Жоспар:
Кіріспе
Негізгі бөлім
1.АСА ҚАУIПТI (КАРАНТИНДIК) ЖҰҚПАЛЫ АУРУ.
1.1 Оба.
1.2 Тырысқақ.
1.3 Түйнеме.
- ҚАЗАҚСТАНДАҒЫ ӘЛЕУМЕТТІК МАҢЫЗДЫ АУРУЛАР.
2.1 Туберкулез (құрт ауруы)
2.2 Вирусты гепатит
2.3 СПИД.
Қорытынды
Пайдаланылған әдебиеттер
КІРІСПЕ
Қазіргі кезде инфекциялар аурулар кең етек алуда. Олардың ішінде туберкулез, СПИД, оба, түйнеме және т.б. бұл аурулардың көбеюі көптеген адамдардың өміріне қауіп туғызуда. Тек қауіп туғызып қана қоймай, олардың көптеген өмірлерін алып кетуде. Осыған байланысты бұл аурулардың алдын-алу үшін, вакциналар тегін салынуда, сонымен қатар бұл ауруларды емдеу тегін. Мысалы: туберкулез.
Біздің қарастырып отырған тақырыбымыз «Жалпы инфекциялық аурулар жайында».
- АСА ҚАУIПТI (КАРАНТИНДIК) ЖҰҚПАЛЫ АУРУ.
1.1Оба.
Оба — өте қауiптi жұқпалы ауру, қатты уланумен, ыстықтың көтерiлуiмен, сөл түйiндерi мен өкпенiң қабынуымен сипатталады. Карантиндiк жұқпалыларға жатады.
Этиология(аурудың себебi). Қоздырғышы – обатаяқшасы, қозғалмайды, организмнен тысқары жағдайда тұрақсыз, 55 градус С температура кезiнде адам қайтыс болады.
Эпидемиология. Жұқпалы аурудың негiзгi таратушылары кемiргiштер (егеуқұйрықтар,саршұнақтар,тышқан тәрiздес, тарбағандар – барлықтүрi 200-ден асады) болып табылады. Жұқпалы ауруды таратушы – бүрге . Адамды шағып, зақымдайды, онымен байланыс жасаған адамдарға ауа мен шашыранды тамшы арқылы тарайды (зақымдалған малдың терiсiн түсiрген және етiн бұзған кезде).
Адам обаның ықпалына жылдам түседi, оған шалдыққандар төңiректегiлер үшiн өте қауiптi. Обаның өкпелiк түрi аса қатерлi.
Патогенез. Адам организмiне оба қоздырғышы терi, тыныс жолдары, асғазан-iшек жолдары арқылы өтедi. Бұл аурудың клиникалық түрiн асқындырады.
Терi арқылы өткен кезде кейде түскен дақ арқылы бiлiнедi. Оның орнына ойық жара мен шиқан шығады.
Оба қоздырғышы көбiнесе терi арқылы өтiп сөл түйiндерiне жетедi, қанталап iсiнедi (бубон).
Микробтардың таралуы арқылы эндотоксиндер босап, улануға жол ашады. Бұдан әрi қоздырғыш қанға түсiп, бүкiл организмге тарайды, аурудың iрiңдi түрлерiн туғызады, бұл белгiлер iшкi органдардың жаппай тұқымдауымен сипатталады.
Мұнда микробтар күрт көбейедi, қатты улану жүредi.
Өкпелiк түрi кезiнде жұқтырғыштар тамшылар мен ауа арқылы өтедi.Өкпе ұлпасында сiңiрлi — қанағатталған iсiну пайда болып, өлiеттену белгiлерi анық көрiнедi. Өкпе ұясы эритроциттен, лейкоциттен және оба таяқшасынен орасан зор санынан тұратын сұйық экссудатпен толтырылады.
Клиника. Инкубациялық кезең әдетте 2-3 күнге созылады, өкпелiк түрi кезiнде ол қысқарады. Егiлгендерде 8-10 тәулiкке дейiн ұзаруы мүмкiн. Оба мынандай түрлерге бөлiнедi: терiлiк, бубондық, терi-бубондық, өкпелiк. Обаның бубондық түрi жиiрек (79%), септикалық (14%) және өкпелiк (5%) түрлерi сирек қалады.
