Берілгендердің типтері. Деректер және олардың түрлері. Тұрақтылар. Айнымалылар

24.04.2018

1 .Кез келген есепті компьютерде шығару оған бастапқы информацяныөндіруді талап етеді. Бұл информацяны шартты түрде:

-нені өңдеукерек?

— қалайша өңдеукерек?

Деген сұрақтарға жауап беретіндей екі түргебөлуге болады.

Осы жоғарыда аталған инфармацяның біріншітүрі деректердеп,алекіншісі праграмма деп аталады.Праграммаәртүрлідеректерді өңдейалады.

Basic тіліндеөңдеуобьектілеріне(деректердіңтүрлеріне)мыналаржатады:

-Сандық және символдық тұрақтылар;

— Сандық және символдық айнымалылар;

— Сандық және символдықмассивтер.

Тұрақтылар.

Праграмманыңорындалуыбарысында өзгертпейтіншамаларды тұрақтылар депатайды. Әрбіртұрақтыүшінкомпьютер жадындабірнемесе бірнеше ұябөлінеді.

Сандық тұрақты деп,программаданақтысантүріндежазылатын шаманыайтамыз. Сандық тұрақтыоңнемесетеріс(немесенөл) сантүріндеберіледі.

Сандық тұрақтылардың мынадай түрлері бар:

-бүтінсан; -нақтытұрақтыүтірлі(нүк-

-бүтіноналтылық;телі)

-бүтінсегіздік; -нақты жылжымалы үтірлі (нүк-

-бүтінекілік;телі)

Бұл тізіммен сандық тұрақтыныңекітүрін бөліп көрсетуге болады:

-бүтін тұрақты; -нақты тұрақты,

Абсолютті дәлберілген бүтінсанды бүтін тұрақтыдейміз. Белгілібіршаманы жуықтапберугеболмайтын кейбіржағдайларда қолданылады.

Мысалы,5,88888адамнемесе 6,00001ретқайтадансанап шық деп айтуға болмайды.

Бүтін тұрақты пайыз“%”таңбасыменаяқталатын“+”немесе “-“таңбасы барондық цифрлардың ақтық тізбегітүріндежазылады. Мысалы,15%,-12g%,100%.

Оналтылық,сегіздікнемесеекілік санаужүйелеріндегібүтінтұрақтылардыжазуда бүтінтұрақтыныңалдынаН,О,Всимболдары қойылып жазылады.Мысалы,

-127;-1919;+14123бүтін ондық тұрақтылар,

-НРЕА,Н12Е,-Н1А- оналтылық тұрақтылар,

-01426,-07583-сегіздіктұрақтылар,

-В0101,-В10011101-екіліктұрақтылар,

—Нақты тұрақтылардеп ақтық дәлдікпенберілген сандардыайтамыз.Мысалы,5санын 4.99999немесе 5.00001 деп,әйтпесе 5.0депжазуғаболады.

Сандарды жазуда компиютердіңбарлық амалдардыақтық дәлдікпен орындайтындығынескерукерек.Сондықтан компиютергецифрларыныңсанытіптенкөп сандардыберу барлықуақытта орындыболабермейді.

Өте үлкен немесе өтекіші сандардыжазу үшінсанды 10-ныңдәрежесіне көбейтіп жазу қолданылады. Мысалы, 3.700000санын 3.7*10⁶пішіндежазылады.

Basic тілінде бұл сан 3.7Е6түрінде жазылады.

Осылайша,т кәдімгі математикалық жазуда жиі кездесетін m санын 10-ның дәрежесіне еөбейтіп жазудың(m 10^{+ —}p)орнынаME+ —Pсимволдықжазуықолданылады.Мұнда m-саныныңмантиссасы,ал p-санының дәрежесі деп аталады. Тұрақты нүктелі тұрақтылардыңдәлдігін көрсетуүшін санның оңжағына қосылып жазылатын мынатөмендегідей таңбалар пайдаланылады:

!-дара дәлдіктің таңбасы;
#- (немесе бос орын)-екіеселі дәлдіктің таңбасы:

Мысалы:Математ.жызылуы. Бейсик тілінде жазылуы.
-6,2-6.2

5,0005.000(+5.000)

0,006 0,006

8,6*10⁵ 8.6Е5(+8.6Е+S)

-0,00032 -3.2Е-4

0000=1*10 1Е4

Basic тілініңальфавитіне енетінтырнақшағаалынғанәріптердің,цифрлардың және т.б. символдардыңтізбегін символдық тұрақтылардейміз.Бұл тізбектеорыс әріптері де қолданылады.

