Жоспары:
1.Өлі табиғат пен тірі табиғат байланысы.
2.Адамның органикалық дүниедегі орны.
3.Адам, табиғат және қоғам байланысы.
Пайдаланатын әдебиеттер :
- Аймағамбетова Қ.А., Жүнісова К.Ж. “Дүниетану” оқулығына әдітемелік нұсқау. Алматы, 1998.
- Аймағамбетова Қ.А. Олейник З. Дүниетану оқулығының хрестоматиясы Алматы, 1998.
- Аймағамбетова Қ.А., Олейник З. “Дүниетану оқулығына үлестірмелі дидактикалық материал, Алматы, 1998.
- Батурицкая Н.В. Дидактический материал по природоведению 4 класс. Минск, Нар — Асвета,
- Бибик Н.М. Ознакомление с окружающим миром во 2 классе. Пособие для учителей. Киев,
- Горощенко В.П., Степанов И.А. Методика преподования природоведения. М., Просвещение,
- Горощенко В.П. Хрестоматия по природоведению. М., Посвещение, 1979.
- Деревягин Г.Я. Птицы – друзья леса и сада. Алматы, 1995.
- Захлебный А.Н., Суравегина И.Т. Экологическое образование школьников во внекласной работе. М., Просвещение,
- Запартович Б.В. Дидактический материал по природоведению для начальной школы. М., Просвещение,
- Ишмухамедова Н.Б. Сезонные экскурсии с основами экологии. Алматы, 1995.
- Ковалева Г.Е. Методика подготовки студентов к преподаванию природоведения в 4 классе. Л., ЛГПИ, 1976.
- Красная книга Казахстана. Аламаты, 1998.
- Клепинина З.А., Чмсиова Л.П. Уроки природоведения во 2 классе. М., Просвещение,
- Минаева В.М. Внеклассная работа по природоведению в начальных классах. Минск. Нар. Асвета, 1980.
- Муханов Б.В. Растительный и животный мир Казахстана. Алма-ата, 1978.
- Пакулова В.М., Кузнецова В.П. Методика преподования природоведения. М., Просвещение,
- Папорков М.А. Учебно-опытная работа на пришкольном участке. Пособие для учителей. М., Пргосвещение, 1980.
- Пакулова Н.А. Формирование познавательных интересов младших школьников в процессе изучения природоведения во 2 классе. Свердловск, СПИ, 1983.
- Сорокумова Е.А. Уроки экологии в начальной школе. Пособие для учителя, М.,1994.
Лекция мәтіні :
Бастауыш мектепте “Дүниетану” пәнінің мазмұны 3 тарауды қамтиды. Олар: “Адам”, “Табиғат”, “Қоғам”. Осы тараулардың мазмұнын оқыту барысында бұл ұғымдардың бір-бірімен байланысы жайлы үнемі оқушыларға ескеріп отыру мұғалімнің міндеті.
Табиғаттың өзі 2 үлкен топқа: өлі дәне тірі табиғат болып бөлінеді. Өлі табиғатты жер, су, ай, күн, жұлдыз, ауа, т.б. құраса, тірі табиғатты өсімдік, жануар, адам құрайды.
Жерде тірі табиғаттыі тіршілік иелері (өсімдіктер, жан-жануарлар, адамдар) мекендейді. Жердегі топырақтың маңызы өте зор. Өсімдіктер топырақтан өздеріне қажетті минералдық заттарды қорек етсе, ал жануарлар мен адамдар керісінше өсімдіктерді азық ретінде пайдаланады.
Тіршілікке қажетті заттардың бірі – су. Сусыз тіршілік жоқ. Себебі тірі ағзалардың орта есеппен 65-70 пайызы судан тұрады.Сонымен қатар су көп мақсатта қолданылады (өнеркәсіпте, ауылшаруышылығында, түрлі өндіріс орындарында т.б.).
Ауаның құрамындағы оттегі мен көміртегі элементтері тірі табиғатқа өте қажетті болып табылады.Өсімдіктер көмір қышқыл газы мен күннің жарығын және жылуын, топырақтағы су мен минералдық заттарды пайдалананып, өздерінің бойында органикалық заттар түзеді. Бұл процесс фотосинтез деп аталады.
Ал органикалық заттарға ақуыздар, көмірсулар, майлар т.б. жатады.Бұларды адамдар мен жануарлар пайдаланады.
Аталған қарапайым мысалдардың өзінен қаншама өлі және тірі табиғаттың байланысын көруге болады.
Адам – жоғары дәрежеде ұйымдасқан, органикалық дүниеде белгілі бір орны бар тіршілік иесі. Адамзаттың пайда болу тарихын түсіндіруде әр түрлі көзқарастар бар. Мысалы, материалистер мұндай мәселені ғылыми дүниетаным тұрғысынан дәлелдесе, ал дін ілімінің өкілдері тәңірдің қалауымен деп тұжырымдайды.
Адам – табиғат перзенті. Ол табиғат ортасында өмір сүріп, тіршілік етеді. Саналы ойлаудың арқасында ол өзінің адам ретінде алғашқы пайда болған дәуірінен бастады. Адам табиғат сырын, құпиясын зерделеді. Оның “техникасын” меңгерді. Құс пен инеліктің ұшуын бақылап – ұшақ пен тікұшақ, балықтардың жүзуін көріп – қайық пен кемені жасады. Бал арасының ұясын, ағаш жапырақтарының діңі, бұтақтардың орналасуын, құрылымын, пайда болуын зерделеп, алуан түрлі ғимараттар салды, құмырсқа илеуіне негізделген қалалар тұрғызды. Әрине, адам аса терең ойдың иесі болғандықтан, тірі табиғатты дәлме-дәл сол күйінде қайталамайды. Ғимараттарды, техниканы өз жағдайына икемді, өз қажетіне неғұрлым қолайлы, күнделікті тіршілігіне ыңғайлы етіп жетілдірді.
Демек, тіршіліктің барлық саласындағы әр жаңалықтың басты себепшісі – алдымен адамның ақыл-ойы. Ал адамға ой салушы, жетелеуші табиғаттың өзі.
Адамдардың тығыз қарым-қатынаста, белгілі бір мақсатпен бірлесіп тіршілік етуі арқылы қоғам пайда болды. Отбасының өзі шағын қоғам болып саналады. Адам жарық дүниеге келген соң алдымен отбасы қоғамымен, кейін балабақшада, мектепте оқығанда, жоғары оқу орындарында, бір мамандықты иесі болып жұмыс атқарғанда жаңа қоғамдық ортамен танысады.Адамның бүкіл өмірі қоғамдық ортада жүреді. Адамсыз қоғамды елестету мүмкін емес. Адам табиғатсыз өмір сүре алмайтыны сияқты, қоғам да адамсыз болмайды. Табиғат бар байлығын адамзатқа сыйласа, адам қоғам құрып соны өз иілігіне жаратады. Бұл үш жүйе бір-бірімен біте қайнасып кеткен, олардың біреуін бөліп -жарып қарастыруға болмайды.