Барлық нұсқалар кезiнде қатты улану, жоғары температура, жүйкелiк ғозу, сандырақтау, көзге елестету тән. Алғашғы сағаттардан-ақ сырқаттар мастарды еске түсiредi- қисаландап жүру, түсiнiксiз сөйлеу. Беттiң келбетi өзгередi, көздiң төңiрегiңде қара шеңберлер пайда болады, бет көгередi, азаптығ күйге енедi, көзден қорқыныш лебi бiлiнедi. Тiл құрғақ, «бор жағылған сияқты» домбытқан. Тахикардия, жүрек соғысының әлсiздiгi асқынып, күре тамыр қысымы күрт төмендейдi. Терi құрғақ, ыстық, қанды дақ бiлiнедi, қан көбiрек кетуi мүмкiн.
Терiлiк түрi кезiнде пайда болады, олар күлдiреуi және iрiңдi безеу сатысы арғылы ойық жараға айналады, ол ұзақ уақыт бойы байқалады, баяу жазылады, тесiктер пайда болады. Обалық бубонның өзiне тән белгiсi оның қатты сырқыратушылығы болып табылады. Бубон төңiрегiндегi ұлпалар қабынады, үлкейген сөл төйiндерi бiртұтас қатты сырқырататын конгломератқа айналады. Бубонның үстiндегi терi әуелi де өзгермейдi,бұдан қызыл түске енедi. Бубондар антибиотиктермен емдеген кезде сирек ашылады, олар көбiнесе сорылады немесе қатаяды. Емделмеген жағдайда өлiмге ұшырау деңгейi (40-90%) аралығында ауытқиды.
Обаның алғашқы синтетиқалық түрi сирек кездеседi. Терi мен сөл түйдерiнде өзгерiс жоқ. Аурудың басталуы қатты қалтырау, бастың қатты сырқырауы, температураның күрт көтерiлуi.
Аурудың жағдайы күрт нашарлайды, қозу, сандырақтау пайда болады, бiрнеше сағаттан кейiн талықсу дамиды. Ауру бар жоғы 1-3 күнге созылады, айығу жағдайы өте сирек.
Обаның қайталама септикалық түрi бубондық асқыну болып табылады, өте ауыр күймен сипатталады.
Обаның өкпелiк түрi уланумен сипатталады, жүрек тамыр қызметi әлсiрейдi, кеудеде қатты шаңшу пайда болады, қан аралас сұйық көбiктi қақырық бөлiнетiн жөтел деңдейдi, ентiкпе дамиды. Өлiм өкпе қызметiнiң қатты әлсiреуiнен, оның қабынуынан 3-5 күн аралығында болады.
Емдеу. Обаны емдеудiң негiзгi құралы антибиотиктер болып табылады. Емдеудi бубондық, сондай-ақ өкпелiк түрi кезiнде тиiмдi болған тетрациклинмен өткiзедi. Оны алқашқы 48 сағат бойында үлкен мөлшерде тағайындайды (4-6 г/тәулiк) бұдан кейiн мөлшердi төмендетедi.
Ауыр түрлерi кезiнде алғашқы 24 сағат кезiнде көк тамыр iшiне тетрациклин енгiзедi, төзбейтiн жағдайда оның орнына 2 тәулiктiң бойына әрбiр 4 сағат сайын 0,5 г стрептомицин тағайындайды, кейiннен 6 сағат сайын тағайындайды.
Жергiлiктi емдеу үшiн күкiрттi сынап майынан iстелген май таңғыштарын қолданады, оларды күн сайын ауыстырады және 5-6 күннен соң сынаптың жанама әрекетiнен оны вазелиндiк немесе ихтиолдық (5%) таңғышпен айырбастайды.