Символдық тұрақтыға енбейтін жалғыз символ:ол – сол тырнақшаның өзі.Символдық тұрақтылардың сандық мәні болмайды және ол символдардың тізбегімен және құрамымен сипатталады. Тырнақшаға алынғандардың бәрі символдық тұрақтының мәні деп аталады,ал мәндегі символдар саны оныңL-ұзындығы деп аталады.

Айнымалылар.

Айнымалылар- деп программаның орындалуы кезінде мәндері өзгеріп отыратын шамаларды айтамыз.

Айнымалылар деректерді компьютер жадында сақтау үшін қолданылады. Basic тілінде әрбір айнымалы мен осы айнымалының аты байланыстырылады.Әрбір айнымалығакомпьтер жадында арнайы ұя бөлінеді. Айнымалының аты осы айнымалының мәні сақталатын ұя адресінің қызметін атқарады. Атын программада көрсету арқылы біздер жады ұясынан айнымалының мәнін ала аламыз.

Айнымалының аты әріптен басталатын еркін алынған латын әріптері мен араб цифрларының тізбегінен тұрады.

Айнымалылардың тұрақтылар сияқты үш түрі болады:

бүтін айнымалы;
нақты айнымалы;
символдық айнымалы.

Айнымалылардың түрі олардың қабылдаған мәндерінің түріне қарай анықталады және сол айнымалы атының соңғы символы арқылы берілеледі:

% — бүтін -# — (н/е бос орын)-екі еселі дәлдікті
! – дара дәлдікті — $- символдық

Мысалдар келтірейік:

К1 # — екі еселі дәлдікті сандық айнымалы;
М2 !- дара дәлдікті сандық айнымалы;
Н %- бүтін сандық айнымалы;
А1 $- символдық айнымалы.

Айнымалылардың түрлерін арнайы операторлардың көмегімен хабарлауға болады:

DEFINT <әріптер тізімі> — бүтін айнымалы;
DEFSNG <әріптер тізімі> — дара дәлдікті нақты айнымалылар;
DEFDBL <әріптер тізімі> — символдық айнымалылар.

— Нақты айнымалы латын әріпімен немесе соңынан цифр келетін латын әріпімен таңбаланады.Мысалы; А,В5,С1.

Ол нақты тұрақты үшін рұқсат етілген кез келген мәнді қабылдай алады.

-Бүтін айнымалы да нақтыайнымалы сияқты таңбалады, бірақ % таңбасымен аяқталуы тиіс.

Мысалы; А%, С8%, B2%.

-Символдық айнымалы соңынан $ таңбасы келетін әріппен немесе әріп-цифрмен таңбаланады.

Мысалы; B$, C1%, A5$.

Аттары белгілі бір әріппен және цифрдан тұратын айнымалылар үш түрлі айнымалы бола алады. Мысалы;

А5 – нақты айнымалы;
A5% — бүтін айнымалы;
A5$ — символдық айнымалы.

Basic тілінің стандарты функциялары.

Basic тілінде ең көп таралған элементарматематикалықфункцияларды мысалы, экспонентті, синусты, косинусты,квадраттүбірді,логарифымдыжәнет.с.сесептеуүшін орналастырылғанстандартты функцияларқолданылады.Олардытаңбалауүшінережебойыншаүшәріптен тұратынаттар пайдаланылады. Функцияның аргументі міндеттітүрде дөңгелек жақшағаалынады. Еркінарифметикалықөрнекфункциясыныңаргуметі болаалады.Функциянышақырыпжұмыс істеу үшіноныңатын теріпаргументінтексерукерек.

