Терапевтік маңызды шаралардың бірі — дәрі-дәр-мекпен емдеу. Мейіркеш сол бөлімшенің жұмысы үшін қажетті дәрі-дәрмектерді дұрыс жаздырып алып, олар-ды сақтауды дәрілерді дер кезінде сырқатқа үлестіруі және олармен емдеу әдістерін білуі тиіс. Дәріні тек ме-йіркеш таратады және сырқат адамдар тек мейіркеш кө-зінше ішуі тиіс. Бұл жұмысты кіші медициналық қызмет-керлерге немесе сырқаттың өзіне сеніп тапсыруға үзілді* кесілді тиым салынады.
ДӘРІ-ДӘРМЕК ЖАЗДЫРЫП АЛУ
.Дәріханадан дәрілерді жаздырып алып, оларды бел-меде сақтау тым маңызды да жауапты іс. Рецепті жазу кезіндегі зейін қоймаушылық әсіресе қатты әсер ететін және улы заттарды жазып беруде қате жіберу, сырқатқа орны толмасзиян келтіруі мүмкін. Мейіркеш дәрі-дәрмек заттарын дүрыс ұстап тұтынудың ережелерін барынша игеруі тиіс.
Дәрілерді күнделікті жазып алдыру қажет. Дәрігер-лік аралап шығу кезінде қатысқан мейіркеш дәрігердің барлық белгілеулерін мұқият жазып алуы тиіс. Аралап шыққаннан кейін мейіркеш ауру тарихынан барлық бел-гіленген дәрі-дәрмектерді арнайы қағазға және рецеп-туралық дәптерге жазып алады, ол дәптер немесе қағаз екіге белінген: оның біреуін дәріханаға дәрі-дәрмек да-ярлауға жібереді, ал екіншісін белімшеде бақылау үшін алып қалады. Қатты әсер ететін және улы дәрі-дәрмек-тер белек дәптерге жазылады, онда сырқаттың аты-жө-ні, ауру тарихының нөмірі, күні, ампула саны жазылып, мейіркеш қолын қояды. Бөлімшенің барлық рецептурасы аға мейіркешке келіп туседі. Ол өз кезегінде рецептің дұрыс жазылғандығын тексереді де, оны белім меңгеру-шісіне апарып тексертеді, қол койғызады, міне, содан кейін барып дәріхана оны даярлауға кіріседі. Ірі ауру-ханаларда дәрі-дәрмекті белімшелсрге апаратын арна-йы көлік бөлінген.
Мейіркеш дәріханадан дәрі-дормск қабылдау кезінде дәріхана тізіміндегі жазуларды рецептуралық дәптерде-гі жазылғандармен салыстырып, дәрі-дәрмектін, мөлше-рін, сыртқы түрін текссреді де содан соң барлық дәрі-лерді арнайы шкафқа жабады. Мөлшерінде қандай да бір ауытқу немесе дәріпі даярлауда кемшілік кездессе, мейіркеш бұл жөніиде бөлімше бастығына жедел хабар-лап, ол препаратты дәріханаға қайтарады.
Дәріханадан дәрі-дәрмек заттары қолдануға дайын күйінде келіп түседі. Дәрінің сыртқы орауын ауыстыру-ға, сұйық дәріні бір шыпыдан екіншісіне құюға, ұнтақ дәрілерді немесе түймедақты бір пакетке қосуға, ұнтақ дәріден ерітінді жасауға мейіркештің құхы жоқ, сыртын-да жазуы жоқ дәріні сақтауға рүқсат етілмейді. Дәрі-дәрмекпен шұғылданғанда мейіряеш аса үқыпты және абай болуы тиіс. Сырқатты дәрімен емдемес бұрын, дәрі оралған сыртқы қағазын мұқият оқып шығуы тиіс.
ДӘРІЛЕРДІ САҚТАУ
Дәрі-дәрмек сақтау үшін арнайы шкафтар болады, олар мейіркештің қызмет орнында сақталады. Олар жақ-сы жабылуы және сол жердегі мейіркеш оларды бақы-лап тұруы тиіс.
Шкафқа дәрілер тобы бойынша (стерильді, ішетін, жағатын) бөлек сөрелерге орналастырылады. Әр сөренің езіне сай жазуы болуы тиіс. Сөредегі дәрілерді олардың түрлеріне қарай орналастырған дұрыс. Артқы жағына ірі, алдыңғы жағына кішілеу ыдыстар қойылады. Бұл кез келген этикетканы оқып, өзіне керектісін алуға мүм-кіндік береді.
Иісі үшті дәрілер (йодоформ, лизол, т. б.) және тез түтанғыш заттар (спирт, эфир) бөлек сақталуы . тиіс. Сырқат күтіміне орналған таңғыш материал, шприцтер және басқа да заттар дәрілерден бөлек сақталуы тиіс.
Дәрілердің сақталуы көп себептерге: формасына (ұн-тақ дәрілер, түймедақтар, микстуралар), бөлменің тем-пературасы мен ылғалдығына, жарықтығына, жабылу сапасына байланысты. Тұрынды мен тұнбалар тез бүзы-лады, сондықтан оларды салқын жерде әсіресе тоңазыт-қышта сақтау қажет. Мұнда сондай-ақ вакциналар, сывороткалар (сарысулар), антибиотиктер де сақтала-ды. Спирт пен эфир ерітінділері буланып кететінін, сөй-тіп соның салдарынан неғұрлым қоюланады да, мөлшері көбейіп кетіп, сырқаттың улануы мүмкін екенін есте сақ-тау қажет. Түрлі май мен жасалған дәрі-дәрмектер мен жағатын майлар да біршама тез бұзылады. Олар салқын жерде сақталуы тиіс. Жарықта бұзылатын заттар (кү-містің нитраты, йод, бром) күңгірт шыныларға қүйылып беріледі және қараңғы жерде сақталады. Бөлімшеде дә-рілерді 3—4 күн сақтауға болгды.
Ампулаға құйылмаған зарарсызданған ерітінділер 3 күннен артық сақталмайды, олар тіпті аузы ашылмаған болса да, төгіп тасталынады. Дәрі-дәрмек заттардың бұзылуының белгісі — беткі түрінің бұзылуы, қабыршық-тануы, түсі мен иісінің өзгеруі т. б.
Улы және қатты әсер ететін дәрі-дәрмек заттар ерек-ше жағдайларда сақталады. Оларға ішкі қабырғасына сақтауға жататын дәрі-дәрмектердің тізімі ілінген ша-ғын сейфтер арналады. А шкафында улы заттар (нарко-тиктер, стрихин, мышьяк), ал Б шкафында қатты әсер ететін заттар (кодеин, адрёналин, ұйқы дәрілер) бола-ды. Улы және қатты әсер ететін дәрілерді жұмсауды есепке арналған жіп өткізілген, беттері нөмірленген екі дәптері болады, ол емдеу мекемесінің күкірт мөрімен бекітілген. Улы және қатты әсер ететін дәрілер, сондай-ақ олардың есебін жүргізетін дәптердің сақталуына то-лықтай кепілдік болатын жағдай тудыруға тиіс. Улы және қатты әсер ететін заттарды дұрыс сақтамағаны және ұрланғаны үшін медициналық қызметкерлер қылмыстық жауапкершілікке тартылады.
Дәріні әрбір бөлімшеде түрліше таратады. Бірнеше ұяларға бәлінген, онда сырқаттың аты-жөні көрсетілген және алдын ала дәрі салынып қойған астаушаларды пайдалануға болады. Мейіркеш осылай салынған дәріні палаталарға таратады. Қейде жылжымалы шағын үстел-шелер пайдаланылады, оның үстіне барлық дәрілерді, суы бар графинді, ұнтақ пен түймедақтарды ұстайтын қысқыш (пинцет), тамызуға арналған пипеткалар мен сұйық дәріге арналған мензуркалар қояды. Бұл шағын үстелді мейіркеш палатаға итеріп кіргізіп, сырқат кезін-ше қажетті дәрілерін береді, сырқат оны дереу қабыл-дайды. Дәрі берер алдында мейіркеш оны тағы да мұ-қият қарап, оның мөлшерін, белгілеуге сәйкес екенін т. б. тексереді.
ДӘРІЛЕР ДӘРІ-ДӘРМЕҚ ЗАТТАРДЫ ЕНГІЗУ ТӘСІЛДЕРІ
Дәрі-дәрмек заттарды енгізудің бірнеше тәсілдері бар: сыртқы тері беті, шырышты қабық немесе тыныс жолы арқылы, ішкі (энтеральды)— ауыз немесе тік ішек арқылы және парентеральды — қарын-ішек жолына соқ-пай қабылдау.
