Психологиялық-психологиялықстату с туралытүсінік. Оқушыныңстатусын анықтау үшінпсиходиагностикалықминимум жүргізу. Статус көрсеткіштерінанықтау.
Психолог өз жұмысыныңсол лртада қалыптасқан әлеуметтік-психолрогиялықжағдайдажүргізеді.Психологиялық қызметтіұйымдастыруформаларыжәне қолданылатынәдіс-тәсілдеросыортаның ерекшеліктеріне және талаптарынасайжүргізілуі қажет.Оқушылармектеп те білімалыпсонымен қатарөздерінің жекелікқасиеттерінжетілдірупроблемаларыншешубарысфындаәлеуметтікортадаөмірсүруге икемделеді. Мектеп оқу тәрбиежұмысы арқылы оқушыныңосы қажеттілігінқанағаттандыруғабарлық жағдайларды жасайды.Мектеп психологіоқушылардыңжәне оқу-*тәрб иепроцесініңосалдықкөрсеткен жерлерінтүзетугеөз үлесінқосып балалардың жан-жақтыдамуынапсихологиялықтұрғыдан жағдай жасайды.
Оқушыларға психологиялық қызметкөрсетуді тиімдіұйымдастырылуына кепілболатын бір жәйт оны жүйелі түрдежүргізу. Оқушылардың барлығынпсихологиялық зерттеуден өткізіполардың жекелікқасиеттерінтаным процестерінбағалап шығуөтеқиын. Бұл жұмыспсихологиялық зерттеулердіжүйеге келтіріпжүргізгенде ғана өз функциясынтолық орындайды.
Осы жүйеліліктіқамтамассыз етугенегіз болатын ұйымдастыруформасынпсиходиагностикалықминимумдеп атауды Н.Р.Битянова ұсынған.Оның ұсынысы бойыншапсиходиагностикалықзерттеудіжаппайгоризанталдықкескінбойыншаөткізуарқылы қысқамерзімішінде бір паралельдеоқитынбалалардытолық қамтыполардыңбарлықпсихологиялыққасиеттерініңбағалап шығуғамүмкіндік туады. Біздің ойымызшаосыформанымектеп ерекшеліктеріникемдеп қолдану арқылы қысқа мерзімдібарлықоқушылардыңстатусын анықтап шығу қажет.
Оқушыныңпсихологиялық педагогикалықстатусыдегенімізбаланыңбарлықпсихологиялыққасие ттерінкүй жағдайынтаныцмпроцестерінқарым-қактынасмәдениетін мінез-құлқын. Оқуғ кадегенынтасынбағалауарқылыжасалғанмінездемесі. Бұлмі нездеме,ніжасау үшінбарлшықоқушыларжан-жақ тызерттеуденөткізіледі.
Оқушыстат усынақойылатынталаптардыбес блокқабөліпезерттеуарқылыжиналғанма териалдардыәр балағаарнайыжа салғанкарточкаларғатүсіругеыңғайлы е тіпжинақтауғамүмкіндік береді. Барлықзерттелінетінкөрсеткіштердіблоктарғакелесітүрдебөлугеболады.
1-блок-* бала өмірсүретінәлеуметтік ортаерекшеліктері:
2-блок — оқушы таным процестерінің және жалпыинтелектуалдықдамуыныңерекшеліктері:
3-блок- мотивациялық жекеліксферасынбағалау:
4-блок- мектепішілікқарым-қатынасбарысындағыоқушының:
5-блок – мектепішілікқарым-қатынас барысындағы оқушының мінез-құлқы.
Осы блоктар бойынша оқушылар қасиетерін бағалау көрсеткіштерін анықтап алып сол көрсеткіштерді зерттеу және бағалау әдіс тәсілдері жинақталады. Әр блок бойынша қолданылатын әдістемелер жеке-жеке папкаларға топтастырылса оны қажетті кезінде қолдану ыңғайлы болады.
Бірінші блок көрсеткіштері:
- Отабасы құрамы, ата-анасының мамандықтары, жұмыс орны, лауазымы отбасы типі адамдар саны олардың бір-бірімен қарым-қатынасы:
- Отбасының материалдық жағдайы тұрғын үй жұмыс орны:
- Оқушының отбасындағы статусы
- Отбасының бос уақытын өткізуі спорт дне шынықтыру мәдениет көздерін қолдану.
- Оқушының күн тәртібі және оның үлкендердің қадағалауы
- Оқушының өз құрбыларымен өзінен үлкен және кіші балалармен қарым-қатынасы.
Бұл блоктағы көрсеткіштерді бағалап көптеген объективті әдіс-тәсілдер қолданылады: Баламен және оның анасы әжесі т.б отбасы мүшелерінің сынып жетекшісі оқытушылармен әңгімелесу пиктограмма, “Мен не білемін? ” әдістемесі Йира Керен әдістемелерінің жеке тапсырмалары осы аталған және басқа әдістемелерді қолданып мағлұмат жинау нәтижесінде баланың отбасындағы өмірінің ерекшеліктері аныықталады. Екінші блок көрсеткіштері:
-Баланың хронологиялық жасы мен ақылы дамуының бір-біріне сәйкестігі:
- Конгтивтік процестерінің дамуы:
- Ойлау түрлерінің қалыптасқандығы ой қызметінің көрінісі және тіл байлығы майда қимыл әрекеттерінің қалыптасуы.
- Таным прцестерініңжекелік ерекшеліктері:интелектуалдық белсенділігініңжоғары болуывербалдылығышизойдтығыинтелектуалдық пасивтігі:
- Баланың жекетұлғасындакездесетінқабілеттілігінтүрі (психомоторлық, музикалық, лингвистикалықфизикалық,математикалықбейнелеу өнері,педагонгикалықұйымдастырушылық)
- Ақыл-ой жұмысынұзақ уақыторындауғақабілеттілігіжұмыстемпі.