BASICтіліндепайдаланылатын стандарттыфункциялар:

-SIN (X)-синус (sinx) функциясы,харгументінің синусын есептеу ;

-COS(X) –косинус –(cosx) функциясы,харгументініңкосинусынесептеу;

-TAN(X)-тангенс-(tgx) функциясы, харгументініңтангенсінесептеу;

-ATN(X)-аргтангенс (arctgx)функциясы,-р/2П-ден+р/2Паралығындағых аргументінің арктангенсін есептеу;

-EXP(X) –дәрежесі хболатыне=2.718281828 санын береді.Есанынатураллогарифымныңнегізіекендігіненазарсалыңыздар, ал, EXP жәнеLOG функцияларыөзаракеріфункциялар. Осылайша,LOG (EXP(X))=X=EXP(LOG (X));

-SQR(X) – квадыраттүбірфункциясы,харгументініңтерісемес мәндерінбереді, харгументіоңсанынемесе0- ге теңболуытиіс;

-ABS(X)-абсолюттышама (IxI)функциясы,харгументінің абсолюттікмәнін(моделін)есептейді.

ABS(-4.3)=4.3;

-INT(X)- бүтінсандыфункция,х аргументіненартық емесеңүлкенбүтінсандыбереді, яғнионда N<=x+1;

-SGN(X)-таңба(signx)функциясы.Төмендегі ережелергесәйкес х-тың таңбасынбереді.

RND(X)-кездейсоқ сандарфункциясы, 0-ден1-ге дейінгі аралыққажататынкездейсоқсандардыбереді.

X аргументініңмәні жоққа шығарылады;

-FIX(Х) – Х-тың сандық мәнінің бөлшек бөлігіалынып тасталады. Мына өрнекке:SGN (Х) INT(АВS)(Х))баламалыжәнех-тың мәні болғандағы INT(Х)функциясына келеді;

-CINT (Х)-х-тың стандарттынақты мәнін бүтін типкетүрлендіреді яғни;INT функциясының іске асырады. Мұнда Х-тың-32767-ден 32768-ге дейінгі аралықта болуын ескеру керек;

-CDBL(х)-х-тың стандарттынақты мәнін екі еселі мәеге түрлендіреді.Мысалы,мына операторды А#= CDBL(364.57) орындау нәтижесіндеА#айнымалысы 364.57 екіеселі дәлдікті мәнгеиеболады;

-CSNG (Х)- Х-тыңекіеселідәлдіктімәнінстандарттыдара дәлдікті нақты мәнге түрлендіреді.

-Тригонометрялық функциялардың аргументтері радианмен беріледі. Егер градуспен берілсе, онда оны мына формуламен радианға аударуқажет:

<радиандықмәні>=<градустық мәні>*PI|180

BFSICтілінің кейбір түрлеріндехсаныныңнатурал логарифмін есептеу үшінтек бір LOG(Х)функциясы бар. Бірақ натурал логарифмді мына формуланы пайдаланып , кез-келген негізді логарифмге оңай аударуға болады: log N=1nNa/ l na мұнда а негізі.

Бүтін санды INT(X) функциясы х аргументінен артық емес оң үлкен бүтін санның мәнін есептейді.Мысалы, INT(24.67)=24.

Берілген санды оған жақын бүтін санға дейін дөңгелектеуді орындау үшін INT(X+5) деп жазу жеткілікті.Мысалы,3.9 саны 4-ке дейін дөңгелектенеді, ал 4.3 саны да 4-ке дейін дөңгелектенеді.Мысалы, INT(5.9+.5)= INT(6.4)=6, INT(1.3 +.5)= INT(1.8)=1.

INT(X) функциясын мына төмендегі өрнектің көмегімен кез келген берілген ондық разрядқа дейін дөңгелектеу үшін пайдалануға болады:INT((X*10D)+.5)/10D.Мұнда,D-пайдаланушы беретін және дөңгелектеу дәлдігін анықтаушы бүтін сан.

RND(X) функциясының аргументі пайдаланылмайды және кез-келген сан бола алады. Функция кездейсоқ сандар генераторы ретінде жұмыс істейді,яғни таралудың бір қалыпты заңы бойынша (0.1) ауқымнан еркін сандарды шығарады.Кездейсоқ сандарды әр түрлі ауқымда алуға болады.Мысалы,0-ден 9-ға дейінгі кездейсоқ сандарды алу үшін мына өрненкті пайдалануға болады:INT(10*RND(0)).

Берілген аралықтағы кездейсоқ сандарды да алуға болады.Мысалы,(А,В) аралығындағы кездейсоқ сандарды алу үшін мына өрнек пайдаланылады:(B-A)* RND(0)+A.