Сақтандыру. Ауруларды жұпалылықтың барлық мерзiмiнде қатаң түрде оқшаулайды. Аурумен байланыста болған барлық адамдарды обсервациялай отырып 9 күнге карантин белгiлейдi. Обамен ауырғандарды обаға шалдыққанына күдiк туғызғандарды жеке палатада немесе бокста ұстайды. Ауруларға қызмет көрсететiн барлық медициналық қызметшi обадан қорғайтын костюммен жұмыс iстейдi, жұмыс аяқталғаннан кейiн толық санитарлық тазалықтан өтедi. Қызметшiлерге мұқият медициналық бақылау жүргiзiледi.
Аурулар орналастырылған бөлмелерге ағымды дезинфекция жүргiзiледi.
1.2Тырысқақ
Тырысқақ—тез жұғатын ауру, iштiң өтуiмен, құсықтың келуiмен, су-электролит алмасуының бұзылуымен, гиповолемикалық әлсiреудiң дамуымен, жiңiшке iшектiң улануымен сипатталады. Карантиндiк жұқпалыларға жатады. Қоздырғышы – тырысқақ вибрионы.
Эпидемиология. Жұқтыру көзi тек адам болып табылады (тырысқақпен ауырған адам немесе вибрион сiңiрушi). Тырысқақтың анық көрiнген клиникалық аясына ұшыраған ауру тәулiк бойында сыртқы ортаға 10-30литр сұйық зат бөледi, олардың 1 миллиметрiнде 10 жуық вибрион болады.
Тырысқақтың негiзгi берiлу жолы су болып табылады. Зақымдану тырысқақ жұқтырушы суды iшу кезiнде, оны көкөнiс пен жемiстi жуу үшiн пайдаланған уақытта, шомылған кезде өтедi. Тырысқақтық тамақтан асқынуы әдетте жұқтырғыш тағамдарды iшкен адамдардың шектеулi шеңберi арасында пайда болады. Қоздырғыштардың ұшыраған аурудан бөлiнетiн сұйықтар арқылы оның қолымен берiлуiнiң мәнi шамалы. Сыртқы ортада атап айтқанда тамақ өнiмдерiнде вибриондар 2-5 күн өмiр сүредi, күн сәулесi түскен қызғанақтар мен қарбыздарда вибриондар 8 сағаттан соң өледi. Вибриондар канализация суы ағызылатын ашық суатта ұзақ өмiр сүредi. Тырысқақтың таралуына шыбындар да ықпал етуi мүмкiн.
Патогенез. Жұқпалылар қақпасы ас қорыту жолы болып табылады. Тырысқақ вибриондары асқазанда тұз қышқылының болуы салдарынан жиi өледi. Ауру олар асқазан қоршауынан өтiп, жiңiшке iшекке барған кезде дамиды. Сол жерде тез көбейтiп, экзотоксин бөледi.
Клиника. Инкубациялық мерзiм бiрнеше сағаттан 5 тәулiкке дейiн (орташа 2-3 күн).
Iш өту аурудың бастапқы, сипаттамалы белгiсi болып табылады. Кенеттен пайда болады, әуелi де ағыл-тегiл, жиi бөлiнген қара тер қорытылмаған ас бөлшектерi бар нәжiстiк сипатта болады, бұдан кейiн балықтын немесе шикi қырылған картоптын иiсi шығып, сұйық, мақта тәрiздi көбiк жүретiн күйге енедi (күрiш қайнатпасының түрiндей). Сырқаттың тәбетi нашарлайды, сөл мен бұлшық еттiң әлсiздiгi деңдейдi. Дененiң температурасы әдетте қалыпты деңгейде қалады. Тамыр соғысы жиiлейдi, тiл құрғайды, iш тартылғанмен ауырмайды.
Сырқырама тәулiгiне 10 және одан асатын есеге жиiлейдi, ағыл-тегiл тер шығады, жүрек айнымайды, iш ауырады, құсық жиi келедi. Iштiң қатты өтуiмен құсықтың қатты келуi тез (бiрнеше сағаттын бойында) қатты шөлiкпеге алып келедi. Бұлшық ет қатты әлсiрейдi, шөлдетедi, ауыз құрғайды, құрысу пайда болады, кiшi дәреттiң бөлiнуi азаяды, терi мен кiлегейлi қабық құрғақ, тамыр соғысы жиiлейдi, күре тамыр қысымы төмендейдi.