Дәрі-дэрмек заттарды сыртқы тәсілмен енгізу
Дәрі-дәрмек заттарын сыртқы қолдану олардың бел-гілі бір жеріне әсер етуге негізделген. Зақымданбаған терінің сіңіру қабілеті өте төмен; заттарды тек май без-дерінің шығару езектері, май-ерігіш және шаш филли-кулдары арқылы сіқіреді. Д ә р і ж а ғ у таза теріге таза аспаптармен және мұқият жуылған қолмен жүргізі-леді. Жағатын майды негізінен тері ауруларына қолда-нады. Зарарсызданған қалақшамен жағатын майды екіге бүктелген зарарсызданған салфеткаға жағады да, ауы-ратын жерге салады. Салфетканың үстіне шағын түрде қабаттап мақта төсейді. Егер май компресі қажет болса, онда мақтаның астына компрестік қағаз салады да, бинттеп тастайды. Кейде тереңде жатқан .тканға сіңіру үшін:майды теріге жағуға тура келеді. Ол үшін терінін, сол жерін сабындап жуып, содан соң алақанға қажетті мөлшерде май салып, ол сіңгенше сыланады. Майды белгілі бір дене учаскесіне 30—40 минуттай мұқият жа-ғылады. Дененің түкті жерлеріне жағуға болмайды: егер осындай қажеттілік туса, онда түгін қырып тастау керек. Уқалап сипау үшін жылы дәрі-дәрмек заттың шағын мөлшерін алақанға құяды да, алақаны құрғап, терісі қызарғанша ысқылайды. Қейде теріге сырқат ке-ңілін басқаға бұру ретінде йод тұнбасын жағуды қол-данып отырады. Ол үшін ағаш немесе темір стерженьге домалақтанған мақта орап, содан кейін оны 5% спиртке жасалған иодқа батырып, теріге бірнеше рет жағады. Майламастан бұрын шишадағы бар иодты бүлдірмеу үшін шамалы иодты банкіге қүйып алып домалақтан-ған мақтаны малады. Процедурадан соң қалған иодты тегіп мақтаны лақтырып тастайды немесе жағып жібе-реді.
Ингаляция — дәрі-дәрмек заттарды тыныс алу жолымен ішке дем тарту арқылы енгізетін әдіс. Бұл принцип бойынша газдарды (оттегі, кемір, қышқыл), тез үшатын заттарды (эфир, хлороформ), сондай-ақ (аэрозольдар) бүркуге арналған арнайы аппараттар құ-рылысына арналған (сырқат дем алатын ерітіндісін қы-сылған ауа мен оттегі ыдыратады) үсақ бүркілетін зат-тарды жатқызуға болады.
Ингаляцияны дәрі-дәрмек ингаляторының көмегімен де жасауға болады.
Ингаляция жасарда сырқат іш киімдері кірсіз болуы үшін оның «еудесіне клеенка жабады. Сырқат бөлінген буға күймейтіндей жерге, аппарат алдына отырғызады. Буды мұрнымен жұтып, ауыз арқылы шығару керек. Тыныс демікпесімен ауыратын сырқаттар үшін үйде қрл-дануға арналған ингаляторлар бар. Дәрі-дәрмек затта-ры пластмассадан жасалған түтікшеде болады, оған ре-зеңке баллон кигізіледі. Сырқат балонды басып, ауаньщ күшімен дәріні тыныс жолдарына итереді.
Дәрі-дәрмек заттарын ішкі (энтеральды) тәсілмен енгізу
Дәрі-дәрмек енгізудің ең көп тараған, қарапайым да ыңғайлы тәсілі оларды ішке қабылдау, яғни ішу. Ү н т а қ д ә р і, түймедақ, п и л ю л ь, тамшы және м и к с т у р а түріндегі дәрілерді ііііеді. Олардың бәрі дер-лік организмге жалпы, ал қарын-ішек жолына жиі әсер етеді. Дәріні карын-ішек жол тітіркендірмейтіндерінен (темір, мышьяк, йодтан) басқасын көбіне тамақтану ал-дында береді, ал тітіркендіретін дәрілерді тамақтан соң қабылдайды. Үйықтататын дәріні жарты сағат бүрын, тәбет қоздыратын дәріні тамақтанудыд алдында береді.
Бұл тәсілдін, артықшылығы ,мұнда дәрі-дәрмек зат-тарды түрлі формада және зарарсызданбаған түрде қол-данылады, ал кемшілігі — дәрі қарын-ішек жолында ба-яу және түгелдей емес дерлік сіңіріледі, соған байла-нысты оның мөлшерін дәл анықтауға болмайды. Мейір-Ікеш сьірқаттарға ауыз қуысы арқылы дәрі беру және тік ішек арқылы енгізу тәсілдерін жақсы меңгеруі қажет.
Ұнтақ дәріні қабылдағанда қағазын ашып, ас-тауша сияқты формамен бүгіп, ішіндегісін сырқат тіліне салады да, сумен жұтқызады. Егер дәрі қабықты немесе капсулды болса, сырқат оны тілінің түбіне қойып, бір жұтым мол сумен жұтады. Егер сырқат дәріні үлкен қабығымен жұта алмаса, оны аузында сулап, келесі жұтым сумен жұтады, ол асқазанға тез ба-рып түседі. Түймедакты тұтастай жүта алмайтын сыр-қатқа мейіркеш оны ұнтақтап ішкізеді.
Дәрінің сулы ерітіндісі (микстура мен қайнатпа) 5, 10, 15, 20 мг деген белгісі бар градуске бө-лінгеншағын стақандармен, ал үй жағданында қасықпен беріледі: ас қасықтың орташа сыйымдылыгы 15 мл де-серт қасық— 10 мл, шай қасық — 5 мл. Спирт пен эфир түрындылар, сол сияқты сұйық экстраттар тамшымен өлшенеді. Дәріні стақанға немесе рөмкеге тамызады да, үстіне су қүяды, ейткені спирт немесе эфир тұрындылары мен зкстрактарды таза күйінде ішуге болмайды. Әрбір дәрі үшін тамызғыш (пипетка) керек.
Дәріні тілдің астына салғанда, тез сіңірсді, тамақ қорыту ферменттерімен бұзылмайды және бауыр-ға соқпай қанның жалпы айналысына түседі. Нитрогли-церинді, валидолды, т. б. осылайша қабылдайды. Жұта алмайтын, құсып ес-түссіз, сандырақтап жатқан сырқат-тарға дәрі-дәрмек заттарын балауыз Іүрінде т і к і ш -е к к е енгізеді, өйткені ті« ішек көк тамыры (гелоррои-дальды вена) кейбір дәрі-дәрмек заттарды жақсы сіңі-реді. Балауыздың формасы ұшы конус тәрізді цилиндр. Оны дәрі-дәрмек препараттарын салып аарластыра оты-рып, какао майымен дайындайды. Балауызды тоназыт-қышта немесе салқын жерде сақтау қажет. Тік ішекке кейін балауыз ериді де, шырышты қабық-ты бүркеп тастайды. Балауызды дәрі-дәрмек заттар тек шырышты қабыққа немесе қанға сіңіріледі де, органи-змге жалпы әсер етеді. Балауызды енгізу алдында таза-лау клизмасын жасау керек. Балауызды тік ішекке түге-лімен енгізу ушін сырқат екі аяғын ішіне тартып қыры-нан жатады. Мейіркеш балауызды қабынан босатып, сол колымен сырқат құйымшағын екі жағына ажыратып, оң қолымен балауыздың үшкіл тік ішектің сыртқы сфинкте-рінен өткенше тығады, әйтпесе сфинктер бұлшык етінін. жиырылуы нәтижесінде балауыз шығып қалуы мүмкін Балауызды қолға ұзақ үстап тұруға болмайды, себебі ол тез еріп кетеді. Балауыз енгізген соң сырқат бірнеше минут жатады, ал содан кейін мейіркеш оның бөкселері-нің арасына мақта салады.
Дәрі-дәрмек заттарды парентеральды жіберу
Бұл тәсілдің негізгі артықшылығы дәл мөлшерде әрі тез енгізіледі.
