Гипократ мұралары қазірге дейін таусылған жоқ. Гиппократтың темпераменттің негізгі факторы ретінде психосоматикалық бірлігінің негізгі идеясы тарихтадөрекі бұзылған. Гиппократтың адамдардыорганизмдегі сұйықтықтардың басымдылығына қарай бөлгені жайлы айтылып жатыр. Гиппократ жұмысының мәні ауруларды бақылауларында өзіндік тәжірибесіне орай темпераменттің төрт типін басымдылық ауруларға байланысты болды. “Медицина тарихынан лекциясында” профессор Ф.Р.Бборфумен. Гиппократ көзқарасын типтің ауруларды қайта бөлуге әкеледі. Гиппократтікімен сәйкес холериктер өзіндікаурулармен ауырады, ал флегматиктер қарама-қарсы аурулармен. Сондықтан Гиппократ кестесінде и бұл типтер қарама-қарсы. Ал сангвиниктер өзінің ауыруымен ауырады, бірақ аурудың асқынып көрінуінде холериктерде жақын. Меланхоликтер өзінің ауыруымен ауырады ал көрінуінде флегматиктерде көрінуіне ұқсас. Гиппократтың темперамент типтерінің сызықтық реті осылайша пайда болған. Ол басымдылық ауыруының типтері индивид психикасының құрамымен қамтамассыз етілген. Бірақ жеке әлемдік көзқарастарының матералисті болған Гиппократ индивидтің психикалық құрамы организмдегі төрт сұйықтық бірінің басымдылығына байланысты деген. Бір жағынан Гиппократ бойынша төрт сұйықтықтың бірінің басымдылығы “басымдылық” ауруларымен бар болуы идеяларының сол немесе басқа аурулардың бастаған формадағы белгісінде бұл топтардағы дені сау индивидтерді клиникалық формада көрінуіне дейін байқауға болатындығынан тұрады. Жаңашыл медициналық көзқарасына басымдылық аурулары “созылмалы жұқпалы емес аурулар” атауына ие болды. (хронические конфенционные заболевание (ХНЗ). Сонымен қатар жаңашыл медицина жеке-тұлға іс-әрекетіндегі соңғы көріністерді ескере отырып созылмалы жұқпалы елес аурулар себептерін индивидтің сыртқы процестерінен емес ішкі процестерінен іздеу қажет деген мәліметтерді ресми түрде растайды. Медицинада индивид типімен байланысты конститутционалды және іс-әрекеттің нышандарға кіретін “тәуекел факторы” жайлы ілім пайда болды.
Созылмалы жұқпалы емес аурулар типіндегі ауруларға бауыр алуы іркілетін қайта ауруы жүрек-тамырлы ауруы, бүйрек және жыныстық жүйелердің ауруы асқазан және ішектер аурулары кіреді. Дүние жүзілік денсаулық сақтау ұйымдарының мәліметтері бойынша созылмалы жұқпалы емес аурулар арасынан бірінші орында жүрек тамырлары аурулары тұрады. Олар әрбір үшінші инвалидтіліктің екіншісінің өліміне себеп болады. (Сердечно-сосудистыце забонваниеССЗ). Сондықтан әлемдік медиктер назары жүрек тамырлары ауырулары мәселесінеаударылған медиктер психологтар мен бірлесіп инфаркте әкеп соқтыратындай тәуекел факторын алып тастауға зерттеулер жүргізуде. Бұндай факторлар шамамен отыздардай болады деп есептелген. Олардың арасында бізге белгілі конститутционалды айырма айырмашылықтар (артық салмақ семіру), висцеральды айырмашылықтар (артиальды, гипертомия) іс-әрекеттің айырмашылықтар әрекеттілік бақталастық соғыстық және типологиялық айырмашылықтар (жиі жасырын агрессивтілік көтеріңкі немесе жоғары мазасыздық)
Тәуекел факторының нақты зерттеулеріне қарамастан оқымыстылар олармен жүректің ауруы немесе оның клиникалық формасы инфаркті (органдармен ткандермен қан жетіспегендіктен жансыздану) ауру жағдайының жартысын ғана түсіндіреді деген қорытындыға келді. Бұл сәтсіздіктер Гиппократ мұраларындағы индивидтердің психосоматикалық бірлігікөзқарасынмқұрайлы қатынаста түсіндірулерден кейін шығады. Тәуекел факторыпсихосоматикалық бірлікке жатады.
