Экономикадағы тұрақты құбылыс сияқты құнсыздану алтын стандартты жоюға және қағаз ақшалардың айналымына кiрiспеде пайда болды. Бұдан басқа, өнеркәсiптiк және кешiрек ғылыми-техникалық өрлеудiң шоғырландыру және өндiрiс көрсетiлген бағаны орталықтану, үдеген және күшейткен әсерлерiмен дәйiм шаруашылық үйлесiмдiктерiнiң тепе-теңдiктерi бұзады , сұраныс және сөйлемнiң байланысында негiзделген баға белгiлеулердi жүйенi соның iшiнде , және мемлекеттiк реттеулердi күшейтудiң қажеттiлiктерi шақырады.
Құнсызданудың барлғы бiрiгiп база болды. Құнсыздануды тұңғыш рет теориялық дәлелдеудi Дж Кейнсом әзiрлелдi, Ұлы жабығудың әсерiмен 1929-33 жылда кәсiпкерлердiң сұранысының активизациясы және тұрғын халықтың тұжырымдамасын ұсынған. Дағдарыстан шығатын тәсiлдiң бұл тұжырымдамасын iске асыруды нарықтық экономиканың созылмалы құбылысына құнсыздануды айналды. Басқаша айтқанда, әлеуметтiк мәселелердiң шешiмi нарықтық экономиканы өркендеу төлемi болды.
Кейнс қоғамдық өндiрiс және қолы тимейтiндердiң динамигiнiң өлшемдерi қамтамасыз етiледi, сөйлемнiң факторлар емес сұраныстың факторларына қорытындыға келдi. Iлтипаттың орталығында қарастыру сонымен бiрге сұранысқа ықпал ететiн факторлар құрастыратын сұраныстары болуы керек.
Жиынтық сұраныс — тауарлар және үй шаруашылығы қызметтердiң ұлттық өндiрiсiнiң бұл нақты көлемi, кәсiпорын және мемлекет бағалардың деңгейi мәлiметте сатып алуға дайын.
Жиынтық сұраныстың өсуiн екi факторлар бөгелтедi :
Тұтынушылардың психологиясы. Тұтынуға әуестенулердiң табыстарын үлкеюмен төмендетедi , жинақтарға әуестенудi үлкейтедi. Iргелi салым тиiмдiлiктi төмендету. Инвестиция үлкейту үшiн iргелi салым қарыз құны және күтiлетiн пайдалылықтың аралығында алшақтық үлкейткен қарыздарға пайыздар азайтуға ұсынылды, олардың шектi тиiмдiлiгiн тұрғызады. Мемлекеттiң инвестициялық қызметiн кеңейтудi бағыттауға ойластырады , қоғамдық жұмыстардың ұйымы — тас жолдардың құрылысы, жаңа аудандарды , кәсiпорындардың құрылысын ең алдымен игередi.
Ең кем табыстар пайда болатын әлеуметтiк топтардың мүдделерiнде табыстарды қайта бөлудi бұдан әрi айқындалды. Сондай саясат бұл әлеуметтiк топтардың сұранысы үлкейтiп, жаппай сатып алушылардың ақшалай сұранысы жоғарылатуға шақырылады. Қоғамдағы тұтынуға әуестенудi үлкейту керек.
Қортындысында Кейнс өндiрiс кеңидi , қосымша қызметкерлер тартылып , жұмыссыздықтар қысқару туралы бекiттi. Кейнс екiншi сұранысты реттеудiң екi аспабын қарастырды — несие — ақшалай және бюджеттiк.
Инвестицияны басылуды уақытында (реттеудiң ақшалай — несие әдiсi ) проценттi жалақыныњ деңгейiн төмендетедi. Демек бас iлтипат бiлдiру (реттеудiң жанама формасы ) проценттi жалақыны төмендету емес, бюджеттiк саясат, соның iшiнде мемлекеттiк фирмалардың инвестициялары жағдай жасайтын шығындарын үлкейту керек.