Иньекция дегеніміз дәрі-дәрмек заттарды терішіне, тері астына, бұлшық ет ішше, сүйекке, жұлын каналына шприцпен жіберу. Бұл тәсіл асептика ережелерін қатан, сақтауды талап етеді, себебі асептикалық бүзылған кез-де организмге ауру микробтары еніп, кейде өлім қаупын төндіргенге дейін асқынады. Сондықтан мейіркеш аспап-тарды зарарсыздауға дайындау ережелерін орындап, сырқаттың терісі мен қолдарын тазалап жууды, дәрігер-лік заттарды парентеральды енгізу техникасын, ең бас-тысы, асептика ережелерін жараны инфекция туғызатын микроорганизмдерден сақтауды жақсы білуі тиіс.
Дәрігерлік заттарды парентеральды енгізу кезінде пайдаланатын аспаптар зарарсызданған, ал иньекция алдында мейіркеш қолы мүқият жуылған болуы керек.
Иньекцияны жасауға шприцтер және и н е л е р-ді пайдаланады (10-сурет). Шприц — бір жақ ұшында ине кигізуге арналған конусы бар қуыс цилиндр; екінші үшы поршень кигізу ушін ашық болады, поршень тұтқа-сы бар стерженьге отырғызылған. Кейде цилиндрге пор-шенді бекіту үшін алмалы-салмалы қақпағы болады. Поршенді тартқанда цилиндрде теріс қысым пайда бола-ды, соның салдарынан үштығы немесе куыс ине арқылы ауа немесе сұйықтық сорылады да шприц толтырылады. Поршенді басқан кезде ауа немесе сұйықтық шприцтен шығады. Шприц тығыз тұруы тиіс, яғни цилиндр мен
Шприцтер мен инелердің түрі.
а—«Рекорд»; б — кұрама; в — инсулинге арналған; г — «Жане» шприці; д •— инелер жиынтығы,
поршеннің арасына ауа да, сұйық та өтпеуі тиіс, әйтпесе ол пайдалануға жарамсыз болады. Поршень цилиндрдін, ішкі кенерелеріне жанаса отырып еркін қимылдауы тиіс. Тығыз жабылғандығын тексеру үшін цилиндрдің конусын сол қолдың саусағымен қатты басып, оң қолмен порщен-ді цилиндрден итеріп шығарады. Егер шприц тығыз тұ-ратын болса, онда поршень алғашқы қалпына қайта ора-лады.
«Р е к о р д» шпрқці бір жақ ұшында тығыз орна-тылған тот баспайтын болаттан жасалған воронка бекі-тілген шыны цилиндрден тұрады, цилийдрдің екінші ұшында металл сақинасы бар. Поршень .қысқа металл цилиндр түрінде шыны цилиндрге дәл келтіріледі, бұл мұқият жабылу үшін жасалынады. По.ріііенге металл стержень бұрап енгізілген, онда жалпақ түтқа бар; |
Сыйымдыльіғы шамалы арнайы белгіленетін Іщірңц-терде .тарылтылған әрі ұзартылған цилішдр бфлад’ы, онық арқасында өте қашықтан қүйылады әрі неғұрлым дәл бөлімдерге, мысалы, 0,02 және 0,03 мл бөлінген. Бұл қатты әсер ететін дәрі-дәрмектерді, инсулин, вакцин мен сывороткаларды неғұрлым дәлірек енгізуге мүмкіндік береді.
Медициналық практикада пластикалық заттарды ен-гізуге байланысты еліміздің енеркәсібі сынбайтын шприцтер шығарады. Олардың артықшылығы беріктігі мен жеңілділігі. Олар тез жуылып, жақсы зарарсызда-нады. Қемшілігі — олардың нашар мөлдірлігі.
Соңғы кезде бір рет қолдануға арналған ш п р и ц -тер-тюбикт е р кеңірек қолданылуда. Оларды пла-стмассадан жасап, фабрикалық жағдайда зарарсыздай-ды. Мұндай шпрйц әсіресе алғашқы жәрдем керсетуде өте қолайлы. Шприц-тюбикті қолданғ^яда инесін жауып тұратын қалпағын айналдыра отырыпу қалпақты шприц корпусына тірелгенше итереді,, сөйтіп: иненің мандрені-мен оньщ каналын жауып түрған мемёраііы теседі. Кері бағытта айналдыра отырып, қалпақты мандренімен бір-ге шығарады да, инені жоғары көтере отырып, инеден ауаны шығарғанша корпус кенерелерін итереді, Инені сұққаннан кейін корпусты басыңқырай отырып, дәрі жібереді. Мұнда инеге қол тигізуге не ұстауға еш бол-майды,
Терапевтік маңызды шаралардың бірі — дәрі-дәр-мекпен емдеу. Мейіркеш сол бөлімшенің жұмысы үшін қажетті дәрі-дәрмектерді дұрыс жаздырып алып, олар-ды сақтауды дәрілерді дер кезінде сырқатқа үлестіруі және олармен емдеу әдістерін білуі тиіс. Дәріні тек ме-йіркеш таратады және сырқат адамдар тек мейіркеш кө-зінше ішуі тиіс. Бұл жұмысты кіші медициналық қызмет-керлерге немесе сырқаттың өзіне сеніп тапсыруға үзілді* кесілді тиым салынады.
ДӘРІ-ДӘРМЕК ЖАЗДЫРЫП АЛУ
.Дәріханадан дәрілерді жаздырып алып, оларды бел-меде сақтау тым маңызды да жауапты іс. Рецепті жазу кезіндегі зейін қоймаушылық әсіресе қатты әсер ететін және улы заттарды жазып беруде қате жіберу, сырқатқа орны толмасзиян келтіруі мүмкін. Мейіркеш дәрі-дәрмек заттарын дүрыс ұстап тұтынудың ережелерін барынша игеруі тиіс.
Дәрілерді күнделікті жазып алдыру қажет. Дәрігер-лік аралап шығу кезінде қатысқан мейіркеш дәрігердің барлық белгілеулерін мұқият жазып алуы тиіс. Аралап шыққаннан кейін мейіркеш ауру тарихынан барлық бел-гіленген дәрі-дәрмектерді арнайы қағазға және рецеп-туралық дәптерге жазып алады, ол дәптер немесе қағаз екіге белінген: оның біреуін дәріханаға дәрі-дәрмек да-ярлауға жібереді, ал екіншісін белімшеде бақылау үшін алып қалады. Қатты әсер ететін және улы дәрі-дәрмек-тер белек дәптерге жазылады, онда сырқаттың аты-жө-ні, ауру тарихының нөмірі, күні, ампула саны жазылып, мейіркеш қолын қояды. Бөлімшенің барлық рецептурасы аға мейіркешке келіп туседі. Ол өз кезегінде рецептің дұрыс жазылғандығын тексереді де, оны белім меңгеру-шісіне апарып тексертеді, қол койғызады, міне, содан кейін барып дәріхана оны даярлауға кіріседі. Ірі ауру-ханаларда дәрі-дәрмекті белімшелсрге апаратын арна-йы көлік бөлінген.
Мейіркеш дәріханадан дәрі-дормск қабылдау кезінде дәріхана тізіміндегі жазуларды рецептуралық дәптерде-гі жазылғандармен салыстырып, дәрі-дәрмектін, мөлше-рін, сыртқы түрін текссреді де содан соң барлық дәрі-лерді арнайы шкафқа жабады. Мөлшерінде қандай да бір ауытқу немесе дәріпі даярлауда кемшілік кездессе, мейіркеш бұл жөніиде бөлімше бастығына жедел хабар-лап, ол препаратты дәріханаға қайтарады.
Дәріханадан дәрі-дәрмек заттары қолдануға дайын күйінде келіп түседі. Дәрінің сыртқы орауын ауыстыру-ға, сұйық дәріні бір шыпыдан екіншісіне құюға, ұнтақ дәрілерді немесе түймедақты бір пакетке қосуға, ұнтақ дәріден ерітінді жасауға мейіркештің құхы жоқ, сыртын-да жазуы жоқ дәріні сақтауға рүқсат етілмейді. Дәрі-дәрмекпен шұғылданғанда мейіряеш аса үқыпты және абай болуы тиіс. Сырқатты дәрімен емдемес бұрын, дәрі оралған сыртқы қағазын мұқият оқып шығуы тиіс.
ДӘРІЛЕРДІ САҚТАУ
Дәрі-дәрмек сақтау үшін арнайы шкафтар болады, олар мейіркештің қызмет орнында сақталады. Олар жақ-сы жабылуы және сол жердегі мейіркеш оларды бақы-лап тұруы тиіс.