Темпераменттің психикалық қасиеті жоғарымазасыздықты алайық. Жоғарыда айтылғандарға сәйкес жоғары мазасыздықты топтағы ақырғы орында алатын сангвиникті және меланхоликті топтағы индивидтер сонымен қатар топтың басындағы орындардыв алатын біршама холерикті топ индивидттер бөлініп сипаттайды деп айтуға болады. Сонымен қатар адампопулияциясыжаратылысында қысым мөлшерінде біршама гипертониялық және гипотоникалықтендецияны индивидтер бар екендігімедиктергемәлім.
Планетаның әрбір төртінші ересек адамы жүрек тамырлыауруынан азап шегуін ескере отырып ол “Тәуекелдік факторы” әрбір сезімінің ауруының басталуыц жайлы түсініктеме береді, онда бұндайаурулардың типологиялық топта орналасуын тексеріп байқап көруге болады.Бұған типологиялық топқа тиістіңлік көрсеткіші өзіндік уақыт тиістілігін қолдану жеткілікті. Постинфаркті индивидтердің (инфаркті басынан өткізгендер) осы бірлікті өлшеп төрт типологиялық аумағында таралу орын анықтау оңай. Постнифаркті аурулар өзінің темпараментқасиеттеріне байланысты екі сангвиникті және меланхоликті типологиялық топ аумағында таралған. Дәл таралу зонасында бұл индивидтер көтерінкі немесе жоғары деңгейдегі мазасыздыңорнына ие.
Салыстырулар үшін төрт типологияның топ аумағында систологияның артериакльды қысым “систольческого артериального давления (САТ) және диастологиялық артериальды қысым (диестолического артериального давления (ДАТ) ның бөлінуін келтіреміз. Бөлінулер адам популияциясы таратылысында екі топ гипотониктер (холерикті және флегматикті топ) және норматоник топтары бар екендігін көрсетеді. Кейінгі әр түрлі созылмалы жұқпалы емес аурулардағы индивидтерді өзіндік бақылаулар аурулардағы типологиялық топтарға үлесімді бөлуді табуға мүмкіндік берді.
Типологиялық топтағы аурулардың таралуына қарап грек данышпаны Гиппократтың қызыққан жайларын айта кету қажет. Есімізге түсіретін “хол” -бұл бауыр шығаратын ылғал өт іркілетін қалтаға жиналады. Дәл осы холерикті топтағы индивидтер органы созылмалы аурулардан азап шегеді. Есімізге түсіретін “сангва” бұл–жүрек үздіксіз шығаратын ылғал. Дәл сангвиникте топ индивидтерінде күрлелі Лионард инфарктері анықталған.
Гиппократ холерик сангвиник меланхолик, аурулармен ауырғандай, меланхоликтерде ең қолайсыз жағдайды тұрады.Шындығында оның сезімталдығын ескеріп, меланхоликте барлық жері ауырады дегенмен болады. Бірақ Гиппократ бұл типтің запырынын (черную желчь-қара өт) бекерге қарастырмаған инфаркпен бірге қан қысымының жоғарыға шабылуы инсульт деп аталатын бас миы тамырларының жарылысын әкеп соқтырады, Сонымен қатар меланхоликті топта шизойдтарда бар. “Флегма” шырыш асқазанында ең көбі сондықтан флегмативтің асқазаны біршама сонау жері және бұл жердегі жаралар өте қиын. “Байсалды” типтер зонасында бүйрек және жыныстық мүшелер ауруы таралған.