Тырысқақтын ауыр жағдайында күрт құрғаушылық 12 сағаттың бойында дамуы мүмкiн, жағдай күрт нашарлайды, көздiң алмасы тiтiркенедi, дене температурасы 35 градусқа дейiн төмендейдi, терi ұстаған кезде салқын, демiкпе пайда болады. Емделмеген жағдайда ес жоғалады, талма мен тұншықпа жайлайды.
Емдеу. Тырысқаққа шалдыққандарды емдеу су электролит алмасуын қалпына келтiру болып табылады және ол кешендi болуға тиiс. Тырысқақ ауруларының терапиясы емдеу басталғанға дейiн жоғалған сұйық пен тұз шығынын толтыруды көздейдi.
өкпелiк түрi кезiнде iшке, ал ауыр түрi кезiнде 3-5 күн бойында көктамырдың iшiне антибиотикотерапия жүргiзедi (0,3-0,5 г тетрациклин, 6 сағаттан сон сигмамицин) және 5 күннiң бойында 6 сағат сайын 0,5 г левомицетин еңгiзедi. Антибиотиктердi iшке құсық тоқтағаннан кейiн бередi. Дезинтоксикациялық, симптоматиқалық оңалту терапиясы.
Ертiндiлердiң мөлшерiн ауру тер шығарғанда, құсқанда, кiшi дәрет шығарғанда жоғалтқан деңгейде еңгiзу қажет және сонымен қатар ересек адамның тыныс алуымен жоғалтқандары және терi арқылы шыққан 1-1,5 л сұйық есептеледi. Бұл үшiн барлық бөлiнетiн сұйықтың жиiнi мен өлшенуiн ұйымдастырады. Бiр тәулiктiң бойында 10-15 л ерiтiндi егiзуге тура келедi.
Диета: сұттi тағамдар, қырналған және бүркегiш тағамдар, сусынды көбiрек iшу, витаминдер.
Сақтандыру. Тырысқақпен ауырғандарды ертерек және белсендi анықтау, оқшаулау және емханаға жатқызу, вибрионның бар жоғын анықтау және оны оқшаулау. Санитарлық-карантиндiк шараларды ұйымдастыру. Ошақтағы дезинфекция мен дезинсекция, тамақтану сумен жабдықтауға медицина бақылауды күшейту. Арнайы сақтандыру үшiн тырысқақ вакцинасы қолданылады.
1.3Түйнеме
Түйнеме— аса қатерлі ауру жұқпалы ауру, негізіне тері арқылы өтеді, өкпелік және ішектік түрі сирек кездеседі.
Эпидемиялогия. Жұқпалының көзі ірі қара мал, қой-ешкі, түйе, доңыз болып табылады. Ауру мал жайғағанда, қасаптағанда және ет бұзғанда, сондай-ақ мал шаруашылық өнімдерін ұстағанда (тері, былғары өнімдері, жүн) жұғуы мүмкін. Жұғу алиментарлық (жем-шөп арқылы және аспирациялық (сұйық сору)) жолымен өтуі мүмкін, кейде жұқпалы ауру қан сорғыш жәндіктер-сона, көк шыбын арқылы өтуі де ықтимал.
Этиология. Түнеменің қоздырғышы-спораларды құрайтын бацилла. Түйнеменің споралары вегететативтік (өсіп өну) түрі ауасыз, қыздырған кезде, әртүрлі құралдары ықпалымен тез өледі.
Түнеменің тері түрі кезіндегі инкубациялық мерзімі 2-3 күнге тән, кейде 5-7 тәулікке дейін жалғасуы мүмкін.өкпелік және ішектік түрінде 1-2 тәуліктен аспайды. Аурулардың 95 пайызында түйнеме тері түрінде өтеді.
Аурудың тері түрі сатылай басталады. Әуеліде сырқаттың жалпы жағдайы бұзылмайды, терінің температурасы қалыпты. Теріде қышыма қызыл дақ пайда болады, ол тері деңгейіне көтеріліп, бөртіктенеді, кейіннен бөртік орнында лайлы қанды ірің толған күлдіреуік дамиды, біраз уақыттан кейін іріңді безеуге, артынша түйнемеге айналады. Процес өте жылдам өтеді, дақ пайда болған сәттен бастап іріңді безеу шыққанға дейін бірнеше сағат өтеді, ауыратын орындар ысиды және ауырады.