Шкафқа дәрілер тобы бойынша (стерильді, ішетін, жағатын) бөлек сөрелерге орналастырылады. Әр сөренің езіне сай жазуы болуы тиіс. Сөредегі дәрілерді олардың түрлеріне қарай орналастырған дұрыс. Артқы жағына ірі, алдыңғы жағына кішілеу ыдыстар қойылады. Бұл кез келген этикетканы оқып, өзіне керектісін алуға мүм-кіндік береді.
Иісі үшті дәрілер (йодоформ, лизол, т. б.) және тез түтанғыш заттар (спирт, эфир) бөлек сақталуы . тиіс. Сырқат күтіміне орналған таңғыш материал, шприцтер және басқа да заттар дәрілерден бөлек сақталуы тиіс.
Дәрілердің сақталуы көп себептерге: формасына (ұн-тақ дәрілер, түймедақтар, микстуралар), бөлменің тем-пературасы мен ылғалдығына, жарықтығына, жабылу сапасына байланысты. Тұрынды мен тұнбалар тез бүзы-лады, сондықтан оларды салқын жерде әсіресе тоңазыт-қышта сақтау қажет. Мұнда сондай-ақ вакциналар, сывороткалар (сарысулар), антибиотиктер де сақтала-ды. Спирт пен эфир ерітінділері буланып кететінін, сөй-тіп соның салдарынан неғұрлым қоюланады да, мөлшері көбейіп кетіп, сырқаттың улануы мүмкін екенін есте сақ-тау қажет. Түрлі май мен жасалған дәрі-дәрмектер мен жағатын майлар да біршама тез бұзылады. Олар салқын жерде сақталуы тиіс. Жарықта бұзылатын заттар (кү-містің нитраты, йод, бром) күңгірт шыныларға қүйылып беріледі және қараңғы жерде сақталады. Бөлімшеде дә-рілерді 3—4 күн сақтауға болгды.
Ампулаға құйылмаған зарарсызданған ерітінділер 3 күннен артық сақталмайды, олар тіпті аузы ашылмаған болса да, төгіп тасталынады. Дәрі-дәрмек заттардың бұзылуының белгісі — беткі түрінің бұзылуы, қабыршық-тануы, түсі мен иісінің өзгеруі т. б.
Улы және қатты әсер ететін дәрі-дәрмек заттар ерек-ше жағдайларда сақталады. Оларға ішкі қабырғасына сақтауға жататын дәрі-дәрмектердің тізімі ілінген ша-ғын сейфтер арналады. А шкафында улы заттар (нарко-тиктер, стрихин, мышьяк), ал Б шкафында қатты әсер ететін заттар (кодеин, адрёналин, ұйқы дәрілер) бола-ды. Улы және қатты әсер ететін дәрілерді жұмсауды есепке арналған жіп өткізілген, беттері нөмірленген екі дәптері болады, ол емдеу мекемесінің күкірт мөрімен бекітілген. Улы және қатты әсер ететін дәрілер, сондай-ақ олардың есебін жүргізетін дәптердің сақталуына то-лықтай кепілдік болатын жағдай тудыруға тиіс. Улы және қатты әсер ететін заттарды дұрыс сақтамағаны және ұрланғаны үшін медициналық қызметкерлер қылмыстық жауапкершілікке тартылады.
Дәріні әрбір бөлімшеде түрліше таратады. Бірнеше ұяларға бәлінген, онда сырқаттың аты-жөні көрсетілген және алдын ала дәрі салынып қойған астаушаларды пайдалануға болады. Мейіркеш осылай салынған дәріні палаталарға таратады. Қейде жылжымалы шағын үстел-шелер пайдаланылады, оның үстіне барлық дәрілерді, суы бар графинді, ұнтақ пен түймедақтарды ұстайтын қысқыш (пинцет), тамызуға арналған пипеткалар мен сұйық дәріге арналған мензуркалар қояды. Бұл шағын үстелді мейіркеш палатаға итеріп кіргізіп, сырқат кезін-ше қажетті дәрілерін береді, сырқат оны дереу қабыл-дайды. Дәрі берер алдында мейіркеш оны тағы да мұ-қият қарап, оның мөлшерін, белгілеуге сәйкес екенін т. б. тексереді.
ДӘРІЛЕР ДӘРІ-ДӘРМЕҚ ЗАТТАРДЫ ЕНГІЗУ ТӘСІЛДЕРІ
Дәрі-дәрмек заттарды енгізудің бірнеше тәсілдері бар: сыртқы тері беті, шырышты қабық немесе тыныс жолы арқылы, ішкі (энтеральды)— ауыз немесе тік ішек арқылы және парентеральды — қарын-ішек жолына соқ-пай қабылдау.
Дәрі-дэрмек заттарды сыртқы тәсілмен енгізу
Дәрі-дәрмек заттарын сыртқы қолдану олардың бел-гілі бір жеріне әсер етуге негізделген. Зақымданбаған терінің сіңіру қабілеті өте төмен; заттарды тек май без-дерінің шығару езектері, май-ерігіш және шаш филли-кулдары арқылы сіқіреді. Д ә р і ж а ғ у таза теріге таза аспаптармен және мұқият жуылған қолмен жүргізі-леді. Жағатын майды негізінен тері ауруларына қолда-нады. Зарарсызданған қалақшамен жағатын майды екіге бүктелген зарарсызданған салфеткаға жағады да, ауы-ратын жерге салады. Салфетканың үстіне шағын түрде қабаттап мақта төсейді. Егер май компресі қажет болса, онда мақтаның астына компрестік қағаз салады да, бинттеп тастайды. Кейде тереңде жатқан .тканға сіңіру үшін:майды теріге жағуға тура келеді. Ол үшін терінін, сол жерін сабындап жуып, содан соң алақанға қажетті мөлшерде май салып, ол сіңгенше сыланады. Майды белгілі бір дене учаскесіне 30—40 минуттай мұқият жа-ғылады. Дененің түкті жерлеріне жағуға болмайды: егер осындай қажеттілік туса, онда түгін қырып тастау керек. Уқалап сипау үшін жылы дәрі-дәрмек заттың шағын мөлшерін алақанға құяды да, алақаны құрғап, терісі қызарғанша ысқылайды. Қейде теріге сырқат ке-ңілін басқаға бұру ретінде йод тұнбасын жағуды қол-данып отырады. Ол үшін ағаш немесе темір стерженьге домалақтанған мақта орап, содан кейін оны 5% спиртке жасалған иодқа батырып, теріге бірнеше рет жағады. Майламастан бұрын шишадағы бар иодты бүлдірмеу үшін шамалы иодты банкіге қүйып алып домалақтан-ған мақтаны малады. Процедурадан соң қалған иодты тегіп мақтаны лақтырып тастайды немесе жағып жібе-реді.
Ингаляция — дәрі-дәрмек заттарды тыныс алу жолымен ішке дем тарту арқылы енгізетін әдіс. Бұл принцип бойынша газдарды (оттегі, кемір, қышқыл), тез үшатын заттарды (эфир, хлороформ), сондай-ақ (аэрозольдар) бүркуге арналған арнайы аппараттар құ-рылысына арналған (сырқат дем алатын ерітіндісін қы-сылған ауа мен оттегі ыдыратады) үсақ бүркілетін зат-тарды жатқызуға болады.
Ингаляцияны дәрі-дәрмек ингаляторының көмегімен де жасауға болады.
Ингаляция жасарда сырқат іш киімдері кірсіз болуы үшін оның «еудесіне клеенка жабады. Сырқат бөлінген буға күймейтіндей жерге, аппарат алдына отырғызады. Буды мұрнымен жұтып, ауыз арқылы шығару керек. Тыныс демікпесімен ауыратын сырқаттар үшін үйде қрл-дануға арналған ингаляторлар бар. Дәрі-дәрмек затта-ры пластмассадан жасалған түтікшеде болады, оған ре-зеңке баллон кигізіледі. Сырқат балонды басып, ауаньщ күшімен дәріні тыныс жолдарына итереді.
Дәрі-дәрмек заттарын ішкі (энтеральды) тәсілмен енгізу
Дәрі-дәрмек енгізудің ең көп тараған, қарапайым да ыңғайлы тәсілі оларды ішке қабылдау, яғни ішу. Ү н т а қ д ә р і, түймедақ, п и л ю л ь, тамшы және м и к с т у р а түріндегі дәрілерді ііііеді. Олардың бәрі дер-лік организмге жалпы, ал қарын-ішек жолына жиі әсер етеді. Дәріні карын-ішек жол тітіркендірмейтіндерінен (темір, мышьяк, йодтан) басқасын көбіне тамақтану ал-дында береді, ал тітіркендіретін дәрілерді тамақтан соң қабылдайды. Үйықтататын дәріні жарты сағат бүрын, тәбет қоздыратын дәріні тамақтанудыд алдында береді.
