Біз “Н”, “Н”. деп аталатын Debug командасын пайдаланамыз – бұл ағылшынның “Hexarit — hmetic” сөзінің қысқартылған түрі (оналтылық арифметика). Бұл сөздің ұй бойынша, “Н” командасы екі оналтылық санды қосып есептеп шығарады. Енді “Н” –ң қалай жұмыс істейтінін көрейік те 2+3 тен бастаймыз. Біз ондық сандар үшін 2+3 тен бастаймыз. Біз ондық сандар үшін 2+3=5 болатынын білеміз. Ал оналтылық сандар үшін бұл шынайы түрде болама?
Сіздер Debug программасында екендеріңізге көз жеткізіңіздерде сызықшадан (дефистен) кейін келесі мәтінді теріңіз.
-Н 32
00050001
Debug 3 пен 2-ң қосындысын да айырмасында тере береді. “Н” командасы екі санның қосындысын да айырмасын да есептей береді, бұған сіздер көз жеткіздіңіздер. Сонымен нәтиже оналтылық сандар үшін – де, ондық сандар үшін де бірдей; және де есептеудің ондық жүйесі үшін 5 2 мен 3-тің қосындысы, ал 1 айырма. Алайда одан әрі қарай сіздер күтпеген “сыйлықтарға” тап болуларыңыз мүмкін
Number ANumber B
-H 3D5C 2A10
676C134C
A+B A-B
1 сүрет.
- сүрет оналтылық арифметиканың командасы
Мысалы: егер де біз “Н 23”-ті теретін болсақ, яғни үш және екіні емес, екі және үшті қосып, есептейтін болсақ нәтижесі не болады?
Егер де біз мұны істейтін болсақ онда:
-Н32
0005 FF
біз 2-3 үшін –1-дің орнына FFFF алдық. Мүмкін бұл ғажап болып көрінетін шығар, бірақ FFFF “-1” минус бір белгісі бар, бірге сәйкес келетін оналтылық сан.
Алдағы уақытта біз бұл ғажайып –1 санына оралатын боламыз. Бірақ алдымен қалайша F сан ретінде пайда болатынын көру үшін өзге сандарды алып көрейік.
Тоғызбен бірді қосып көрейік, бұл бізге ондық санды беруі тиіс:
-Н 91
000А0008
Тоғыз қосу бір А-ға тең бе? Иә, дәл солай: А- он санына сәйкес келетін оналтылық сан. Ал енді біз оданда көп мәселен 15 секілді санды алып көрейік:
-Н 96
000F0003
Егер де сіздер он мен он бес аралығындағы қалған сандарды зерттеп көрсеңіздер, онда 0 ден F – ке дейін (0 ден 9 дейін және А-дан F-ке дейін) бар болғаны 16 санды табасыз. 0 ден бастап 9-ға дейінгі сандар есептеудің он алтылық жүйесі үшін де, ондық жүйесі үшін де бірдей. А-дан F-ке дейінгі оналтылық сандар 10-нан 15 ке дейінгі ондық сандарға сәйкес келеді.
Debug неліктен оналтылық тілде сөйлейді? Сіздер жуық арада, сіздер алуан түрлі 256 санды екі оналтылық санның көмегімен жаза білетінімізді көресіздер. Сіздер байқағандарыңыздай 256 санымен бірге байт деген атаумен әйгілі элементке біршама қатысы бар, және де байт компьютерде де және осы кітапта да елеулі роль атқарады.
Сіздер байттар жайлы едәуір көп ақпаратты осы бөлімнің соңына қарай аласыздар бірақ біздер оналтылық сандарды оқып үйренуді жалғастырайық. Ол Debug программасы мен оналтылық математикаға белгілі жалғыз есептеу жүйесі.