Лекцияның мазмұны:Алгоритм- математикадағыеңбіріргеліұғымдардың бірі. Алгоритм сөзіlX ғасырдаөмірсүрген,адамдардыквадраттеңдеулердіжүйелейқұрыпонышешебілуге үйреткенұлы математикӘл- хорезмидіңатыныңлатыншажазлуыalgorithmiсөзіненалынған.
Алгоритм депберілгенесепті шешудегіжасалатынәрекетерді дәл және қарапайыметіпжазуды айтамыз.Алгоритм белгілі бірреттілікпенбірінен соң бірі орындалатын бірнеше қадамдардан тұрады.Алгоритмнің әрбірқадамы бірнемесе бірнеше қарапайым операцияларды қамтиды.
Алгоритмұғымының мәнінашатүсетін оныңмынадай қасиеттері бар:
- Алгоритмдискретті информациялармен жасалатынәрекеттерді тағайындайды және өрнектейді.Алгоритмніңжұмысынақажеттіматериалдар ретіндесимволдық мәтіндер жәнесандар пайдаланады.
- Алгоритм біздің қалауымызғақарай өзгертугеболмайтын нақтынұсқау. Алгоритмденеістеу керектігі алдын алаайқынберіледі.
- Бір алгоритмнің өзін бірнеше есептің шешімін табу үшін пайдалану мүмкіндігі яғнибастапқыдеректермәндерініңжиынынапайдаланумүмкіндігібар .
- Әр бір алгоритмбелгілі бірбастапқыдеректердіңболуын талапетеді жәнеіздегеннәтиженіалуға жеткізеді. Мысалы, екі санды қосу алгоритмінде қосылғыштар бастапқы деректерге, ал қосынды нәтижеге жатады. Осылайша, алгоритмдегі әрекеттердің белегілі бір санының орындалуынан кейін қажетті нәтиже алу мүмкіндігі алгоритмнің нәтижелігі деп аталады.
Осы айтылғандарадан алгоритм бастапқы деректерді пайдаланып іздеген нәтижеге қол жеткізетін реттелген әрекеттертізбегі деген қортынды жасауға болады. Мұндай әрекеттертізбегінің орындалуы алгоритмдік процесс, ал әрбір оның қадамы, әрбір нұсқау алгоритмдік командасы болып табылады.
Алгоритмнің ең маңызды қасиеті жоғарыда анықталғандық қасиетінде айтылғандай оның орындалу нәтижесінің атқарушыға тәуелсіздігі.
Сонымен алгоритм туралы мына төмендегідей тұжырымдар жасауға болады:
- Алгоритмдер әр түрлі есептерді шешу үшін пайдаланылады;
- Алгоритмді құрушыға қарағанда алгоритмді атқарушыдан аз білім талап етілгендіктен есеп шығаруды айтарлықтай оңайлатады;
- әрбір алгоритм толық аяқталған әрекеттерді орындайтын атқарушыға арналған командалардан тұрады;
- командалардың атқарылу реттілігін алгоритм анықтайды;
- атқарушы орындайтын командалардың жиынын атқарушының командалар жүйесі деп атайды;
- алгоритмдегі командалар атқарушының командалар жүйесінен алынады;
- алгоритмдегі командалар тізбегінің орындалуы алгоритмдік процесс деп аталады;
- алгоритмдегі әрбір команда оның қадамы деп аталады;
- санаулы әрекеттен кейін ғана алгоритмде іздеген нәтижеге қол жетеді;
- алгоритмдегі әрбір әрекет атқарушыға түсінікті және нақты болуы керек;
- бірнеше есептің шешімін табу үшін бір ғана алгоритмді пайдалануға болады;
- құрылған алгоритмді атқару есептің мазмұнына ой жүгіртіп оны талдауды қажет етпейді, тек командаларды формальді орындай береді;
- алгоритм әрбір атқарушыға арналып құрылады;
- алгоритмнің командалары атқарушыға түсінікті және орындалатын болуы тиіс;
- алгоритмді атқаруды тек адамға емес, компьютерге де жүктеуге болатындығы есептеу процесін автоматтандыруға мүмкіндік береді.
Алгоритмнің құрамы дараланып және оның әрекеттері анықталғаннан кейін алгоритмді жазып көрсету тәсілін және тілін білу керек.
Алгоритмдік тілді пайдалану оны құрушының өзіне ғана түсінікті командаларды көпшілікқауымның пайдалануына мүмкіндік береді.
Алгоритмді жазудың бірнеше тәсілдері бар. Алгоритмді бейнелеу әдістерінің ішінен біз блок-схема мен мектептік алгоритмдік тілді пайдаланамыз.
Блок – схема.
Блок – схемакомпютерге програмалар жасаупрактикасында кеңінен қолданылатыналгоритмдерді жазудыңграфикалық тәсілі, басқашаайтқандаалгоритімнің логикалық құрылымынграфик түрінде бейнелейтін тіл десек болады.
Мына кестеде стандартты блок – схема тілінің алфавиті көрсетілген.
Аталуы Бейнеленуі Мазмұны
ЖұмырАлгоритмнің басы.
Басы
ПараллеограмДеректерді енгізу немесе
|
шығару.
ТіктөртбұрышМеншіктеу амалы немесе
кез келген әрекет.
Жоғары жағы Массивті хабарлаушы
жиектелген
Тіктөртбұрышпроцедура
Екі шеті жиекБағыныңқы программа
телген тіктөрт-
бұрыш.
МагниттікИнформацияны ИСТ-на
Дискендіру және одан оқу.
РомбИяЖоқШартты тармақталу.
ЖұмырАлгоритмнің соңы.
Есепті шешу алгоритмнің блок-схемасын құрған кезде есепті шығару процесі кезеңдерге бөлінеді. Әрбір кезең есептелетін операцияның сипатына байланысты белгілі конфигурациясы бар бір геометриялық фигурамен (блокпен) белгіленеді. Әрбір блок-схеманың басы және соңы деп аталатын блоктары болады.
Басы, соңы блоктарының басқа әрбір блоктың бір ену және бір-екі шығу сызықтары болады.
Атқаратын қызметі жағынан блоктар негізгі және қосымша болып бөлінеді. Негізгі блоктар енгізу мен баспаға шығару және информацияларды өңдеу әрекеттерін білдіреді, ал қосымша блоктар блок-схеманы түсіндіру және байланыстарды таңбалау үшін пайдалынады.
Блоктардың анықтайтын әрекеттері, яғни түсініктер блокты бейнелейтін геометриялық фигураның ішіне жазылады.
Деректерді енгізу блокты есептеу есептерін шешуде айнымалылардың сандық мәндерін компьютердің жадына енгізу үшін қолданылады.