Бұл тәсілдін, артықшылығы ,мұнда дәрі-дәрмек зат-тарды түрлі формада және зарарсызданбаған түрде қол-данылады, ал кемшілігі — дәрі қарын-ішек жолында ба-яу және түгелдей емес дерлік сіңіріледі, соған байла-нысты оның мөлшерін дәл анықтауға болмайды. Мейір-Ікеш сьірқаттарға ауыз қуысы арқылы дәрі беру және тік ішек арқылы енгізу тәсілдерін жақсы меңгеруі қажет.
Ұнтақ дәріні қабылдағанда қағазын ашып, ас-тауша сияқты формамен бүгіп, ішіндегісін сырқат тіліне салады да, сумен жұтқызады. Егер дәрі қабықты немесе капсулды болса, сырқат оны тілінің түбіне қойып, бір жұтым мол сумен жұтады. Егер сырқат дәріні үлкен қабығымен жұта алмаса, оны аузында сулап, келесі жұтым сумен жұтады, ол асқазанға тез ба-рып түседі. Түймедакты тұтастай жүта алмайтын сыр-қатқа мейіркеш оны ұнтақтап ішкізеді.
Дәрінің сулы ерітіндісі (микстура мен қайнатпа) 5, 10, 15, 20 мг деген белгісі бар градуске бө-лінгеншағын стақандармен, ал үй жағданында қасықпен беріледі: ас қасықтың орташа сыйымдылыгы 15 мл де-серт қасық— 10 мл, шай қасық — 5 мл. Спирт пен эфир түрындылар, сол сияқты сұйық экстраттар тамшымен өлшенеді. Дәріні стақанға немесе рөмкеге тамызады да, үстіне су қүяды, ейткені спирт немесе эфир тұрындылары мен зкстрактарды таза күйінде ішуге болмайды. Әрбір дәрі үшін тамызғыш (пипетка) керек.
Дәріні тілдің астына салғанда, тез сіңірсді, тамақ қорыту ферменттерімен бұзылмайды және бауыр-ға соқпай қанның жалпы айналысына түседі. Нитрогли-церинді, валидолды, т. б. осылайша қабылдайды. Жұта алмайтын, құсып ес-түссіз, сандырақтап жатқан сырқат-тарға дәрі-дәрмек заттарын балауыз Іүрінде т і к і ш -е к к е енгізеді, өйткені ті« ішек көк тамыры (гелоррои-дальды вена) кейбір дәрі-дәрмек заттарды жақсы сіңі-реді. Балауыздың формасы ұшы конус тәрізді цилиндр. Оны дәрі-дәрмек препараттарын салып аарластыра оты-рып, какао майымен дайындайды. Балауызды тоназыт-қышта немесе салқын жерде сақтау қажет. Тік ішекке кейін балауыз ериді де, шырышты қабық-ты бүркеп тастайды. Балауызды дәрі-дәрмек заттар тек шырышты қабыққа немесе қанға сіңіріледі де, органи-змге жалпы әсер етеді. Балауызды енгізу алдында таза-лау клизмасын жасау керек. Балауызды тік ішекке түге-лімен енгізу ушін сырқат екі аяғын ішіне тартып қыры-нан жатады. Мейіркеш балауызды қабынан босатып, сол колымен сырқат құйымшағын екі жағына ажыратып, оң қолымен балауыздың үшкіл тік ішектің сыртқы сфинкте-рінен өткенше тығады, әйтпесе сфинктер бұлшык етінін. жиырылуы нәтижесінде балауыз шығып қалуы мүмкін Балауызды қолға ұзақ үстап тұруға болмайды, себебі ол тез еріп кетеді. Балауыз енгізген соң сырқат бірнеше минут жатады, ал содан кейін мейіркеш оның бөкселері-нің арасына мақта салады.
Дәрі-дәрмек заттарды парентеральды жіберу
Бұл тәсілдің негізгі артықшылығы дәл мөлшерде әрі тез енгізіледі.
Иньекция дегеніміз дәрі-дәрмек заттарды терішіне, тері астына, бұлшық ет ішше, сүйекке, жұлын каналына шприцпен жіберу. Бұл тәсіл асептика ережелерін қатан, сақтауды талап етеді, себебі асептикалық бүзылған кез-де организмге ауру микробтары еніп, кейде өлім қаупын төндіргенге дейін асқынады. Сондықтан мейіркеш аспап-тарды зарарсыздауға дайындау ережелерін орындап, сырқаттың терісі мен қолдарын тазалап жууды, дәрігер-лік заттарды парентеральды енгізу техникасын, ең бас-тысы, асептика ережелерін жараны инфекция туғызатын микроорганизмдерден сақтауды жақсы білуі тиіс.
Дәрігерлік заттарды парентеральды енгізу кезінде пайдаланатын аспаптар зарарсызданған, ал иньекция алдында мейіркеш қолы мүқият жуылған болуы керек.
Иньекцияны жасауға шприцтер және и н е л е р-ді пайдаланады (10-сурет). Шприц — бір жақ ұшында ине кигізуге арналған конусы бар қуыс цилиндр; екінші үшы поршень кигізу ушін ашық болады, поршень тұтқа-сы бар стерженьге отырғызылған. Кейде цилиндрге пор-шенді бекіту үшін алмалы-салмалы қақпағы болады. Поршенді тартқанда цилиндрде теріс қысым пайда бола-ды, соның салдарынан үштығы немесе куыс ине арқылы ауа немесе сұйықтық сорылады да шприц толтырылады. Поршенді басқан кезде ауа немесе сұйықтық шприцтен шығады. Шприц тығыз тұруы тиіс, яғни цилиндр мен
Шприцтер мен инелердің түрі.
а—«Рекорд»; б — кұрама; в — инсулинге арналған; г — «Жане» шприці; д •— инелер жиынтығы,
поршеннің арасына ауа да, сұйық та өтпеуі тиіс, әйтпесе ол пайдалануға жарамсыз болады. Поршень цилиндрдін, ішкі кенерелеріне жанаса отырып еркін қимылдауы тиіс. Тығыз жабылғандығын тексеру үшін цилиндрдің конусын сол қолдың саусағымен қатты басып, оң қолмен порщен-ді цилиндрден итеріп шығарады. Егер шприц тығыз тұ-ратын болса, онда поршень алғашқы қалпына қайта ора-лады.
«Р е к о р д» шпрқці бір жақ ұшында тығыз орна-тылған тот баспайтын болаттан жасалған воронка бекі-тілген шыны цилиндрден тұрады, цилийдрдің екінші ұшында металл сақинасы бар. Поршень .қысқа металл цилиндр түрінде шыны цилиндрге дәл келтіріледі, бұл мұқият жабылу үшін жасалынады. По.ріііенге металл стержень бұрап енгізілген, онда жалпақ түтқа бар; |
Сыйымдыльіғы шамалы арнайы белгіленетін Іщірңц-терде .тарылтылған әрі ұзартылған цилішдр бфлад’ы, онық арқасында өте қашықтан қүйылады әрі неғұрлым дәл бөлімдерге, мысалы, 0,02 және 0,03 мл бөлінген. Бұл қатты әсер ететін дәрі-дәрмектерді, инсулин, вакцин мен сывороткаларды неғұрлым дәлірек енгізуге мүмкіндік береді.
Медициналық практикада пластикалық заттарды ен-гізуге байланысты еліміздің енеркәсібі сынбайтын шприцтер шығарады. Олардың артықшылығы беріктігі мен жеңілділігі. Олар тез жуылып, жақсы зарарсызда-нады. Қемшілігі — олардың нашар мөлдірлігі.
Соңғы кезде бір рет қолдануға арналған ш п р и ц -тер-тюбикт е р кеңірек қолданылуда. Оларды пла-стмассадан жасап, фабрикалық жағдайда зарарсыздай-ды. Мұндай шпрйц әсіресе алғашқы жәрдем керсетуде өте қолайлы. Шприц-тюбикті қолданғ^яда инесін жауып тұратын қалпағын айналдыра отырыпу қалпақты шприц корпусына тірелгенше итереді,, сөйтіп: иненің мандрені-мен оньщ каналын жауып түрған мемёраііы теседі. Кері бағытта айналдыра отырып, қалпақты мандренімен бір-ге шығарады да, инені жоғары көтере отырып, инеден ауаны шығарғанша корпус кенерелерін итереді, Инені сұққаннан кейін корпусты басыңқырай отырып, дәрі жібереді. Мұнда инеге қол тигізуге не ұстауға еш бол-майды,
Люэра шприцтері өте аз қолданылады.