Маңызды рольдi теорияны Кейсиандық мультипликатордың тұжырымдамасы ойнайды. Мультипликатормен табысты инвестициялардың көлемiн үлкеюмен бұл өсу шақыратын өсудiң аралығында байланыс бiлдiретiн коэффициенттер түсiнедi. Ол инвестицияларды өсуден ұлттық табысты өсудiң тәуелдiлiгi көрсетедi.
Кейнс (кейсиандық емес ) қолдаушы толықтырды және оның жағдайлары айқындайды. Олар табысты өсуден инвестицияны өсудiң тәуелдiлiгi көрсететiн үдеткiштiң ұғымдарын енгiздi. Кейсиандықтар емес экономиканың үздiксiз , динамикалық бойының схемаларын мультипликатор және үдеткiштiң өзара байланысынан сүйене әзiрледi. Көтеру және басылу шарттарында экономиканы реттеудiң теориясы жасалған.
Мемлекеттiк бюджеттен кейiн белгiлi дәрежеде циклдiк тербелiстерде автоматты сезiнуге шақырылған экономикаларды реттеу туралы ереже стабилизаторларды қолданып (стабилизаторлар ретiнде салықтар, әлеуметтiк сақтандырумен төлеу, жәрдемақылар сөз сөйлейдi ) бұл тербелiстер жұмсартуға әзiрлеген.
Қарама-қарсы тұжырымдаманы монетаристiк мектеп ұсынды. М.Фридмен оның iрi өкiлi бағалардың әрқашан және өнiм өндiруге ақшаларының молдығымен шақырылған ақшалай феномен барлық жерде сөйлеушi тұрақты және үздiксiз бойы құнсызданумен түсiндi.
Монетарис арқасында iшкi тенденциялардың нарықтық шаруашылығы тұрақтылықты арман етедi. Егер диспропорциялар орын алса, онда бұл сыртқы кiрiстiң нәтижесiнде болады. Мемлекеттiк реттеушiлердiң саны минимумға дейiн қысқарады , (атты әкiмшiлiк әдiстер ) салық , бюджеттiк реттеудi шығарылады. Шаруашылық өмiрiне әсер ететiн бас реттеуiш ретiнде ақшалай импульстер қызмет көрсетедi , ақшалай бұқара тұтынушылар, фирмалардың шығындарының шамаларына ықпал етедi; ақшалардың массасын үлкеюдi өндiрiстiң бойына тудырады , өндiрiс қуаттарын толық жүктейдi. Ақшалай бұқара өзгерiс экономикада әсер тигiзетiндiгi , бiрден емес, кейбiр кешiгумен және бұл керексiз бұзылуларға келтiре алады , онда монетаристовты пiкiрмен , қысқа мерзiмдi ақшалай саясаттан бас тартуы керек. Фридмен ақшалай саясат ақшадағы сұранысы және ұсынысы аралығында сәйкестiктiң табысына бағыттауы керек болғандығы шықты. Ақшаның өсу жалғасы (ақшаларды өсудiң пайызы ) бағалардың тұрақтылығын қамтамасыз етуi керек. Фридмен ақшаларды өсудiң әр түрлi көрсеткiштерiмен күрделi маневр жасайтынын қиын деп есептедi. Орталық банкке қысқа мерзiмдi реттеудiң саясатын коньюктурасынан бас тартуы және ақшалай бұқара экономиканы, бiртiндеп үлкеюдегi ұзақ мерзiмдi әсердiң саясатына өтуi керек.
Фридмен ақшалардың өсу қарқынын таңдауда 2 фактор қамтып көрсететiн ақшалай бұқара механикалық өсудiњ ережесiн негiзге алуға ұсынады : күтiлетiн құнсызданудың деңгейi және қоғамдық өнiмнiң өрлеу қарқындары. Сонымен, монетаристтiк көзқарастарға сәйкес, ақша қозғалыс және өндiрiстi даму анықтайтын бас салалар болып табылады. Ақшадағы сұранысы (не қамтамасыз етiледi, жеке алғанда, жинақтарға әуестенумен ) өсуге тұрақты тенденциялы болады , ақшадағы сұранысы және айналымдағы ақшаларды (белгiлi бiр екпiнмен ) бiртiндеп үлкеюге курс өткiзу қажет және олардың сөйлемiнiң аралық сәйкестiк жабдықтары қажет.