Жоғарыда келтірілген салыстырулар Гиппократ мұраларының толығымен дұрыстығын дұрыстығын айғағы. Ол әрбір типте психосоматикалық бірлікті ең кем қарсыласу орнында қарастырды. Әрбір тип үшін ең кем қарсыласу орны белгілі бір жас кезеңінде біршама осалдау бірақ бұл сұрақ диференцияналды психология шекарасынан дифференциялды психология аумағынан алынған. Созылмалы ауруларды типологиялық топқа бөлінуімен медициналықескі көзқарастарымен салыстыру өте қызықты. Бұл көзқарастардың өлеңді мазмұнын келтірейік
«Наши чувства строят наше здоровье.
Если ты испытываешь страх,
То готовишь себя болезни почек.
Если ты испытываешь гнев,
Твои печень и желчный пузырь пострадают.
Печаль и стеснение Духа омрачают
Болезнью сердце и разум.
Гордыня, невежество, страсть, зависть и злоба —
эти чувства (если ты их испытываешь)
Ударят тебя беспощадно.
Будь себе другом.
Стань себе лучшим врачом.
Найди причину своей болезни в самом себе».
Келтірілген поэтикалық формада оның іс-әрекетінің базалы эмоциалы түрін есепке алып, индивидтердегі ең кем қарсыласу орнының дифференциациясы суреттелген. Біз жоғарыда әртүрлі типологиялық топтағы өкілдерге тән, басқару эмоциялы түрі жайлы айтып кеттік. Сонымен тибеттік дәрігерлер көрсеткендей бауыр ауруына белгісі ретінде ашу мен кек холерикті топ индивидтеріне тән. «Жанның сығылуы» ерекше эмоноционалды жағдай ретінде мазасыз индивидтерге тән, ал бұндайлар жүрек ауруы көрінетін сангвиноитты және мелонхоликты топ өкілдері болып табылады. Уайым-қайғы мелонхоликтерге тән. Дәл соларда ақыл-ойдың қарауытуы ретін инсульттер пайда болады. Іс-әрекет барысындағы «сол сәтте және қазір» жағдайлы қорқынышы байсалды индивидтерге тән. Бұл мелонхоликтің кейде жеке тұлға кескіні болатын қорқынышы емес, бұл «үрейсіз сақтық қорқынышы». Міне, сондықтан тибеттік дәрігерлер бұндай қорқыныштың көрінуінде бүйрек ауруының себебін қарастырған.
Гиппократтың ескі ілімі мен тибет медицинасын ескі тәжірибесіндегі салыстырулар өзінің типологиялық тобына тиісті индивидтердегі «басым» ауруының анық таралуын айқындап көрсетті.
Қорытындылай келгенде, индивидтің типологиялық топқа тәуелділігі-бұл табиға (туа берілген)қамтьамасыз етілген байланыстылық екенін айта кету қажет. Өзінің тәуелділігін білу-бұл өзінің белгілі бір жағдайда осалдау болатын, организмдегі ең кем қарсыласу орнын білу. Бұл ең кем қарсыласу орны болып табылатын жүйеде душар болушылығымен фатальды (қайтпас, болмай қоймайтын) шарасыздық ауруын көрсете ала ма? Мүлде көрсете алмайды, себебі әлсіз жерлердің білімі, «салауатты өмір салты» деп аталатын тиянақсыз түсініктерге шешу жолын береді.
Білімнің өзі жеке тұлғаға ең кем қарсыласу орнында бұзылу мен күйреулерді болдырмау үшін өзінің жеке организмімен қатынас жасау мүмкіндігі береді. Бір жағынан организмдегі әлсіз орынның білімі дәрігерлерге созылмалы, жұқпалы емес ауруларды хабардар ету және эффективті профилактиканы шешу жолын берді.Сондықтан денсаулықты сақтау бұл-жалпы психология-медициналық технология аумағында дифференциалды психологияның ғылыми игілікті қолдану арқылы сәтті шешілу белгісі.