Бұл шприцтің поршёні мен цилиндрі шыныдан жа-салған. Люэра шприцінің сыйьшдылығы 1—20 мл. Шприцті қайнатса, жақсы зарасызданады, алайдва тығыз кигізілмейді.
Еліміздің емдеу-профилактикалық мекемелерінде орталықтандыпылған зарасыздау бөлімшесін ұйымдастыру тәжірибесі бар, олардың негізгі міндеттері аспаптар мен таңғыш материалдарлы, қан құюға арналған системаларды өңдеу мен зарарсыздау, барлық бөлімшелер мен кабинеттер ушін тазартылған (дистилденген) су дайын-дау Бұл бөлімшелердің жұмысы былайша құрылған: неғұрлым лас операциялардан неғұрлым таза операция-ларға өткен белмелерге қайта соқпай ету. Түскен мате-риалдарды негізгі үш арнаға бөледі: 1) іш киім мен таң-ғыш материалдар; 2) хирургиялық қолкаптар мен ре-зеңке бұйымдар; 3) медициналық аспаптар.
Орталықтандырылған зарарсыздау белімінде екі бө-лімше бар: зарарсыздау, зарарсыздамау. Екінші бөлімде хирургиялық аспаптарды, шприцтер мен инелерді қабыл-дау, бөлшектеу, жуу, кептіру және буып-түю таңғыш материалдар мен операция іш киімдерін дайындау, қап-тау материалдарын сақтау, құрал-саймандарды жөндеу және қайрау. Осы жерде бу және ауа зарарсыздандыр-ғышқа заттар тиеу жүргізіледі. Зарарсыздау бөлімше-сінде зарарсызданған материалдарды стерилизаторлар-дан шығарады. Орталықтандырылған зарарсыздау бө-лімшесінде аспаптар мен материалдардың жеткілікті қоры (тәулік бойы қолданылатын мөлшерінен үш есе көп) болуы тиіс.
Сан түрлі конструкциялы зарарсыздандырғыш: етпе-лі типтегі шкафты автоклафты ықшам стерилизатордан жоғары өнімді көп камералы ірі зарарсыздау қондырғы-ға дейін болады; медициналық аспаптарды механикалан-дырып жууға арналған құрылғылар жасалған. Зарар-сызданған материалдарды мұқият сақтау үшін конструк-циясы бойынша түрліше сүзгісі бар қораптар қолданы-лады.
Дәрігерлік аспаптарды, іш киімдерді және басқа зат-тарды зарарсыздау процестерін орталықтандыру еңбекті ұйымдастырудың прогрестік формасы деп саналады. Мұндай бөлімшелерді жасау орта медициналық қызмет-керлерді қосымша жұмыстарды ррындаудан босатып, мейіркештің сырқатқа көбірек уақыт бөлуіне мүмкіндік береді. Оның үстіне вирусты гепатитпен, иньекциядан болатын флегмонамен және абцесспен ауыратындар са-ны азаяды.
Ооңғы кезде көп рет пайдаланатын заттарды бір рет қана пайдаланатын затпен алмастыру тенденциясы бел-гілеп отыр. Бүл кіші медициналық қызметкерлердің же-тіспеуіне, сондай-ақ аурухана ішіндегі инфекция мен күресудің неғұрлым тиімді шараларын іздестіруге бай-ланысты.
Мейіркеш зарарсыздау әдістерін жақсы білуі тиіс. Қайнатуға арналған приборлар дезинфекциялайтын кайнатқыш деп аталады. Олар қарапайым (отқа қоятын), ал кез келген жылу көзінен қайнайды және электр қайнатқышы болады, қайнатқыш түбіне монтаждал қыздырғыш приборы бар. Қайнатқыш дегеніміз терт рыш формалы қақпағы бар бак, қайнатқыштың ко{ сына немесе қақпағына бекітілген қос жұп түтқасы бс ды. Корпустың ішінде кенересі бар тор болады, ол ү натқаннан кейін аспаптарды шығарып алуға арналі Электр қайнатқыштар тасымалданатын және тұра болады.
Иньекцияға арналған шприцтер мен инелер, сощ ақ аспаптардың бәрі бакка салмастан бүрын зарарс дау алдындағы дайындықтан (3-таблица) етеді. ОІ мақсаты: заттарды тазартып жуу және тұқымдану я дайын жақсарту, сондай-ақ қандағы, басқа да бис гиялық сүйықтықта бар пирогенді заттарды ж Алдымен шприцтің тығыздығын, инелер еткізгішт тексереді. Шприцті тазалау оны 1 минут бойы ағын мен шаюдан басталады, содан соң оны 15 минут бойы 50°С дейін қыздырылған суға батырып қайнатады. Паптар мен басқа да заттарды жуу үшін сутегі тотығу (1—6%) мен синтетикалық жуғыш құралдарын (Г гресс», «Триас -— А», «Лотос», «Астра», «Биолот» 0.5% ерітіндісінің қоспасын беруге болады. Сутегі тотығы тіндісін дайындау үшін пергидрольді пайдаланады. 10 л қоспа дайындау ушін 50 г қандайда бір синтетика. жуғыш алады, ал су мен пергидролдің мөлшері сутегі тығының жасалатын қоюлығына байланысты анықтг ды. 1 % ерітінді жасау үшін 400 мл пергидроль 9550 мл су; 2% •—800 мл пергидроль мен 8750 су; 6°/< 2400 мл пергидроль мен 7550 мл су алады.
Жуғыш ерітіндіні түгел кетіргенше суық су ағын: мұқият жуған соң шприцті суырып, поршень мен ци/ дрді зарарсыздандырғышқа салады. Инеле кигізілген мандренімен қоса шприцтермен бірге қа{ тады, иненің жиынтығын дәке салфеткаға салып түі де, сыртынан көлемі үлкендеу салфеткамен орайды.
Алдын ала қанға жасырын түрде сынақ (проба) алу қажет. Оның екі тәсілі болады. І.Бензиндинді сын а қ — ол тікелей зарарсыздау алдында жасалады, себебі реактив тек екі сағат бойына ғана жарамды. Таза зарарсызданған мензуркаға бензиндиннің бірнеше түйіршектерін салады да 1 мл мұздай сірке су қышқылын (немесе 50% сірке су қышқылы ерітіндісінің 2 мл) құяды
Реактив тамызғышпен шприцке және сол арқылы и не
Медициналық заттарды зарарсыздау алдындағы тазарту кезеңдері
| № п/п | Өңдеу кезеңдері | Уақыты мен-температурасы | Тазаланатын жері |
| 1. | Ағын сумен алдын ала шаю | 1/2—1 мин | Ванна, раковина |
| 2. | Затты тұтасымен жуғыш ерітінді-
де алдын ала салу |
1/2мин 50°С кезінде
3 мин |
Бак, раковина ванна, |
| 3. | Әрбір затты жуғыш ертіңдіге са-
лып ерштік шөтке немесе макта тампоннық көмегімен еңдеу: «Биолот» жуғышын қолданып «Триас А» «Прогресс» «Лотос», «Астраны» қолданып |
10 мин | Ванна
Раковина |
| 4. | Дистилденген суға шаю | 0,5 мин | Раковина |
| 5. | Ыстық ауамен кептіру | 85°С | Раковина |
лерге жібереді. Егер шприцте немесе инеде қан тұнбасы болса, реактив дереу жасыл түске боялады. 2 минуттаң кейін немесе одан да кейінірек болса, ол ескерілмейді.
- О р т о т о д о н д ы с ы н а қ: ортотолизинніқ 4% ерітіндісін 96% спиртке құйып, тоңазытқышты сақтай-ды. Жасырын қанды анықтау үшін 6—10 мл ерітіндіні алып, оған тең мөлшерде 50% сірке су қышқылы ерітін-дісі мен соншалықты дистилденген су құяды. Шприцке осы қоспаның 1 тамшысы мен 2 тамшы 20% сутегі тоты-РЫ ерітіндісін жібереді. Қанмен араласқанда, ол ашық жасыл түске боялады.
