатпен баян етіп кетеді.

„Ақын аға” романында Көкбайдың Абай мектебінің басты ақыны, ұстаздының сүйікті шәкірті болып суреттелгендігі авторға үлкен айып болып тағылды.

Азуы алты қарыс сыншылар Көкбай түгілі, Абайдың бүкіл ақындық мектебін жоққа шығарғысы келгені жасырын емес. Әуезов қалай болған күнде де Абайда ақындық мектеп болды деген тұжырымдаманы аман сақтап қалуы үшін, „бастан құлақ садаға” дегендей аздаған құрбандықтарға барды. Романның жаңа нұсқасындағы құрбандық жазушының Көкбай туралы позициясын өзгертіп беруі еді.

„Абай жолы” романының 3-кітабына сюжеттік талдау үлгісі:

  1. Абай аға.

— Абай аулы мен көрші ауылдардың көшіп бара жатқандағы көрінісі.

— Абай жастармен жол жағасындағы Еңлік-Кебек моласына тоқтап, Дәрменнің құран бағыштауы.

— Дәрмен мен Шұбардың «Еңлік-Кебек» дастанын жазуға таласуы.

— Әзімбайдың кедей жатақтарының пішеніне қол созуы.

— Жастар Мағаштың отауына жиналып, «Еңлік-Кебек» жыры жайлы ой қозғауы.

— Базаралының айдаудан қашып келуі.

— Болыстыққа сайлануда Оспан жеңіліп Күнтудың болыс болуы.

— Абай жіберген жастардың Базаралының хал-жағдайын сұрауы.

  1. Бақылау сұрақтары:

1..«Абай жолы» романындағы көтерілген күрделі проблемалар.

  1. Романның 3-кітабындағы оқиға желісі.
  2. Абай және Абайдың айналасындағы өнерлі жастар.
  3. «Ақын аға» романының тағдыры.
  4. Романнан Шәкәрім, Көкбай бейнелерінің алынып тасталуы.
  5. Әке мен бала, ұстаз бен шәкірт арасындағы сабақтастық.

  1. Студенттің үй тапсырмасы

  1. «Абай жолы» романының 3-кітабындағы әр тарауға сюжеттік талдау жасау:
  • «Абай аға»;
  • «Кек жолында»;
  • «Қарашығын»;
  • «Өкініште»;
  • «Қақтығыста»;
  • «Қоршауда».

  1. Студенттің аудиторияда орындайтын тапсырмасы

  1. М.Әезовтің ұлы ақын жайлы жазылған «Абай жолы» эпопеясының 3-кітабына анализ жасау. «Ақын аға» романының өзгертілуі, ондағы Абайдың азаматтық, ақындық жолының қалыптасу сатыларын көрсету. Абайдың ақын-шәкірттері туралы жазылған зерттеу еңбектерімен және Абайдың өз шығармаларындағы ақын бейнесімен

— салыстыру.

  1. СӨЖ тақырыбына сәйкес жазылған

— баяндама;

— реферат;

— тестілік сауалнама.

7.Әдебиеттер тізімі

  1. Әуезов М. Абай Құнанбаев. – А., 1995
  2. Мұхаметханов Қ. Абайдың ақын-шәкірттері – А., 1991
  3. Бекмырзақызы С. Мұхтартануға кіріспе – Ш.,2000
  4. Ахметов З. Абайдың ақындық әлемі – А., 1995
  5. Абай Құнанбайұлы. Шығ. Екі томдық толық жинағы. -А., «Жазушы» , 1995
  6. Абай. Энциклопедия. -А., «Ата мұра» , 1995
  7. Айтматов Ш. Ұстаз туралы сөз. -А., «Ғылым», 1997
  8. Әуезов М. Абай мектебінің ақындары. Абайтанудан жарияланбаған материалдар. -А., «Ғылым» 1998
  9. Қабдол З. Әуезов. -А., «Санат», 1997
  10. Тоқтаров Р. Абайдың жұмбағы. -А., 1999
  11. Бердібай Р. Мұхтар шыңы. -А., «Ғылым» 1997
  12. Бердібай Р. Қазақ тарихи романы. -А., «Ғылым» ,1997
  13. Жұртбай Т. Бесігіңді түзе. Ғұмырнама – толғау. -А., «Жазушы» 1997
  14. Әуезов М. «Абай жолы» роман-эпопея. 4-томдық. -А., «Жазушы», 2000. 2003. 2007. 2006.