Жалпы уланудың белгілері бірінші тәуліктің аяғында немесе екінші күні пайда болады (дененің қызуы, дененің температурасы 39-40 градусқа, жалпы әлсіздік, қозғалуға қабілетсіз, жүрек лүпілдейді). Қызу 5-7 күннің бойында ұсталады және күрт түседі.
әдетте ісік болмайды, алайда сөл түйіндері үлкейіп ауырады. Түйнемелік «карбункулн» аймағының өзінде аурудың байқалмауы ортақ сипат.
Ет өнімдерін жеу арқылы жұққан түйнеменің ішектік түрінде жалпы улану байқалады, дене температурасы көтеріледі, құрсақ қуысының алдыңғы бөлігі ауырады, іш өтіп, құсық келеді. Құсық пен қара терде қан қоспасы болуы мүмкін. Іш қампаяды, пальпация кезінде сырқаушылық пайда болады, құрсақ тіркенісінің белгілері білінеді.
Түйнеменің өкпелік түрі кенеттен басталады, ауыр өтеді, тіпті емдеудің қазіргі әдістері де адамды құтқара алмайды.
Дененің температурасы 39-40 градусқа дейін және одан жоғары көтеріледі, дене қатты қалтырайды, аурудың жағдайы тез нашарлайды, улану белгілері қатты біліне бастайды. Жүрек соғысының жиілігі минутына 100-120 аралығында, күре тамыр қысымы күрт төмендейді. Демігу күшейіп, жөтелген кезде қанда көбікті қақырық шығады.
Өкпе тұсынан ошақтық құбылыс немесе өтпелі пневмониялық (өкпенің қабынуы) құбылыс байқалады, бүйрек пен көкбауыр ұлғаяды, бұған қанды іш өтумен сары ауру қосылады. Ауруды дер кезінде емдемесе, 2-4 күннен кейін қайтыс болады.
Емдеу. Емдеу үшін антибиотиктер, сондай-ақ арнайы түйнемеден қорғайтын имунноглобулин қолданылады, көбінесе 2-4 тәулік\бірлігі мөлшерінде пенициллин тағайындайды. Сондай-ақ тетрациклин, левомицитин, гентаицин пайдаланылады.Жұқпалы ауру ошаын анықтау мен жоюды ветеринарлық қызмет жүргізеді. Түйнеменің жұғу қаупіне ұшырк\ауы мүмкін адамдар (тері шикізаты мен жүнді ұқсату кәсіпорындарының, ет комбинаттарының қызметкерлері, ветеринарлар) «СТИ» вакцинасымен егәледі. Бір рет терілік әдіспен қолданылады, қайта вакциналау бір жылдан кейін. Ауруларды жеке палаталарға немесе бокстарға жатқызады, оларға арнайы жеке төсек-орын , ыдыс-аяқ , киім-кешек беріледі. Ағымдық дезинфекция жүргізіледі, қақырық, тері, сілекей зарарсыздандырылады, таңғыш материялды өртейді.
Түйнеменің өкпелік түріне шалдыққандарға қызмет көрсету кезінде респираторлар пайдаланылады. Аурулардың толық жақындасқан адамдарға екі апта бойында медициналық бақылау белгіленеді.
- ҚАЗАҚСТАНДАҒЫ ӘЛЕУМЕТТІК МАҢЫЗДЫ АУРУЛАР.
2.1Түберкулез (күрт ауруы)
Туберкулез-созылмалы жұқпалы ауру. Ол әртүрлі органдарға жайылуы мүмкін. Оларда ұсақ бұдырлаұтар, латынша туберкулдер пайда болады, аурудың туберкулез атауы осыдан шыққан.
Туберкулез адамдардың ең көне ауруларына жатады.