Жуғыш ертінді қалдықтарының қалғанын қалмаға-нын фенолфталенді сынақ жасап білеміз. Жуылған детальдарға 1 % фенолфталеин ертіндісін жібере-ді. Жуғыш ерітінді қалдығы қалса, ол алқызыл түске боялады. Егер қанның немесе жуғыш ертінді қалдығы қалса, өңдеуді кайталайды.
Мұқият тексеріп болған соң шприцтер мен инелер қайнатып зарарсыздауға дайын тұрады. Шприцті боса-тып алып, цилиндрді дәке салфеткамен орап, зарарсыз-: дандырғыш торына салады, оның түбінде де бір қабат дәке жатады. Шприцті қайнатқыштың түбіне салуға еш-қандай жағдайда да болмайды, ол сынып кетуі мүмкін. Қайнатқыш дистилденген суық су, ал ол табылмаса екі мәрте қайнатылып сүзілген су құяды да, оны қағы мен таттан қорғау, сондай-ақ аспаптардағы май мен бе қалдықтарын еріту мақсатында натрий гидрокарбона(100 мл суға 2 г) қосады. Қақпағын қатты жауып, та< қайнағанша күтеді де, содан кейін уақытын есептей ( тайды. Мұнда қоңырауы бар арнайы сағатты нек/ қабырға кұм сағатын пайдаланған абзал. Тұрақты ь натқыштар судың үдемелі қайнауын реттеуге мүмкіі беретін арнайы қысқыштармен жабдықталған. Қайи рәсімі 45 минут, ал егер қандай да бір аспап қосы, онда қайнату тағы 30 минутқа үзартылады. Вирусты патитпен ауыратын сырқат жатқан бөлімшелерде шпр терді бір жарым сағат қайнату қажет. Содан соң І натқышты ешіріп, қақпағын ашады да оны аударып І ды, содан соң ішінен аспаптары бар торды шығарып түгелімен ағып кеткенше қайнатқышқа көлденең қо? содан кейін шприцтерді жинастырып иньекция жасг дайындайды. Эбонитті қаптамасы бар шприцтерді І натуға болмайды. Оларда 3% карбол қышқылы еріті сінде дезинфекциялайды, ол шприцті қолданбас бұ теңдей мөлшерде дистилденген сумен араластыры тиіс.
Шприцті құрастырудың алдында мейіркеш қо ағын сумен сабын мен шөтке арқылы мүқият жуады содан соң зарарсыздығын бүзбау үшін сүлгімен сүртпей, спиртпен жақсылап сүртуі тиіс. Мейіркеш жуылған қо-льшың бөгде заттарға тиіп кетпеуін қадағалауы қажет. Сондай-ақ иньекция алдында сырқаттың терісін жақсы-лап дайындауы қажет. Ол үшін спиртке малынған за-рарсызданған тампонмен иньекция жасалатын жердің терісін сүртеді. Шприцті, инелерді, мейіркештердің ко-лымен сырқат терісін дұрыс дайындаудың маңызы өте зор. Мұның бастысы — асептиканың барлық ережесін сақтау.
Қайнатылған шприц әбден суытылған соң құрастырады. Зарарсызданған заттарды зарарсызданған қысқыштармен алу қажет. Тіпті мұқият жуылған кол-дың өзімен тек сырқат денесімен жанаспайтын заттарды ғана ұстауға болады. Инені қолмен ұстауға қатаң ты-йым салынады. Шприцті былай құрастырады: қысқышты сол қолмен ұстап, цилиндрді алады: оң қолындағы қыс-қышпен поршеннін, қалпақшасын ұстап, айналдыра оты-рып цилиндрдің тесігіне кигізеді де ұшына жеткенше итереді. V саусақпен поршенді шығармай ұстап тұрадь Оң қолдағы пинцетпен иненін, муфтасын алып, оны ці линдрге кигізеді де, жақсылап сүртеді, муфтаны II са; сақпен ұстай отырып, инеден ауа немесе зарарсызданға ерітінді өткізіп, оны тексереді. Міне, осыдан кейін шпри жұмыс істеуге дайын.
Көптеген ауруханаларға құрғақ ыстық шкафта орталықтандырылған зарарсыздандырғышта қайнат ған мен инелер қолданылады. Ол үшін әрбір шприц қосарландырылған инелерді екі жағы желімделген, найы силикат қағаздан жасалған арнайы қағаз капш қа салады. Қолдану алдында ораған қағазды аію шприцті шығармай тұрып, зарарсыздығын бүзбаі поршенді суырып алып, оны цилиндрге сұғады. Ине.; мен де дәл осылай жасалады.
;,
Люэра шприцтері өте аз қолданылады.
Бұл шприцтің поршёні мен цилиндрі шыныдан жа-салған. Люэра шприцінің сыйьшдылығы 1—20 мл. Шприцті қайнатса, жақсы зарасызданады, алайдва тығыз кигізілмейді.
Еліміздің емдеу-профилактикалық мекемелерінде орталықтандыпылған зарасыздау бөлімшесін ұйымдастыру тәжірибесі бар, олардың негізгі міндеттері аспаптар мен таңғыш материалдарлы, қан құюға арналған системаларды өңдеу мен зарарсыздау, барлық бөлімшелер мен кабинеттер ушін тазартылған (дистилденген) су дайын-дау Бұл бөлімшелердің жұмысы былайша құрылған: неғұрлым лас операциялардан неғұрлым таза операция-ларға өткен белмелерге қайта соқпай ету. Түскен мате-риалдарды негізгі үш арнаға бөледі: 1) іш киім мен таң-ғыш материалдар; 2) хирургиялық қолкаптар мен ре-зеңке бұйымдар; 3) медициналық аспаптар.
Орталықтандырылған зарарсыздау белімінде екі бө-лімше бар: зарарсыздау, зарарсыздамау. Екінші бөлімде хирургиялық аспаптарды, шприцтер мен инелерді қабыл-дау, бөлшектеу, жуу, кептіру және буып-түю таңғыш материалдар мен операция іш киімдерін дайындау, қап-тау материалдарын сақтау, құрал-саймандарды жөндеу және қайрау. Осы жерде бу және ауа зарарсыздандыр-ғышқа заттар тиеу жүргізіледі. Зарарсыздау бөлімше-сінде зарарсызданған материалдарды стерилизаторлар-дан шығарады. Орталықтандырылған зарарсыздау бө-лімшесінде аспаптар мен материалдардың жеткілікті қоры (тәулік бойы қолданылатын мөлшерінен үш есе көп) болуы тиіс.
Сан түрлі конструкциялы зарарсыздандырғыш: етпе-лі типтегі шкафты автоклафты ықшам стерилизатордан жоғары өнімді көп камералы ірі зарарсыздау қондырғы-ға дейін болады; медициналық аспаптарды механикалан-дырып жууға арналған құрылғылар жасалған. Зарар-сызданған материалдарды мұқият сақтау үшін конструк-циясы бойынша түрліше сүзгісі бар қораптар қолданы-лады.
Дәрігерлік аспаптарды, іш киімдерді және басқа зат-тарды зарарсыздау процестерін орталықтандыру еңбекті ұйымдастырудың прогрестік формасы деп саналады. Мұндай бөлімшелерді жасау орта медициналық қызмет-керлерді қосымша жұмыстарды ррындаудан босатып, мейіркештің сырқатқа көбірек уақыт бөлуіне мүмкіндік береді. Оның үстіне вирусты гепатитпен, иньекциядан болатын флегмонамен және абцесспен ауыратындар са-ны азаяды.
Ооңғы кезде көп рет пайдаланатын заттарды бір рет қана пайдаланатын затпен алмастыру тенденциясы бел-гілеп отыр. Бүл кіші медициналық қызметкерлердің же-тіспеуіне, сондай-ақ аурухана ішіндегі инфекция мен күресудің неғұрлым тиімді шараларын іздестіруге бай-ланысты.
Мейіркеш зарарсыздау әдістерін жақсы білуі тиіс. Қайнатуға арналған приборлар дезинфекциялайтын кайнатқыш деп аталады. Олар қарапайым (отқа қоятын), ал кез келген жылу көзінен қайнайды және электр қайнатқышы болады, қайнатқыш түбіне монтаждал қыздырғыш приборы бар. Қайнатқыш дегеніміз терт рыш формалы қақпағы бар бак, қайнатқыштың ко{ сына немесе қақпағына бекітілген қос жұп түтқасы бс ды. Корпустың ішінде кенересі бар тор болады, ол ү натқаннан кейін аспаптарды шығарып алуға арналі Электр қайнатқыштар тасымалданатын және тұра болады.
