Халықаралық бірліктер жүйесіінің негізгі бірліктері

  • Метр (м) – жарықтың вакуумде 0,33·10-8 секундта өтетін жолы.
  • Килограмм (кг) – массасы платиноиридий қоспасынан жасалған цилиндрдің массасына тең шама (Халықаралық салмақтар мен өлшемдер орталығы, Севр қ., Франция).
  • Секунда (с) – цезий-133 атомының негізгі екі күйінің арасында болатын өту кезіндегі шығатын сəуле периодының 9 192 631 770 бөлігіне тең уақыт.
  •  Ампер (А) – өткізгіштің əрбір метріне 2·10-7 Н-ға тең күш тудыратын айнымалы ток күші.
  • Кельвин (К) – судың үш күйі қиылысатын нүктесінің термодинамикалық температурасының 1/273,16 бөлігі.
  • Моль (моль) – 12С көміртегі изотопының 12 грамындағы атомдар санына тең құрылымдық элементтері бар жүйенің зат мөлшері.
  • Кандела (кд) – жиілігі 5401012 Гц жəне энергетикалық күші1/683 Вт/ср болатын монохрамат жарық күші.
  • ЭЛЕКТРОМАГНЕТИЗМ
  •  
  • Негізгі формулалар
  •  
  • B магнит индукциясының магнит өрісінің Н кернеуімен байланысы:
  • B = µ µ0 H
  •  
  • мұнда µ – біртекті ортаның магниттік өтімділігі, µ0 –
  • магнит тұрақтысы. Вакуумда µ =1.
  • B = µ0 H
  • Био Савр – Лаплас заңы:
  • dB = µ µ0 I [dl r]/(4πr3)немесе dB = µ µ0 I sinαdl/(4πr2)
  • мұнда dB – ұзындығы l өткізгіштен ток өткенде пайда болатын магнит индукциясы; r — өткізгіштің dl бөлігінен магнит индукциясы анықталатын нүктеге дейінгі ара қашықтық; α — r мен dl арасындағы бұрыш.
  • Дөңгелек токтың дəл ортасындағы магнит индукциясы:
  • B = µ µ0 I/(2R)
  • мұнда R – дөңгелек радиусы.
  • Дөңгелек токтың өс бойындағы магнит индукциясы:
  • B = 2πµ µ0 R2I/ [4π(R2 – r2)3/2]
  • мұнда r – өткізгіштіңдəлортасынанмагнитиндукциясы
  • анықталатын нүктеге дейінгі ара қашықтық.
  • Тік токтың магнит индукциясы: dB = µ µ0 I/(2πr)
  •  мұндаr– өткізгіштің өсіненмагнитиндукциясы
  • анықталатын нүктеге дейінгі ара қашықтық. Тогы бар өткізгіштің бөлігі үшін:
  • B = µ µ0 I (cosα2 – cosα1)/ (4πr)
  • егер α =α1 = α2
  • B = µ µ0 I cosα/ (4πr)
  • Соленоид өрісінің магнит индукциясы:B = µ µ0 n I
  • мұнда n – соленоидорамдарсаныныңоныңұзындығына
  • қатынасы.
  • Тогы бар өткізгішке магнит өрісі тарапынан əсер етуші күш (Ампер заңы):
  •  
  •  F = I [l B]немесе F = I B l sinα
  • мұнда l – өткізгіштің ұзындығы; α = [l B]
  • Тогы бар жазық контурдың магнит моменті: Pm = ISn мұнда n – контуржазықтығынаперпендикулярбірлік
  • вектор; S – контур ауданы.
  • Тогы бар жазық контурға магнит өрісінде əсер етуші механикалық (айналдырушы) момент:
  •  
  • M = [PmB]немесеM = PmB sinα, α = [PmB]
  • Тогы баржазық контурдыңмагнит өрісіндегі потенциалдық (механикалық) энергиясы:
  •  
  • П = PmBнемесеП = PmB cosα,
  • Шеңбер бойымен қозғалған зарядталған бөлшектің магниттік моменті:
  • Pm = LQ/(2m)
  •  
  • мұнда L – импульс моменті; Q – бөлшек заряды; m — оның
  • массасы.
  • Лоренц күші: F = q [vB]немесеF = q vB sinα,
  •  
  • мұнда v – зарядталған бөлшектің жылдамдығы; α = [v B] . Жазық бет пен біртекті магнит өрісі үшін магнит ағыны: Ф = BS cosα;α = [n B]
  •  
  • Кез келген жазық бет пен біртекті магнит өрісі үшін магнит ағыны:Ф = ∫BdS
  •  
  • Соленоид үшін толық магнит ағыны:Ψ = N Ф
  • мұнда N – орамдар саны.
  • Магнит өрісінде тогы бар контурдыорын ауыстырғанда атқарылатын жұмыс:
  • A = I·∆ Ф ИндукцияЭ.қ.к.:
  • E = — dΨ/dt
  •  
  • Магнит өрісінде v жылдамдықпен қозғалған өткізгіштің ұштарында пайда болатын потенциалдар айырымы:
  • U = Blvsinα
  • мұнда l – өткізгіш ұзындығы.
  • Магнит өрісі өзгергенде тұйық контур бойымен жүретін заряд:
  • q = ∆Ф/Rнемесе q = N∆Ф/R = ∆Ψ/R
  • мұнда R – контурдың кедергісі.
  • Контурдың индуктивтілігі:L = Ф/I Өзіндік индукцияның Э.қ.к.:E = — L·dI/dt Соленоид индуктивтілігі:L = µ µ0 n2 V мұндаn = N/l; V – соленоид көлемі.
  • Кедергісі R жəне индуктивтілігі L болатын тізбек үшін токтың лездік мəні:
  • Тұйық тізбек үшін:I = E(1 – e-Rt/L)/R
  • мұнда E – ток көзінің э.қ.к.; t – тізбектіқосқаннанкейінгі
  • өткен уақыт.
  • Ашық тізбек үшін:I = I0 e-Rt/L
  • мұнда I0 – t = 0 мезеттегі ток күші; t — тізбекті
  • ажыратқаннан кейінгі өткен уақыт.
  • Магнит өрісінің энергиясы: W = LI2/2