Коне Шыгыс елынын кукыгынын ерекшелыктеры онын пайда болуынын тарихи жагдайларымен, осы елдердын оркениеты мен мадениетынен камтиды. Коне құқықтык жуйе сол оркениетынын діни нормаларымен және адеп – гурыптарымен тыгыз байланысты болады.
Коне оркениетынын калыптасу кезенынде курылатын мемлекеттык адет-гурыптарды және дынды колдау коне мемлекеттын құқықтык кайнар коздерынын маныздыларынан быреуынын курылуына құқықтык адет-гурыптарга және адетты құқықка акелды. Осыларда, ереже ретынде рулык курылымын адет-гурыптарынын калдыктары сакталдыжәне быртындеп ауылдыкқоғамынын онын улкен жануя тен құқықсыз мушелерымен патриархалдык турмысынын нормалары бекытылды.
Коне Шыгыс оркениетынын құқықтык жуйесынде касталык артылыкшылыктарынын бекытылуы – бул сол қоғамнын алеумуттык дифференциация турындегы кулиеленушылер және кулдармен болыспеушылык есем, жабык касталармен болысуды былдыретын келысымнын ерекшелыгы. Бул ерекше ашык коне Индияда байкалды, бырак алеуметтык стратификация Коне Египетта және коне Иранда болган еды.
Коне Шыгыс елдерынде мемлекет сиякты құқық антикалык алемнен горы ерте пайда болган, бырак олардын дамуымейлынше баяу журды. Бырак осында құқықтык адет-гурыпта тарихи калыптасатын сабактастык сакталды. Сонымен әшнуын патшалыгынан шыгатын зандар және коптеген отбасылык құқықтар сайкес келетын Хаммурапи занынын тыкелей негызын курушы зандар болып табылады.
Атап отылген текстен Месопотамиялык Сина жазушы құқықтык бырлык дастурынын дамуынын кезекты стадиясын коруге болады, бырак ол жергылыкты айырмашылыктын сакталуын шыгарып тасталмайды.
Коне Шыгыс оркениетынын сипаттамалык кескыне мемлекеттык билыкты шыгыс деспоттык (катал акымшылык) турде калыптастыру болды. Жерге жеке меншыктын болмауы, меншык иесынын кукыгынын коргалмауы мемлекеттын деспоттык билыгыне акелып соктырады. Осындай Коне Египетта, коне Месопотамияда, Ассирияда, Персияда және коне Шыгыстын баска да елдерынде болды.
Құқықтық әдеп-гурыптар патшалык билыктын тегы негаюына онын кудайлык шыгу тегын негызынде әсер етіп билікке өлім жазасын, үкіметтік баскарушылар мен шенеулыктерге кастандык жасаганга, дыни негыздерге кастандык жасаганга өлім жазасын бекітті.
Құқықтық нормаларынын калыптасуында үлкен ролді алдымен меншік иесінің және касталар мен кластардын муддесын коргайтынсоттык органдар ойнады. Олар рулык қоғамынын ескырген әдет-ғұрыптарын бузуга асер етты, жана тартыпке сай адет-гурыптарды оздерынын шешымдерынде ныгайтты.
Соттык кызметкерлерды алгашкыда абыздар діни салт жорасы турынде я болмаса жогары укыметке карасты, және солардын тагайындаган соттык органдарына катысты турде жузеге асырды. Осынын бары соттармен құқықтық нормаларды орнатуга кабылеттендірді. Ягни жалпы нормаларда накты ыстер бойынша соттык преценденттын пайда болуы.
Мемлекеттылыктын калыптасуы негурлым кушты ныгайтылган құқықтық нормаларды талап етты. жазудын пайда болуымен осы нормалар алдымен жеке меншікті, жеке атактарды және атактарды және онын дербес құқылығын, жогары кастанын билыгын немесе кедейлерден устемдык етеды. Сословияларды, құлиеленушылерды немесе жалданушы жумысшыларды коргауга багытталган жогары билыктын алгашкы зандарында ныгайтылган. Байлардын және атакшылардын мудделерыне мурагерлык құқығы туралы және баска да нормалар кызмет етты. Осы тектес құқықтык нормалар коне мемлекеттын кезынен танымал тарихи ескерткыштерынде табылды. Мысалы: Хаммурапи патшалык зандылары, Ману зандыларда оз бейнесын тапты.