Туберкулез кезінде көбінесе (оқиғалардың 90 пайызы) тыныс органдары зақымданады. Өкпе адам тыныс алатын үлкен көлемімен қатар ауру таратқыш микроорганизмдермен ұлайы байланысқа түседі. Жұтылған ауа жыпылақтағыш эпителиямен тұрақты қозғалыста болатын кірпіктік клеткалармен жабылған ауа жолдарында тазаланады.
Кірпіктер, секундына 12 діріл жасай отыра, қалалық адамның бүкіл өмірі бойында 5 кг шаңның шығарылуын, ал қатты шаңдалатын жерде жұмыс істейтін адамдарда 40 кг-ға дейін шаңның шығарылуын қамтамасыз етеді.
Шаң-органикалық және неорганикалық тектегі бөлшектер қоспасы. Онда әртүрлі микроорганизмдердің үлкен мөлшері жинақталған.
2.2Вирусты гепатит
Вирустық гепатит- жалпы уландыратын және негізінен бауырды зақымдайтын жұқпалы ауру.
«Вирустық» гепатит термині екі негізгі нозологиялық жеке түрді-А-вирустық гепатитын (жұқпалы гепатит) және В-вирустық гепатитын (сары су гепатиты) біріктіреді.
А вирусы ішек жұқпалысы, дәрет шығару жолдары арқылы сырқат адамның сау адамға өтеді.
В вирусы аурулардан сау адамдарға қан құю кезінде, жұқпалы ауру тараған кезде және жеткіліксіз зарарсыздандырылған ине мен аспаптарды пайдаланған хирургиялық емдеу кезінде беріледі.
Эпидемиялогия. Вирус гепатиты кезінде жұқпалы көзі ауру адам болып табылады. А вирусы гепатиты кезінде қоздырғыш қара тер арқылы бөлінеді. Вирустың нәжістегі шамалы көлемі инкубациялық мерзімнің аяғында және сары ауру таралатын мерзім бойында байқалады. Бұл уақытта аурулар төңіректегі адамдар үшін өте қауіпті. Сары аурудың пайда болуыменнәжістегі вирусты байқау өте қиын. Қанда А гепатиты вирусын аурудың алғашқы пайда болғанға дейін 2-10 күн ішінде байқауға болады.
В гепатитымен ауырғандарда вирус қанда жиналады. Вирус сары суда аурудың клиникалық белгілері пайда болғанға дейін (25-45 күн) байқалады.
Белгілері және мерзімі. А гепатиты вирус кезіндегі инкубациялық мерзімі 7-50 күн аралығына ауытқиды (көбінесе 15-30 күн арасыда), В гепатиты кезінде 50-180 (көбінесе 60-120 күн) ауытқиды.
Вирус гепатиттері төмендегі клиникалық түрлерде өтуі мүмкін: сары ауру, сары аурусыз субклиникалық. Ұзақтығы бойынша өткір (3 айға дейін), уақытша (3-6 ай) және созылмалы вирусты гепатит мерзімі бойында (6 айдан астам).
Сары ауруға тән түрлері: өкпелік, орта аыртпалықтағы және ауыр түрінде бөлінеді. Аурудың өту бойында мынадай мерзімдер қолданылады: сары ауру алдындағы (бастапқы), сары ауру және А вирустық гепатитінің сары ауру алдындағы мерзім кезеңінде аурудың жартысы тұмауға ұқсас нұсқа түрінде өтеді, диспепсиялық және астновегетативтік нұсқалар сирек қолданылады.
Тұмауға ұқсас нұсқа дене температурасының 38-39 градусқа дейін көтерілуімен, қалтыраумен, бастың ауруымен, тамырлар мен бұлшық еттегі сырқыратқыш шаншумен сипатталады.
Диспепсиялық нұсқа бірінші кезекте асқазан төңірегіндегі сырқат пен ауырлық, тәбеттің төмендеуі, құсықтың келуі, ауаның жетпеуі байқалады, кейде нәжіс тәулігіне 2-5 рет қайталанады.
Аурудың астеновегетативтік нұсқасы кезінде дене температурасы бұрынғыша қалады, әлсіздік бастың сырқырауы, тітіркенушілік, бастың айналуы байқалады. Сары ауру кезенінің аяғында кіші дәрет қарайып, ал нәжіс түссізденеді.
