Чипсет. Чипсет типына байланысты аналық платаның маңызды характеристикалары – деректерді жеткізу жылдамдығы, сұйемелдейтін процессорлер моделдерінің саны, жедел жадтың негізгі типы және онымен жұмыс орындайтын параметрлері т.б. байланыс.
Аналық платаның негізгі міндеті құрылғылар арасында көпірлер орнату болғандықтан, барлық чипсеттердің негізгі құрылымдары де көпірлер деп аталады. Барлық чипсеттегі әр бір екі көпірдің бірі – бұл арнайы чип микросхема (бүгіндері екі көпір де бір чипта орналастырылуы мүмкін). Әр бір көпірдің өзінік анық белгіленген қызметі бар: «сөлтүстік» көпір процессорды, жедел жадты және AGP бейнешинаны түтастырады; «оңтүстік» көпір PCI шинасымен жұмыс және барлық компьютерге қосылатын тыс құрылғыларымен, сонымен ішкі контроллермен (дыбыс, желі, порттармен, т.б.) жұмыс үшін жауап береді.
Әр бір чипсет нақты процессорлер аулетіне негізделген – одан басқа бір аулет арасында бір неше чипсеттер аулеті ауысып кетуы де мүмкін. Көбінесе бұл Intel фирмасының процессорлеріне тиісті.
2003 жылыPentium4 процессоры үшін шығарылған жаңа Intel чипсеттерінің көбісі i865 жәнеi875 әулеттеріне тиісті. Шатастыруға орын жоқ деуге болар еді, бірақ асықпаңдар – бұл аулетте энта модификациясы кездеседі: 875G, 875Р, 875РЕ.G әріпі жүйелі платаға графикалық өзек жайластырылғанын білдіреді (демек сіздер бейне платаны сатып алғанда экономияға ие болуларыңыз мүмкін). Р және РЕ индекстерге ие чипсеттет есе көп қосымша контроллерге ие. Чипсеттерді тағыда бір неше компания жетістіреді:
VIA. Intel және AMD процессор шығарушылар үшін де чипсеттерді дайындайды. Аналық платалардың дүниедегі ең қызық жаңалықтар VIA чипсеттерінде енгізіледі. Сондықтан егер сіздер прогресстің алды қатарында болғыңыз келсе осыларға көңіл бөлуіңіз керек. Басқа жағынан Intel чипсеттеріне негізделген аналық платалар жылдамрақ істейді. 2003 жылы ең кең таралған VIA чипсеттері КТ800 (AMD процессорлері үшін) және Р4Х800 (Intel процессорлері үшін) болды.
SIS. Алдын ала фирма офистық компьютерлер үшін қымбат болмаған сипсеттер шығарып жүрді. Бірақ бүгіндері жағдай өзгеріп кетті: мысалы, SIS 655 чипсет Pentium 4 жүйелер үшін ең жылдам және сәтті болды.
NVidia. Бейнекарталардың атақты жасаушысы аналық платалар базарына жақында шықты. Бірақ nForce 2 және nForce 3 жасалған чипсеттер өте жақсы жылдамдығымен және арзандылығымен сатып алушылардың көңілін өздеріне аудырды. nForce 3 негізінде жасалған платалар Athlon жаңа процессорлері үшін ең жақсы таңдау.
AMD. AMD компаниясы чипсеттерді пақат өздерінің процессорлері үшін шығарады. Қазіргі кезде олар кең таралмаған. Екіпроцессорлычипсет AMD 760 модификациясы бұдан шетте.
Сүйемелдейтін жедел жад типы. Дұрыс таңдалған жедел жад түрі компьютер жылдам істеуіне процессор моделін таңдауына қарағанда маңызды – ақырғы кезде жедел жад информациялық магистральдың тар жайы болып тұр. Осы себептен жаңа чипсет модельдерінің олар алдындағылардан түптен айырмасы жаңа типтағы жадтарды суйеелдеуі. Тек осы олардың сәттілігін немесе қүлауын белгілейді. Солай Pentium 4 процессорлері үшін жасалған бірінші чипсеттер базарда қүлады – олар өте қымбат RDRAM жадтарға арналған еді. Бұны түсінген Intel басқа жаққа ауып жаңа модалы процессор үшын жасалған чипсеттер ескі типтағы SDRAM жадтарын қолдана бастады. Ал Intel конкуренттеріVIA басында ақылды жолын таңдап жеткілікті жылдам және онша қымбат болмаған DDR SDRAM жадтары құлданды. Олар осы күндері кеңінен тараған.
Дыбыс қосымша жүйесі көп жағдайларда дыбысты өңдеу мәселесінің бір бөлімін алған АС’97 кодеғіне негізделеді. Қалған бөлімі аппараттық емес программалық деңгейде шешіледі – есеп бөлімі орталық процессорге бөлінеді. Кейбір жасаушы фирмалар өздерінің платаларына дыбыс оңдейтін тола бағалы микросхеманы орнатуды тәуір көреді – көбінесе Creative, SIS немесе C-Media фирмалар жасағандарын. Бұл вариант кейбір жағдайларда дыбыс сапасын жақсылайды, сонымен бір қатар қосымша мүмкіншіліктер жаратады. Көп осы күнгі платаларда ең кемінде төрт каналды дыбыс шығаруға болады, бірақ ақырғы құрылғыларда алтыканалды стандарт дыбыстар да жиі кездеседі (5.1).
Желі платасының болуы артықшалық қылмайды. Деректерді 1 Гбит/с жылдамдықпен таратаалатын Gigabyte Ethernet контроллере ие ақырғы платалар моделіне арнайы көңілді ажырату керек. Бұл ескі түрдегі платаларға (10/100) қарағанда он есе жоғары.
Контроллерлер. Контроллерлер деп қосымша тысқы немесе ішкі құрылғыларды басқаратын арнайы құрылғыларға айтады. Олар түрасында аңгіме барады:
USB. Бұл разъем және оның ерекшелері тұрасында біз «Жүйелі блок» тақырыбында әңгіме алып барған едік. USB бірінші модификациясында (дәл осы USB 1.0 стандартқа 2000 жыл аяғына дейінгі шығарылған құрылғылар арналған еді) деректердің тарату жылдамдығы 12 Мбит/с еді. USB 2.0 жаңа шина спецификациясы деректер тарату жылдамдығын480 Мбит/с ке дейін жеткізді. Барлық осы кездегі аналық платалары осы контроллерге ие болуы қажет. Осындай платаларда 6 ға дейін USB-разъемдер болады (4 платаның өзінде, 2 – арнайы планкада). USB 2.0 ескі құрылғыларымен сай келеді. Жылдамдықтары ескіше қалады.
IEEE 1394 (FireWire). USB 2.0 мен басекелесетін бұл контроллер деректерді ұлкен жылдамдықпен тарататып тысқы құрылғыларды қосуға арналған. Бүгіндері оны цифрлы камералар иелері қолданады, базарда осы стандартты қолдайтын тысқы жинағыштар пайда болсада. 2003 жылдан бастап шығарылатын платаларға әлбетте орнатылады. RAID. Қатты дискілерді қосуға арналған «ішкі» контроллер. Бір неше дискілерді бір массивке топтай алады. Ол стандартқа қосылмайды, аналық платада болмауы да мүмкін.