Быракта құықықтың рөлін тек кластык устемдыктын (касталык, сословиялык) ныгайына, оркениеттын бірінші сатысында, артурлыхалыктарда осындай ныгайтылу созсыз бар болса да байланыстыруга болмайды.
Мемдекет пайда болып жаткан территориялардын артурлы тайпалар ушын құықтың бірдей болуынын манызды салдары болдыдеп мынаны айтуга болады: ұрыстарды шешу мумкындыгы туды, осынын аркасында клбынесе жайкын зардап акелетын озара тартыстарды басуга болатын болды. Шыгыстын Коне қоғамдарында жалпы тартып бекыту кушты тайпалардын женуымен аныкталатын ягни быр тайпалардын косемы баска тайпалардын косемдыгын озбырлыкпен тартып алды және бырдей тартып орнатты.
Осылайша Египетта құқықтык тартыптын калыптасуы болып натижесынде Томенгы және Орта патшалыкты «Жогары патшалыктын» женуымен (ІV мын б.э.д.), Шумерде және Аккадада Саргон династиясынын орнауы (ІІІ мын б.э.д.) болды.
Манадан айтылгандай құқықтың алғашқы қайнар көзі құқықтық әдет-ғұрып болды. Жазудың пайда болуымен алғашқы жазылған заңдар пайда болды. Месопотамия тарихында бірінші энметеннің заңнама ескерткіші «Сопақшы табақша» б.э.д. XXIV гасырда Лагаштын баскарушысы, Уруинимгин жазбасы.
Бырак та осы коздер текст турынде емес заңнаманың мазмунын ауызша баяндайды.
Бызге дейын жеткен быоыншы зандар тексты – Шульга зандары (бурынгы аты Ур-Намму заны; жакында гана онын шын авторы Ур-Наммудын ұлы Шульга деп белгыледы). Бул кушты бүлінген накты құқықтық нормалардан яғни текст «Прологтан» тұрады.
Египетта ен алгашкы зан Минның жазгандары фараондар династиясынын бірінші негізін калаушы. Баскарудын ар турлы салалары бойынша , фараондар туралы деректері бар ұүрама заңдар жанама Ипувердің сөз тіркесінде XVIII ғасырда б.э.д.) ұшырасады. Б.э.д. XVI-XV Тутмос ІІІ фараоннын жогары торесы (сановник) ресми кабылдаулар кезынде «қырық тері шиыршықты» заңдармен өзінің алдында ұстап отрыды.
Коне Вавилонды сына жазулы құқықтың дамуындағы шарыктау шегы Хаммурапи зандары болып табылады. Зандар тыры ауызша вавилондык-аккодтык тылде жазылган. Зандардын тұжырымасы накты, анык, сол уакыттагы коне шумер тілі колданудан шыккан. Зандар ойылган кара базальттық бағаналар Хаммурапи бейнеуінде сақталған.
Көне Шыгыстын болсын, баска да көне елдерде құқықтық қылмыстық, азаматтық процессуалдық мемлекеттік деп бөлінбеген. Олардың бұзулуына біртіндеп ереже де, жауапкершілік те бекітіле отырып текст синтетикалык сипат алады.
Жылжымайтын меншык билігіндегі формализм – көне Шығыстың құқықтық жүйесінде тән сипат көне дәірден ақ египеттік зандар меншік құқықығы және онын түрлері (патшалық, храмдық, қоғамдық, жеке иеленушілік) туралы бөлшекті ұйғарымдарды, жылжымайтын мүлікті иелену және билік ету туралы ұйғарымдарды құрады.
Жермен, малмен, құлмен мәміле жасау салт жорасы бойынша, куәгердың соның ішінде абыздардың қатысуымен жасалды. Мұндай контрактар әдетте сотта жасалды. Неке де жазбаша түрде рәсімделіп келісім-шарт түрінде болды және ар-турлы жагдайларды сәйкес үлгіде мүлікті бөлу және қайтару да қарастырылды.
Көне Шыгыстын құқықтық өркениеті осы елдің халықтарының діні және мәдениетімен қалыптасқан құқықтық әдет-ғұрыптардан туындаған.