А гепатитінің сары ауру тараған кезінде кілегейлік қабықтардың, артынша терінің өзгеруі байқалады. Сары аурудың қарқыны апта бойында өседі, дене температурасы қалыпты, әлсіздік, ұйқы басу, тәбеттің төмендеуі, оң жақтағы қабырғаларда шаншыма байқалады, кейбір ауруларда тері қышымасы байқалады. Бауыр үлкейіп, нығыздала түседі және біршама жанға батады. Кейбір ауруларда тері қышымасы дамиды. Бауыр қампиып, нығыздала түседі және аурушаң күйге енеді, аурулардың 20-25 пайызында бірнеше ауру қоса асқынады. Қанда билирубиннің мөлшері артады, аминотрансфераз белсенділігі артады. Сары ауру мерзімі 7-15 күнге созылады.
Реконвалесценция мерзімі гепатиттің клиникалық және биохимиялық көріністердің жойылуымен сипатталады. Билирубиннің көлемі, аминотрансфераздың белсенділігі әдетте сары ауру пайда болған сәттен бастап 20-25 күнде қалыпқа түседі.
В вирустық гепатиті кезінде сары ауру кезеңі, әдеттегідей ұзақ, клиникалық белгілердің ашық және тұрақты көрінісімен сипатталады. Айығу мерзімі А гепатитінен гөрі ұзағырақ.
Емдеу. Негізгі емдеу режиммен тамақтану болып табылады. Сырқат бауырды қорғау оны қосымша энергетикалық шығынын тасалаумен қатар, дәрі-дәрмектен қорғауды қамтиды.
Асқынған сатысындағы вирус гепатитінің жеңіл түрімен ауырғанда медикаментоздық емдеуді қажетсінбейді. Көтеріңкі физикалық жүктеме вирустық гепатитінің ең ауыр түріне ықпал етеді. Сары аурудың алғашқы 7-10 күн мерзімінде төсек режимін сақтау аса маңызды. Диета толық құнды, нәрлі, кемінде 100-120г нәрлі блок (ет, балық, ірімшік, жұмыртқа), 30-40 грамм хлорлы әк ерітіндісімен тазарту жүргізіледі. Аурудың жеке заттары арнайы тазартылады. Жайма төсек жуардың алдыңда 1 пайыз хлорамин ерітіндісімен шайылады, бұдан кейін жуылған соң қайнатылады. Төсек орын камералық дезинфекцияланады. Аурудың қақырығын 2,5 пайыз хлорамин ерітіндісімен толтырады, қакқырық толғаннан кейін 5 пайыз хлорамин ерітіндісімен 6 сағатқа қандай да бір ыдысқа құяды.
Ыдыс-аяқты 15 минут бойы 2 пайыз сода ерітіндісімен қайнатады 4 сағатқа 5 пайыз хлорамин ерітіндісіне тігінен салады. Метал ыдысты (пышақ, шанышқыны) тек 15 минут бойы қайнатып, зарарсыздандырады.
Арнайы туберкулезге қарсы сақтандыру БЦЖ вакцинасымен жүргізіледі. БЦЖ вкцинасын алғаш рет туберкулезден сақтандыру үшін француз ғалымдары кальмет пен Герен 1921 жылы қолданды.
Туғанына 3-4 күн болған сәби міндетті БЦЖ вакцинациялануына, жағымсыз Манту сынағы алынған жағдайда 6-7 жастағы балалар қайта вакцинациялауға жатады.
Химиялық сақтандыруға жататындар:
- бактерия бөлетіндермен (туберкулезбен ауыратындар) жақындасқан адамдар;
- өкпесінде үлкен қалдықтық өзгерістері бар адамдар;
- манту сынағыман бөлінетін туберкулиндерге кенеттен шалдыққан адамдар. Біздің республикада әр бір екі жүзінші адам (75 мың адам) туберкулезбен ауырады.
2.3СПИД.
