1.Бірнеше праграммада немесе бір праграмманың бірнеше жерінде белгілі бір әрекетке қол жеткізу үшін пайдаланатын машина тіліндегі камандалар тізбегін бағыныңқы праграмма деп атайды.
Әртүрлі праграммаларда жиі қолданылатын бағыныңқы праграмманы бірінғай праграмма бойынша безендіріп, оны стандартты бағыныңқы праграмма деп атайды.
Праграммаларды осылай стандарттау оларға бір пішінде ат беріп, онымен қарым-қатынас орнатуды,аргументтермен нәтижелер туралы инфармацияны беру тәсілін фармальді тіркеуді,сонымен бірге бағыныңқы праграмманы негізгі праграммаға қосу мүмкіндігін автоматтандыруды қамтамасыз ететін бағыныңқы прагрраммалардың өздерін жасаудың бірінғай ережелерін құруды көздейді.
Кампьютердің жадында тұрақты сақталатын стандартты бағыныңқы праграммалар жиыны стандартты бағыныңқы праграммалар кітапханасын құрады. Мұндай кітапхана құрамында бірнеше ондаған праграммалардан бірнеше жүздеген праграммаларға дейін болады.
Сенімді жұмыс істейтін сыртқы есте сқтау құрылғыларын жасау стандартты бағыныңқы праграммалар кітапханасын кампьютердің жадында сақтауға мүмкіндік береді. Стандартты бағыныңқы праграммалар кітапханасы шын мәнінде кампьютердің орындайтын операцияторы жиынының праграммалық кеңейтілуі болып табылады.
2.Машина тілінен өзгеше праграммалау тілінде құрылған праграмма кампьютрде орындалу үшін жарамды түрге,яғни машина тіліне түрлендірлуі тиіс. Мұндай түрлендіру трансляциялау деп аталады
Транслятор арқылы өңделіп алынған праграмма тікелей кампьютерде орындалады немесе оны басқа транслятордың өндеуіне тура келеді.
Транслятордың жұмысын төрт кезенге бөлуге болады:
1.Лексикалық талдау. Мұның негізгі атқаратын қызметі-праграмманың бастапқы мәтінін одан әрі қарай өндеу үшін ең ықшамды және ыңғайлы етіп ұсыну. Осылайша алынған мәтін транслятордың синтаксистік талдаушы деп аталатын келесі бөліміне бастапқы деректер ретінде беріледі.
2.Синтаксистік талдау-Бұл кезенде бастапқы мәтінді синтаксистік талқылау жүргізіледі,яғни сөилемдердің типтерін тану және праграмманың құрлымын айқындау,сонымен бірге синтаксистік қателіктерді айқындаушы синтаксистік бақылау.
3.Объектік праграмманы жасау.Бұл кезеңде шын тілдің баламалы сөилемдерінің мәні зерттеліп,семантикалық тадау жаслады.
4.Объектік праграмманы безендіру және беру.
Бұл транслятор жұмысының соңғы қорытынды кезеңі.Обьектік программаныкітапханаға жазуға, баспағашағаруғаболады.Транскрипциялаудажалпысхемасытөмендегідейболады.
Соныменбастапқы модульді машинатіліндегі немесе төменгідеңгейлітілдегіобьектікпрограммағатүрлендіретін программанытранслятордепатайды.
Ендірілетінтілге,трансляцялаукезеңдерініңөтуретінежәнепрограммаоператорларыныңорындалуынабайланыстытранслятордыңмынадайтүрлеріболады.
Ассемблер.
Компилятор.
Интерпретатор.
Ассемблер – бұл төменгі деңгейлі тілдің трансляторы, оның жұмысы мына төмендегі схемада бейнеленген .
Ассемблер бастапқы модульді обьектік программаның бір түрі болып табылатын обьектік модульге түрлендіреді.Обьектік модуль компьютерлердітікелей орындалмайды, сондықтан да оны программа құрастырушының қосымша өңдеуіне тура келеді.
- Интерпретатор және компилятор.
Жоғарғы деңгейлі тілдің трансляторы трансляциялау кезеңдерінің өту реттілігіне және программа операторының орындалуына байланысты итерпретатор немесе компилятор деп аталады. Итерпретатор әрбір жеке операторды трансляциялаған соң, оның тікелей тез орындалуын қамтамасыз етеді,яғни трансляция кезеңі мен орындалу кезеңі кезекпен қайталанады.
Компилятор программаның барлық операторларын транляциялайды, ал программаның орындалуы жалпы алғанда оның қатысуынсыз өтеді, яғни жеке операторларды трансляциялау кезеңдері тікелей бірінен соң бірі өтеді және программаның орындалуынан толық оқшауланған болады.
4.Құрастырушы.
Құрастырушыбірнеше обьектікмодульдіоперациялықжүйежүктегенненкейінкомпьютерде тікелей орындалуүшінмына схемадакөрсетілгендей даяржүктелетінбірмодуль етіпқұр-астырады.
Құрастырушы.Әрбірмашинакомандасыныңжәнедеректердіңәрбірэлементініңоперациялықжүйедегіөзорнынанық-тайдыжәнемодульдердіңбірімен-бірініңқатынасжасауын қамтамасызетеді.
- Жөндеуші.
Пайдаланушықұрғанпрограммадағықателіктердііздеудіжәнежөндеудітездетіпқысқартуүшінпрограммалау жүйесінің құрамынажөндеушідеп аталатынпрограммаендірілген. Әрбір жөндеушіпрограмманақтылыпрограммалаутілінде жазылғанпрограммаменбірігіпжұмысістеугебағдарланған.