4(2-пиридилазо)-2-оксинаталин-3,6-дисульфокислота (ПАR-тұз) реагенті ерітінділерден фотометриялық әдістер жәрдемінде индийді мөлшерлі анықтайтын рационал реагенттердің бірі саналады [1].Одан басқа ПАR-тұз молекуласында тұз пайда етуші –SO3H қышқылдық топтардың болуы бұл реагентті оптикалық аналитикалық сенсорлар жасауда қолданылуына мүмкіндіктер ашады.
Ұқсас құрылысқа ие оксиазореагенттер молекуласындағы пиридин сақинасының 5-ші жағдайына бром енгізгенде [1,2,3] қаралған реагенттердің индий ионымен әсерлесу сезгірлігі айтарлықтай асады.Осыған байланысты ПАR-тұз реагенті молекуласының көрсетілген жағдайына бром енгізгенде, аналитикалық қасиеттері өзгеруін теориялық жолмен, анықтап, бағалау ғылыми қызығұшылық тудырды.
Осыған байланысты реагенттің төменде көрсетілген ионданбаған протондалған, диссоциацияланған жағдайлар және оның индиймен комплексі формалары электрондық құрылысы спектрофотометриялық және квант-химилық молекула орбиталдар методы МО АОСК (атом орбиталдарының сызықты комбинациясы) жәрдемінде қаралды. (І-ХVІІІ 5-бром- ПАR-тұз реагенті мен комплекстері үшін ХІХ-ХХХVІ ПАR-тұзы мен комплекстері үшін) ПАР-тұзы мен оның индиймен комплекстерінің қаралған формалар реттілігі мен сәйкестігі тура 5-бром- ПАR-тұзындағыдай жалғыз айырмашылығы ПАR-тұзы молекуласында бром жоқ.
5-бром- ПАR-тұзының және комплексінің көрсетілген формалары үшін есептелген жұтылу жолақтарының максимумдары λ max энергетикалық характеристикалары, есептелген электрондық өтулер интенсивтіктерін сипаттаушы диполь өту моменттерінің шамалары №1 кестеде келтірілген.
Кесте 1 — 5-бром- ПАR-тұзы және ПАR-тұзы реагенттерінің мүмкін формаларының және олардың индиймен комплекстерінің жұту жолақтарының λ max, энергетикалық характеристикаларының және диполь өту моменттерінің есептелген нәтижелері
Өту моменттерінің шамалары өлшемі шамалас комлекстер үшін реакция сезгірлігін сипаттайды. ПАR-тұз және оның индиймен комплекс формаларының сәйкестігі мен реттілігі тура 5-бром- ПАР және оның индиймен комплекстерінің реттілігіне дәлме-дәл сәйкес келеді. Ионданбаған жағдайда 5-бром ПАR-тұз және ПАР-тұз реагенттері азо- және хинонгидрозондық таутомерлік І, ІІ, ХІХ, ХХ тепе-теңдік жағдайларында болады. Диссоцияланған формалардан ІV және XXII формалар тұрақты саналады себебі олар есептеулер бойынша аз П-электрондық энергия (2,2 β0 ) ие. Бұл энергетикалық азаю резонанстық энергияның 0,2β0шамаға көбеюімен комменсацияланбайды. Протондалған жағдайлардан (рН < 3) VІ, VІІІ және Х формалар 5-бром-ПАR-тұз үшін және XXIІI, XXVІ және XXVІІІ, ПАR-тұз реагенті үшін тұрғын тұрақты формалар саналады. Бұл құрылымдар ішінен Х және XXVІІІ формалар энергетикалық тұрғыдан ең қолайлы жағдайда екендігі анықталды. Қаралған реагенттердің индиймен комплекстерінің ең энергетикалық тұрғыдан тұрақтылары XVІІ, XVІІІ 5-бром- ПАR – тұзы мен индийдің комплекстері үшін XХХV-ХХХVІ формалары ПАР-тұзы реагенттері мен индийдің комплекстері үшін екендігі анықталды.