80 жылдардың басында АҚШ-та 2-3жыл өткен соң басқа елдерде бұрын белгілі болмаған ауру тарала бастады. Зерттеулер бұл аурудың адамның иммундық жүйесінің баяу өрістейтің ақауымен сипатталатындығын көрсетті. Бұл жағдайда иммундық жүйенің бұзылуына байланысты қайталама зақымданудан ауру қайтыс болады. Бұл ауру алынған иммунодефицит синдромы деген атауға ие болды. (СПИД).
СПИД – адмның иммунды дефицит вирусынан туындаған (ВИЧ) және жыныстық қатынас кезінде сонымен қатар адам қанымен берілетін жұқпалы аурудың соңғы сатысы.
Гаагадағы халықты қоныстандыру және дамыту жөніндегі Халықаралық конференцияда (1999 жылдың жазы) мынадай мәліметтерді келтірілді:
- бүкіл әлемде 33 млн. иммунодефицит вирусына ұшырағандар тіркелген;
- күн сайын олардың саны 16 мыңға артады;
- СПИД-тен 14 млн. адам өлген;
- әр минут сайын 11 адам ВИЧ инспекциясының құрбаны болады.
Қазақстанда 1990 жылдың бір маусымында ВИЧ жұқпалысына шалдыққан 900 адам тыркелді, олардың 25-і СПИД-пен ауырады, 59 адам қайтыс болды. Оның ішінде 14 жасқа дейінгі 2 бала бар.
Жұқпалының көзі адам болып табылады. Вирус жыныстық қатынас кезінде,қан құйған кезде және оның құрамына қоздырғыш бар лас қан мен медициналық аспаппен жұғуы мүмкін. Вирустың жыныстық қатынастары арқылы берілуі мүмкіндігі әріптестердің терісі мен кілетейлік қабығының жарақатынан туындайды. ВИЧ ананың ішкі ұрығынан берілуі мүмкін. Вирустың сүйісу кезінде ерін арқылы бберілуі мүмкін емес. Вирустың жалпы асхана жабдықтарын, орамалды пайдалану кезінде берілу мүмкіндігі жұқпалылар ұлпасынан ұзақ уақыт бақылау нәтижесі кезінде жоққа шығарылды.
Вирустың зақымдалған қанды құю кезінде берілуі оқиғалардың 80-100 пайызында ауруға алып келеді. Бірнеше адамға пайдаланылған, тазартылмаған инелермен және шприцтермен егу аса қатерлі.
Мұндай жолмен зақымдалу есірткіге құмарлар арасында жоғары.
Стоматологиялық практикада, косметикалық аспептеу кезінде, шаштаразда вирустың берілуі теориялық тұрғыдан мүмкін, алайда әлі тіркелген жоқ.
ВИЧ жұқпалысынан сақтандырудың негізгі бағыты мектеп жасынан бастап халықты дұрыс жыныстық қатынасқа үйрету болып табылады. Түсінік жұмыстары әсіресе жасөспірідер, есірткі құмарлар, гомосеексуалист еркектер арасында табанды жүргізілуге тиіс. Соңғылары ауруға өте бейім болып келеді.
Барлық тері аурулары мен СПИД-тен сақтандырудың ең қарапайым және тиімді әдістерінің бірі жыныстық қатынастағы тазалық, бір әріптеспен бөлу кездейсоқ жыныстық қатынасқа түсиеу,
Сақтандырудағы екінші бағыт – бұл медицина мекемелерінде шприцті, ине мен өзге аспапты пайдалану ментазалау тәртібін мүлтіксіз орындау, сондай-ақ біржолғы шприцтер менқан құюға арналған жүйелерді пайдалану.
Салауатты өмір салты, жыныстық арасындағы тазалық, отбасылық адалдық – СПИД-тен ең жақсы сақтандыру.
ҚОРЫТЫНДЫ
Қорыта келгенде, бұл аурулардың алдын алу үшін, одан біріншіден тазалық сақтау керек. Адамдар әр түрлі спортпен шұғылдануы қажет. Сол кезде ғана адам барлық ауруларға қарсы тұра алады.
Пайдаланылған әдебиеттер
- «Тіршілік қуіпсіздігі» ІІ-кітап.
- И.Сайдулдин «Індеттану»