Қоймалар – тауарларды қабылдауға, орналастыруға және сақтауға арналған, оларды тұтынуға және тұтынушыға жіберуге дайындау үшін арналған үилер, ғимараттар және түрлі құрылымдар.
Логистика өз алдына қойма ішіндегі үрдістерді үйлесімді ұйымдастыру мақсатын, сондай-ақ қоймашылық үрдістерді қойманы қоршаған экономиклық ортада болып жатқан үрдістермен техникалық, технологиялық және жоспарлы – ұйымдық үйлестіру мақсатын қояды.
Қоймалар логистикалық жүйелердің маңызды елементтерінің бірі болып табылады.
Қорларды ұстайтын орндарға қажеттілік материалды ағымның жылжуының барлық сатыларында , шикізаттың алғашқы көзінен соңғы тұтынушыға дейін болып отырады . Бұнымен көптеген түрлі қоймалардың болуы түсіндіріледі . Қоймалардың көлемі кең диапазонда бөлінед: жалпы ауданы бірнеше жүз шаршы метр болатын орындардан ауданы жүз мың шаршы метр болатын қойма – гиганттарға дейін.
Қоймалар түрліше құрылуы мүмкі: жеке бөлмелерде орналасуы мүмкін, тек бір шарты немесе шарты және бір, екі немесе үш қабырғалы болу мүмкін. Кейбір жүктер бөлмелерден тыс, арнайы жабдықталған аудандарда, басқаша айтсақ ашық қоймаларда сақталу мүмкін .
Қоймада арнайы тәртіп құрылып, сақталу мүмкін, мысалы, температура, ылғалдық .
27-суретте логистикадағы қоймаларды топтастырудың негізгі сегіз белгісі бейнеленген: негізгі логистикалық функциялар мен делдалдарға қатысы бойынша, өнім мен түрлері бойынша, функционалды бағыты бойынша, мамандану деңгейі бойынша, механизация дәрежесіне және жүктің темір жол немесе су көлігімен жеткізілу мүмкіндігіне байланысты.
|
|
|
|
Қоймалардың функциялары
Әртүрлі қоймаларда орындалатын жұмыстардың жиынтығы шамамен бірдей. Бұл, түрлі логистикалық үрдісте қоймалар келесі бірдей функциялар орындаумен түсіндіріледі:
- Материалдық қорларды уақытша орналастыру және сақтау.
- Материалды ағымдардың қайта құрылуы
- Қызмет көрсету жүйесінде логистикалық сервисті қамтамассыз ету.
Кез келген қойма аз дегенде 3 түрлі материалды ағымдарды өндейді: кіруші, шығушы және ішкі.
Кіруші ағымның болуы көліктен жукті түсіру, келген жүктің саны мен сапасын тексеру қажеттілігін білдіреді. Шығушы ағым көлікті тиеу қажеттілігін, ал ішкі – жүктің қойма ішінде орын ауыстыру қажеттілігін білдіреді.
Материалды ағымдарды қайта құру бір жүк партиясына немесе жүк бірліктерін таратып, басқасын құру арқылы жүргізіледі. Бұл, жүктерді ашу, оларды жаңа жүк бірліктеріне жинау, орау, буып – тию қажеттілігін білдіреді.
Қойма иелерінің Американдық Ассоцияциясының мәліметтері бойынша қоймалар келесідей логистикалық қызмет түрлерін орындайды:
- Жүк өңдеу, сақтау және бөлу;
- Тасымалданатын жүктерді сақтау;
- Қойма ішіндегі температурамен ылғалдылықты бақылау және реттеу;
- Тұтынушыларға қоймалардың бір бөлігін жалға бер;
- Кеңсе беру, бейнетерминалдар қызметін, телефон және компиьютерлік қызмет көрсету;
- Жүктерді тасмалдаумен, жөнелтумен, жол қозғалысымен байланысты ақпараттар беру;
- Өнімдік қойма ішінде бөлу;
- Ақпараттарды дайындап, оларды оқитын жаңа құралдарды, сканерлерді және т.б;
- Жүктердің жіберілуін үзарту бойынша жоспар жасау;
- Тауарларды орау және сұрыптау;
- Дизенфекция;
- Марклеу, трафареттер жазу, қорғаныс пленкаларына орау;
- Почталық қызмет және экспесс – жөнелтулер;
- Пакеттеу және жүктерді байлау;
- Жүктерді автомобильдерге, принциптерге және жартылай принциптерге тиеу;
- Дайындау, тестілеу, сынау, өлшеу және бақылау;
- Жүк партиясын концолидациялау және бөлшектеу;
- Сақтаудық арнайы орындарын дайындау;
- Тауардық құжаттарын дайындау және жеткізу;
- Жергілікті және алысқа тасмалдау үшін автокөлік ұсыну;
- Гобаритті емес жүктерді жеткізу үшін көлік құралдарына арнайы жабдықтарды орнату;
- Жүктерді қабылдауда жіберуді және т.б қойма құжаттарын рәсімдеу;
- Жүк жіберулерін бөлу;
- Жүк құжаттарын дайындау;
- Несиелеу жөнінде хабардар ету;
- Сақталатын тауарларды қарызға беру;
- Териториалды қоймалық қызмет;
- Су, теміржол және аралас көлігі арқылы жүктерді тасмалдау үшін терминалды қызмет көрсету;
- Стандартты емес құралдарды талап ететін ірі габаритті жүктерді, материалдарды және басқа да өнімдерді сақтау және т.с.с;
Жүк өңдеу
Жүк өңдеу, әдетте, қоймалау және тасымалдау сияқты логистикалық функциялармен бірге орындалады. Логистика жөнінде көптеген шетел мамандарының айтуы бойынша, “жүк өңдеу’’ зауыт ішінде немесе қоймада немесе қойма мен тасымалдау кәсіпорны арасында жүктердің жақын қашықтықта тиімді орын ауысу’’ деп анықтайды.
Жүк өңдеуді маңызды кешендік логистикалық белсенділік ретінде қарстыра отырып, логистикалық менеджмент келесі негізгі факторлардыескеруі тиіс:
- Қозғалыс (жүк өңдеу әр уақытта логистикалық жүйедегі немесе одан тыс белгілі бір инфро құрылым ішіндегі материалды ресурстардың, дайын өнімнің белгілі бірмөлшерінің қозғалысымен және орын ауысуымен байланысты)
- Уақыт (өнім, өндірісшілік бөлімшелер, қоймалар және т.б. арасында өндірістік кестемен, тарату уақытымен немесе логистикалық циклдық басқа уақыт мезетімен байланысты белгілі бір уақытта орын ауыстыре керек)
- Саны (жүк өңдеу әр уақытта жүк партиясының белгілі бір мөлшерімен байланысты.Кей кездк жүк өңдеуші қуаттардың өзі өндірушіге жеткізілетін материалды ресурстардың немесе тұтынушыға жеткізілетін дайын өнімнің тиымді мөлшерін анықтайды)
- Кеңістік (қойма, көлік құралдары, терминал және т.б. өздерінде бар кеңістікті және жүк сиымдылығын дұрыс пайдалануы керек.Жүк өңдеу жүйелері кеңістікті тиімді қолдануға мүмкіндік береді)