Түркия мен Қазақстан арасындағы экономикалық қарым-қатынас

Түркия және Қазақстан Республикаларының елбасылары осы уақытқа дейін белгілі себептермен бір де бір отырыс өткізбеген, үкімет аралық комиссия жұмысын өкінішпен қанағаттанарлықсыз деп айта кетті.

Республикамыздың елбасы Түркияның әлемдегі рөлін жоғары бағалап, С.Демирельді Қазақстанның қайта құрылуына жасаған қолдауына алғысын білдірді. Біздің еліміздің Президенті, С.Демирельдің Қазақстан халқы аса құрметпен қабылдаған, Түркия және түрік әлеміне достық пен бауырлық сезімдері Қақастанның жанында әрқашанда боады деген сөздері ерекше жанына жаққанын атап кетті. Сол күні әйгілі Билькент университеті Н.Назарбаевты қабылдады және осы елбасымыздың саясат ілімінің құрметті докторы атанғын беру салтанаты өтті. Доктор мантиясын киген Президентіміз көрсеткен құрметі үшін Университет ректорына алғысын білдіріп, егемен Қазақстанның мақсаттары мен міндеттері және екі халықтың терең рухани – адамгершілік ағымдарының бірлігі туралы сөз сөйледі.

15 маусымда Н.назарбаев Түрік кәсіпкерлері алдында үлкен сөз сөйледі және премьер-министр М.Йылмазбен кездесті. Н.назарбаев Қазақстан экономикасының перспективаларын серіктестері алдында кең түрде ашып беріп, Түркия Республикасының іскер азаматтарын белсендірек қарым-қатынасқа шақырды және Түркия Республикаары өздерінің қарым-қатынастарының жаңа кезеңіне өткендігін мәлімдеді.

1995 жылдың 13 маусымында Қазақстанға ресми сапармен Түркия Республикасының Президенті С.Демирель келді.

Біздің елімізге Түркия Республикасының Президенті С.Демирельдің ресми сапарының брифингін ҚР сыртқы істер министрінің орынбасары В.газзатов өткізді. Бұл брифингке Алматыда орналасқан дипломатияық миссиялар мен халықаралық өкілеттіліктердің басшылары шақырылды. Алдымен осы маңызды саяси уақиғаға баға берілді. Газазатов мырза осы сапардаң Қазақстан және Туркия Республикаларының байланысы аы қарай жалғасын табатындығын айқын дәлелі екендігін атап кетті. Достық негізде байланыс бар мемлекет басшысының, қазақстан халқы өздерінің Пезидентіне жоғары сенімділік білдірген жалпы халықтық референдумнан кейін келуі, терең символикалық сипатқа ие болды. Елшілер екі ел арасындағы түбірі күнә замандарға тарататын міндеттің, тарихтың және тідің отақтығынан негізделген достық сипаттағы қарым-қатынасты, жоғары да атқарушы дәрежедегі байланыстың жоғары қарқындылығын ерекше атап кетті. Қазақстан және Туркия Республикалары Еуразяның алдыңғы мемлекттері бола тұрып, құрлықтағы мемлекеттер арасында тығыз байланыс орнату процесстерін жылдамдатуға көшетін болады. Өйткені, мемлекеттеріміздің ООН, ОБСЕ, ОЭС шеңбеінде өзара бірлесіп жұмыс жасайды, басқа да хаықаралық форумдарға қатысады, бір-біріне ә түрлі аймақтық және хаықаралық мәселелер бойынша қолдау көрсетеді. Еуразия кеңестігінде интегацияны дамыту, Азияда сенімдіік пен тұрақтылық атмосферасын қалыптастыру сол мәселелердің негізділері болып табылады. Осы орайда қарым-қатынастың айтарлықтай перспективалары бар Түркия Республикасы еуропа одағының мемлекеттерімен тығыз баланысқан, ал қазақстан ТМД-да маңызды роль ойнайтын болғандықтан Еуразиядағы алдыңғы қатарлы екі саяси экономикаық құрылымдардың өзара қарым-қатынас жасауына түрткі бола алады. Қазақстан және Туркия Республикаларының әлемінің ысытық нүктелерінде бейбітшілікті онату процестеріне қатысуы, мемлекеттеріміздің беделін дәлелдейлі түседі. Түркия Республикасының демократия мен алдынғы қатарлы қоғам құрудағы жинақтаған тәжірибесі, аймақтағы мемлекеттерге тамаша үгі боа алады. Қазақстан басшылығы жапы әлемдік демократияны ұстанады және халқының мүддесі шеңбеінде әрекет жасайды.

