Адам есеп шығарған кезде – бастапқы берілгендерді жазу, анықтамалық информациаларды алу т.с.с.- таблицаларды өте жиі қолданады. Таблицалар әр түрлі болады, бірақ ең жиі кездесетіндер- сызықтық және тік төртбұрышты таблицалар.
Сызықты таблицаны құрайтын мәндер қағазға жазылған кезде жолға немесе бағанға орналастырылады. Таблицаның әрбірмәніне немесе элементіне оның реттік нөмірі сәйкс болады және керісінше, реттік нөмір берілген кезде, таблицаның қай элементі жайлы әңгіме болып отырғаны бірден айқындалады.
| өлшеу жүргізілген күндер | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 |
| орташа температураС | +3 | +2 | 0 | -1 | -1 | 1 | 2 |
Мысалы апта бойы өлшенген күндік орташатемпературасы таблицасын жазаи
топ журналындағы студенттер тізімі.
| 1
2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12
|
————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————————- |
Сызықтық таблицаны сақтау кезінде реттік нөмірлердісақтауды қажеттігі жөн екендігі айқын, нөмірлердің басын біле отырып, есептеу жолымен кез-келгенэлементті табуға болады. Бұған қоса ең үлкен реттік нөмірді білу де пайдалы, себебі бұл таблицаның өлшемін алдын ала анықтауға мүмкіндік береді. сонымен, қайсыбір шаманың сызықтық таблица болатынын көрсету үшін , таблца элементтерінің типін, оның атын, элементтерінің бастапқы және соңғы реттік нөмірлі беру керек.
Таблицалық шамалармен жұмыс істеу алгоритімдерінде
дұл нұсқау былайша жазылады: типті көрсететін қызметші сөз (бүт, нақ, лит т.б) бұдан кейін таб – деген қызметші, таблицаның аты, бұлардан кейін квадрат жақшаның ішінде бір-бірінен қос нүктемен ажыратылған таблица элементтерініңбастапқы және соңғы реттік нөмірлері тұрады.
Мысалы
нақ таб орташатемпература[1:7]
литтаб студенттер тізімі[1:12]
Тік төртбұрышты тадлицалар да осыған ұқсас түұрде сипатталады.Көбейтутаблицасынтік төртбұрышты түрде жазайық.
| көбейгіш
көбейткіш |
1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 | 8 | 9 |
| 1 | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 | 8 | 9 |
| 2 | 2 | 4 | 6 | 8 | 10 | 12 | 14 | 16 | 18 |
| 3 | 3 | 6 | 9 | 12 | 15 | 18 | 21 | 24 | 27 |
| ………… | … | … | … | … | … | … | … | … | … |
| 8 | 8 | 16 | 24 | 32 | 40 | 48 | 56 | 64 | 72 |
| 9 | 9 | 18 | 27 | 36 | 45 | 54 | 63 | 72 | 81 |
Тік төртбұрыштытаблицалар үшін олардың вертикаль жолдарыныңда, горизанталь жолдарынының да нөмірлерінің шекараларыкөрсетілуі керек . Осы мысалүшінбұл сипаттаманың түрі мынадай болады
бүттабкөбейтінді [1:9,1:9 ]
көбейтіндінің көбейгіштің
шекарасы шекарасы
Таблицамен жұмыс істеу оның элементтеріменжұмысістеугекелтіріледі. Дәл осы кезде таблицаның қай элементтіпайдаланылатынынкөрсетуүшін, оның реттік нөмірінкөрсетужеткілікті.Осы реттік нөмір таблицаның атына индекс түрінде тіркеліп жазылады.
Математикакурсынан мынабелгілеулер жақсы белгілі:
а0 , а1, в5,Хm+n және т.с.с. Бірақ та орындаушыға а0, а1, т.байнымалылардыатаблицасының нөлінші Бірінші тағы басқа элементтерінен ажырату оңай болу үшін , таблица элементінің номерін квадрат жақшаға алып, таблицаның атынан соң сол жолдыңдеңгейінде орналастырып жазу қабылданған. Мысал:
А[I], көбейтінді [2,7]тағы басқа.
Алгаритмде таблицалар пайдаланудың мысалдарын қарастырайық.
1-мысал. 1-ден 1000-ға дейін номерленген , 1000 элементтен тұратын а-таблицасын құрайтын S нақты сандардың қосындысын табатын алгоритм құру керек. Қосылған сандар мөлшерінесептеп табу үшін таблица элементтерін санап шығатын аралық бүтін I айнымалысын пайдаланады.
Алгқосынды. (нақ. Таба[1:1000], нақ S)
Арга
НәтS
БасыбүтI
I:=1 ;S:=0
әзіршеI<-1000
цб
S:=S+a[I]
I:=I+1
Цс
Соңы
2-мысал.1-ден n-дейін (n-бүтін сан) номерленген n-элементтен тұратын а таблицасыныңоң элементтерініңкөбейтіндісін табу.
Алгкөбейтінді (бүттаб а[1:n], бүт n, бүт р)
Аргn,a
Нәтр
Iүшінбастапnдейін
Цб
Егера[I]>0
Ондаp:=p*a[I]
Бітті
Цс
Соңы.
Көбейтутаблицасынтолтыруғаарналғанкүрделіалгаритімдіқұру керек.
Алг көбейтутаблицасын(бүттабкөбейтінді [1:9, 1:9])
Нәт көбейтінді
Басыбүт I,j
әзірI<9
цб
j :=1
әзірj<9
цб
көқбеитінді [I:j] :=I *j
j:=j+1
цс
I:=I+1
Соңы
Осы алгаритімді толығырақ қарастырайық.Мунда екі қайтаалану командасы бар, сонымен бірге бірқайталанукомандасы, екіншісінің құрамына Енеді.
ОрындаушыалдыменI-ге 1 мәнінменшіктепбір інші сыртқықайталану командасынорындауға кіріседі. Осы мәнде циклдіңшарте орындалатынболғандықтан , орындаушы осы циклгеенетін барлық командалардыорындауға тиіс.
Орындаушы j-ге 1 мәнінменшіктеп, екінші ішкіқайталанукомандасын орындауға кіріседі. Қайталану командасы құрамына енетін шарт орындалмайқалғанда, яғни j –дің мәні 9-дан үлкен болған кезде, бұл команда орындалды деп. есептеледі. Олардың нәтижесінде көбейтінді таблицасыныңбір інші жолы толады.
Көбейтінді таблица бір інші жолы элементініңиндекстері мынадай болады:көбейтінді[1:1],көбейтінді [1:2],көбейтінді [1:9]
Сериаға енетін меншіктеу командасыныңтүрімынадай
Көбейтінді [I:j]:= I*j
Мұнндағы I- ге тең, алj –1ден9- ғадейін өзгереді, яғни шындығында екінші (ішкі )қайталану камандасы орындалуы нәтижесінде көбейтіндітадлицасыныңбірінші жолы толатын болады.
Осыдан соң орындаушыбір інші (сыртқы) қайталанукомандасын орындауды жалғастырады.Ол I- ді 1- ге арттырады, сол себепті 2- ге тең болады. Сыртқы цикл шартын (I<9) тек середі, қайтадан j- ге 1- мәнін меншіктеиді. Осыдан соң қайтадан ішкі циклді орындау керек. Біз осы команданы орындау нәтижесіндекөбейтінді таблицасының I- ші жолы толатынын білеміз