Иньекцияға арналған шприцтер мен инелер, сощ ақ аспаптардың бәрі бакка салмастан бүрын зарарс дау алдындағы дайындықтан (3-таблица) етеді. ОІ мақсаты: заттарды тазартып жуу және тұқымдану я дайын жақсарту, сондай-ақ қандағы, басқа да бис гиялық сүйықтықта бар пирогенді заттарды ж Алдымен шприцтің тығыздығын, инелер еткізгішт тексереді. Шприцті тазалау оны 1 минут бойы ағын мен шаюдан басталады, содан соң оны 15 минут бойы 50°С дейін қыздырылған суға батырып қайнатады. Паптар мен басқа да заттарды жуу үшін сутегі тотығу (1—6%) мен синтетикалық жуғыш құралдарын (Г гресс», «Триас -— А», «Лотос», «Астра», «Биолот» 0.5% ерітіндісінің қоспасын беруге болады. Сутегі тотығы тіндісін дайындау үшін пергидрольді пайдаланады. 10 л қоспа дайындау ушін 50 г қандайда бір синтетика. жуғыш алады, ал су мен пергидролдің мөлшері сутегі тығының жасалатын қоюлығына байланысты анықтг ды. 1 % ерітінді жасау үшін 400 мл пергидроль 9550 мл су; 2% •—800 мл пергидроль мен 8750 су; 6°/< 2400 мл пергидроль мен 7550 мл су алады.
Жуғыш ерітіндіні түгел кетіргенше суық су ағын: мұқият жуған соң шприцті суырып, поршень мен ци/ дрді зарарсыздандырғышқа салады. Инеле кигізілген мандренімен қоса шприцтермен бірге қа{ тады, иненің жиынтығын дәке салфеткаға салып түі де, сыртынан көлемі үлкендеу салфеткамен орайды.
Алдын ала қанға жасырын түрде сынақ (проба) алу қажет. Оның екі тәсілі болады. І.Бензиндинді сын а қ — ол тікелей зарарсыздау алдында жасалады, себебі реактив тек екі сағат бойына ғана жарамды. Таза зарарсызданған мензуркаға бензиндиннің бірнеше түйіршектерін салады да 1 мл мұздай сірке су қышқылын (немесе 50% сірке су қышқылы ерітіндісінің 2 мл) құяды
Реактив тамызғышпен шприцке және сол арқылы и не
Медициналық заттарды зарарсыздау алдындағы тазарту кезеңдері
| № п/п | Өңдеу кезеңдері | Уақыты мен-температурасы | Тазаланатын жері |
| 1. | Ағын сумен алдын ала шаю | 1/2—1 мин | Ванна, раковина |
| 2. | Затты тұтасымен жуғыш ерітінді-
де алдын ала салу |
1/2мин 50°С кезінде
3 мин |
Бак, раковина ванна, |
| 3. | Әрбір затты жуғыш ертіңдіге са-
лып ерштік шөтке немесе макта тампоннық көмегімен еңдеу: «Биолот» жуғышын қолданып «Триас А» «Прогресс» «Лотос», «Астраны» қолданып |
10 мин | Ванна
Раковина |
| 4. | Дистилденген суға шаю | 0,5 мин | Раковина |
| 5. | Ыстық ауамен кептіру | 85°С | Раковина |
лерге жібереді. Егер шприцте немесе инеде қан тұнбасы болса, реактив дереу жасыл түске боялады. 2 минуттаң кейін немесе одан да кейінірек болса, ол ескерілмейді.
- О р т о т о д о н д ы с ы н а қ: ортотолизинніқ 4% ерітіндісін 96% спиртке құйып, тоңазытқышты сақтай-ды. Жасырын қанды анықтау үшін 6—10 мл ерітіндіні алып, оған тең мөлшерде 50% сірке су қышқылы ерітін-дісі мен соншалықты дистилденген су құяды. Шприцке осы қоспаның 1 тамшысы мен 2 тамшы 20% сутегі тоты-РЫ ерітіндісін жібереді. Қанмен араласқанда, ол ашық жасыл түске боялады.
Жуғыш ертінді қалдықтарының қалғанын қалмаға-нын фенолфталенді сынақ жасап білеміз. Жуылған детальдарға 1 % фенолфталеин ертіндісін жібере-ді. Жуғыш ерітінді қалдығы қалса, ол алқызыл түске боялады. Егер қанның немесе жуғыш ертінді қалдығы қалса, өңдеуді кайталайды.
Мұқият тексеріп болған соң шприцтер мен инелер қайнатып зарарсыздауға дайын тұрады. Шприцті боса-тып алып, цилиндрді дәке салфеткамен орап, зарарсыз-: дандырғыш торына салады, оның түбінде де бір қабат дәке жатады. Шприцті қайнатқыштың түбіне салуға еш-қандай жағдайда да болмайды, ол сынып кетуі мүмкін. Қайнатқыш дистилденген суық су, ал ол табылмаса екі мәрте қайнатылып сүзілген су құяды да, оны қағы мен таттан қорғау, сондай-ақ аспаптардағы май мен бе қалдықтарын еріту мақсатында натрий гидрокарбона(100 мл суға 2 г) қосады. Қақпағын қатты жауып, та< қайнағанша күтеді де, содан кейін уақытын есептей ( тайды. Мұнда қоңырауы бар арнайы сағатты нек/ қабырға кұм сағатын пайдаланған абзал. Тұрақты ь натқыштар судың үдемелі қайнауын реттеуге мүмкіі беретін арнайы қысқыштармен жабдықталған. Қайи рәсімі 45 минут, ал егер қандай да бір аспап қосы, онда қайнату тағы 30 минутқа үзартылады. Вирусты патитпен ауыратын сырқат жатқан бөлімшелерде шпр терді бір жарым сағат қайнату қажет. Содан соң І натқышты ешіріп, қақпағын ашады да оны аударып І ды, содан соң ішінен аспаптары бар торды шығарып түгелімен ағып кеткенше қайнатқышқа көлденең қо? содан кейін шприцтерді жинастырып иньекция жасг дайындайды. Эбонитті қаптамасы бар шприцтерді І натуға болмайды. Оларда 3% карбол қышқылы еріті сінде дезинфекциялайды, ол шприцті қолданбас бұ теңдей мөлшерде дистилденген сумен араластыры тиіс.
Шприцті құрастырудың алдында мейіркеш қо ағын сумен сабын мен шөтке арқылы мүқият жуады содан соң зарарсыздығын бүзбау үшін сүлгімен сүртпей, спиртпен жақсылап сүртуі тиіс. Мейіркеш жуылған қо-льшың бөгде заттарға тиіп кетпеуін қадағалауы қажет. Сондай-ақ иньекция алдында сырқаттың терісін жақсы-лап дайындауы қажет. Ол үшін спиртке малынған за-рарсызданған тампонмен иньекция жасалатын жердің терісін сүртеді. Шприцті, инелерді, мейіркештердің ко-лымен сырқат терісін дұрыс дайындаудың маңызы өте зор. Мұның бастысы — асептиканың барлық ережесін сақтау.
Қайнатылған шприц әбден суытылған соң құрастырады. Зарарсызданған заттарды зарарсызданған қысқыштармен алу қажет. Тіпті мұқият жуылған кол-дың өзімен тек сырқат денесімен жанаспайтын заттарды ғана ұстауға болады. Инені қолмен ұстауға қатаң ты-йым салынады. Шприцті былай құрастырады: қысқышты сол қолмен ұстап, цилиндрді алады: оң қолындағы қыс-қышпен поршеннін, қалпақшасын ұстап, айналдыра оты-рып цилиндрдің тесігіне кигізеді де ұшына жеткенше итереді. V саусақпен поршенді шығармай ұстап тұрадь Оң қолдағы пинцетпен иненін, муфтасын алып, оны ці линдрге кигізеді де, жақсылап сүртеді, муфтаны II са; сақпен ұстай отырып, инеден ауа немесе зарарсызданға ерітінді өткізіп, оны тексереді. Міне, осыдан кейін шпри жұмыс істеуге дайын.
Көптеген ауруханаларға құрғақ ыстық шкафта орталықтандырылған зарарсыздандырғышта қайнат ған мен инелер қолданылады. Ол үшін әрбір шприц қосарландырылған инелерді екі жағы желімделген, найы силикат қағаздан жасалған арнайы қағаз капш қа салады. Қолдану алдында ораған қағазды аію шприцті шығармай тұрып, зарарсыздығын бүзбаі поршенді суырып алып, оны цилиндрге сұғады. Ине.; мен де дәл осылай жасалады.