Қазақстандағы қоғамдық саяси тұрақтылық пен ұлтараық ынтымақтастық басты мақсаты боып табылатын әлеуметтік ориентацияланған нарықтық экономикасы ба құқықтық мемлкект құру жоында демократиялық және әлеуметтік – экономикалық реформалардың қарқынды алға басуына септігін тигізеді. Достық және конструктивтік дәрежеде өткен кеіссөздер барысында екі мемлкеттік басшылаы өз елдеіндегі саяси, экономикалық жағдайлар жайында мәліметтер ұсынды, қазақ-түрік қатынастаының барлық мәселелері туалы пікір алмасумен қатар, актуалды аймақтық және халықаралық мәселерге де назар аударады. Мысалыға,Түркия Республикасының президенті С.Демирель Н.Назарбаевтың Азиядағы сенімділік пен қарым-қатынас жайында мәжіліс өткізу инициативасына және Қазақстанның Каспий теңізінің статусына байланысты мәселені әді шешім жасағандығына да қолдау көрсетті. Қазақстан тарапы Түркияға маңызды ьолып табылатын, Еуропа Одағымен кеден бірлігін орнату хаттамасына қол қойылғандығына аса ыждақаттылық білдірді,өйткені Түркияның Еуропамен интеграция жасауы Қазақстанның екі ел арасындағы тығыз қарым-қатынасна тікелей әсер етеді. Түркия Республикасының Қазақстанда жүргізіліп жатқан экономикалық және құрылымдық реформаларына мүмкіндігінше қолдау көрсетуін жалғастыратындығына Қазсқтанс тарапынан өзінің ыждақаттылығын білдірді. Сапар барысында саяси-экономикаық қарым-қатынастың жаңа оринтирі болатын Қазақстан және Туркия Республикалары арасында қарым-қатынасты ары қарай дамыту мен тереңдету декларациясына қол қойылды. Қазақстан және Туркия Республикалары арасындағы азаматтығы істер бойынша құқықтық қолдау көрсету келісімі, Қазақстан Республикасының энергетика және көмір өндірісі Министрлігіне «Қазақстанэнерго» мемлекеттік энергетика Компаниясы мен «Сименс БМБ — Бобок» Концоцирумы арасындағы Ақтөбе өңіріндегі күші 654 Мвт болатын электр бекетін сау келісім шарты және басқа да маңызды құжаттарға қол қойылды. Ортақ экономикалық жобалардың жалпы сомасы 1 миллиард АҚШ долларын құрайды және ары қарай серіктестік жасауды қарастыратын 50 астам келісімдер жасаынды. Түркия Республикасы айтарлықтай маңызды назар ауңдаратын «ҚазақТүрікМүнай» кең ауқымды мемлекетаралық қарым-қатынастың үлгісі бола алады. Екі жылдан бері жұмыс жасайтын бұл компания Қазақстан мұнай кен орындарын игеру бағдарламалары алға басты, 110 миллион АҚШ долларын құрайтын қор салу көлемі игерілді, ад 1995 жылдың аяғына дейін тағы да 80 миллион АҚШ долларын игеру көзделіп отыр. Толығымен алғанда қор салу көлемін 500 миллион АҚШ долларына көбейту жоспарлануда. Осылармен қатар, әр түрлі салаларда ортақ тиімді және жемісті іс жүргізудің келісім шарттары да бар. Қазақстан басшылары, осы сапар екі ел арасындағы жан-жақты байланысқа қарқындылық беретіндігіне сенім артады. (информбюро хабарлайды), «Казахстанская павда», 1995 жыл, 16 маусым.