Екінші блок бойыншажүргізілгензерттеулернәтижесін дебалалардың танфымпроцестерініңнормаға сайнемеседамуындаодан ауытқуыбайқалатындғыанықталыполар баланыңозықдамуынанемесекейінқұалуынанегіз болыпотырғанынақтыбағаланады. Дам у деңгейітөмен балаларментүзету дамытужұмысынжүргізуар қы лыолардылқумазмұнынмеңгеругежұмысынжүргізу ар қылыолардыоқумазмұнын меңгеругешамасы келетінжағдайғажеткізужолдарынанықтауға мүмкіндікбереді.Екіншіблок материалдарын оқу тәрбиежұмысынтиімді жүргізугежәне ата-аналарғапсихологиялықкеңес берудіұйымдастыруғанегіз болады.
Үшінші блок оқушылардыңоқуға дегенынтасын және жалпытанымдықәрекеттіңсебептерінбаланыңішкіқайшылықтарыныңдеңгейінанықтауғабағытталған. Бұл блоккөрсеткіштері:
-оқу себептерініңқалыптасқандығы және оныңмазмұны ( танымдық, әлеуметтік, бағыттылық т.б.)
-танымдық әрекетбарысында табыстыболу себебінемесесәт сіздіук тенбас тартусебептерініңқайсысыжетекшіекенінанықтау:
-себептік сферадақайшылықтың болуы мазасызданудың көрініс беруі:
-аксентуацияныңорын алуы:
Бұлблок көрсеткіштері бойынша баланың психикалықдамуына мазасызданудыңөз-өзінесенбеушілігіжәне басқа ішкәіпроблемалардыңорын а луын анықтау арқылыоларға уақытылыпсихологиялықкөмек ькөрсетугемүмкіндікбереді.
Төртіншіблоккөрсеткіштері баланың қатынасжүйелерінэмоционалдыбағалаубойыншаталданады.
-баланың өз қатарларыменқарым-қат ынасыныңқалыптасқандығы.
-отбасындағы қарым-қатынас ерекшеліктері.
-оқытушыларменқарым-қатынасыныңэмоционалдық оң мағынадаболуы:
-мектеп ішілікіс-шараларғакөзқарасы:
-оқушының өз-өзіне көзқарасы.
Бұл көрсеткіштербаланыңоқу тәрбиепроцесіндетабыс тыорнынанықтауғаарналғанжәне келесікөрсеткіштеріменбағаланады:
-оқушыныңжекелікпсихикалыққасиеттеріменбайланыстымінез-құлық жәнеқарым-қатынасерекшеліктерінесипаттама (жылдамдығы,жай қимылдайтындығыимпулсивтігі:
-жауапкершілікті сезінушешімқабылдауыадамдарғаықыла сқоюықайырымдылығыашықтығы і скерлігішыншыдығы:
-тәртіп сақтауы қимыләрекеттерініңүйлесімділігі.
Блоктар бойыншапсиходиагности калықзерттеу нәтижесіоқушфының пси хологиялық педагогикал ықстатусынкөрсет іп, психологи ялық қыцзме ткөр се тыс тар ынұйы мдастыр уретінанықтауғанегіз болады. Оқушылардыңстатусыныңкөрсеткіштеріне сүйене отырыппедагогтардыңбілімін жетілдіріп жәната-аналарға психологиялықбілім берутақырыптарынанықтап алуғамүмкіндік туады
Оқушылар статусынкөрсеткіштері олардыңпсихологиялық-педагогикалықкарточкаларына түсіріледі.Бұл құжат әрпсиходиагностикалықминимум откізілгенненсоң толықтырылыпнәтижесі талданыпбалалармен жеке даражәне топтықтүзету-дамытуіс-шараларыныңмазаұнынанықтауға негіз болады.
Психодиагностикалық минимумжүргізумен қатарпсихолог оқушылардыжеке-дара үздіксіз зерттепотырады.Біңріншіден бұлжұмыс интелектуалдыққабілеті өтежоғары дамығанбалаларменолардың дарындылығынқолдауға және бұлқасиетті жан-жақтыдамытуға ықпалжасау үшінжүргізілсеекіншіденмінез-құлқы туралышағымтүскендермен т.с.с. арнайы зерттеуді, көмек көрсетудіталап ететіндамуындаауытқуы ароқушыларменжүргізіледі.
Психологиялық зерттеубарысында үлгерімітөменсабаққақатыспайтынотбасындабаланыңүй тапсырмасын орындауғаешқөандайжағдай жоқ,ата-аналарынашақорішкіш т.б.жағдайы нашарларкездеседі.Бұл категориядағыбалаларпсихологиялықсүйемелдеукөрсетугеқажеттілігіөтежоғары топқа жатады.Сондықтан оларғакөмек көрсетудіпсихологөзінің күнделіктіміндетідеп түсінуі қажет.
Оқушылардың психологиялықпедагогикалықстатусын зерттеу барысындакөптегенпсихродиагностикалық әдістемелерқолданылады. Олардың зерттелінетінбалалардыңжас кезеңдерінебайланысты реткекелтіріп жинақтау қаджет.Комплекстік зерттеубарысындакіші мектпбалаларынпсихолог өзінеүйретіп алу үшін әңгімелесусуреттеройыншықтарқолданылатынәдістемелербіріншіретте қолданылады. Ал орта жәнежоғарысынып оқушыларынзерттеудітаным процестерін бағалауданбастаған дұрыссияқты.
Сондықтан психодиагностикалықәдістемелердіосы ретпенберіп отырмыз.