- Дау – дамай тудырушы тұлғалардың сипаттары:
өзінің психикалық сипаттары бойынша өз серіктесінен қатты айырмашылықтары болады;
қарым – қатынастың психикалық мәдениетінің, жалпы мәдениеттің жеткіліксіздігі бойынша;
сол адамның дау – дамайлық жағдайының жалпы деңгейі.
Ф.М.Бородкин мен Н.М.Коряк дауды тудырушы (даукеш, жанжалкеш) тұлғалардың мынадай негізгі типтерін көрсетеді:
наразы типтің жанжалкеш тұлғасы;
ригидті типтің жанжалкеш тұлғасы;
басқарылмайтын тип;
өте дәл тип;
мақсатты тип;
«конфликтсіз» типтің даукеш тұлғасы.
- Наразы типтің жанжалкеш тұлғасы мынадай мінез – құлық ерекшеліктерімен сипатталады:
үнемі зейін орталығында болуды қалайды;
бақаларға болған қарым – қатынасы олардың өзіне қалай қарайтыны бойынша анықталады;
жанжалға тез барады;
рационалды мінез – құлық өте аз білінеді, эмоциялы — қызбалық — өте жоғары;
өзінің іс — әрекетін нашар жоспарлайды;
ауыр, жүйелі жұмыстан қашады;
даудан қорықпайды және өзін мұнда сенімді сезінеді;
ол жиі жанжалдың көзі болып табылады, бірақ өзін олай санамайды.
Ригидті типтегі жанжалкеш тип:
күдікті;
өзін — өзі аса жоғары бағалайды;
әрдайым өзінің жеке маңыздылығын құптауды талап етеді;
бірбеткей және иілмейді, нақты жағдайларды есепке алмайды;
біреудің көзқарасын зорға қабылдайды;
өте ренжігіш.
Басқаруға көнбейтін жанжалкеш тип:
қызба өзін нашар бақылайды;
болжап болмайтын мінез-құлық иесі;
жиі шамданады, өзін агрессивті ұстайды;
өз маңыздылығын құптауды үнемі талап етеді;
өзінің сәтсіздіктерінде басқаларды кінәлағанды жақсы көреді;
өз іс-әрекетін жоспарлай алмайды;
бұрынғы тәжірибелеріндегі қателіктерден сабақ алмайды.
Өте дәл типтің даугенді тұлғасы:
өз жұмысына асқан дәлдік иен қарайды;
өзіне жоғары талаптап қояды;
айналасындағыларға да өте талап қойғыш;
өте жоғары мазасыздануға ие;
ұсақ-түйектерге сезімтал, өте мән бергіш;
өзінің асқан дәлдігі мен күдіктілігінен зардап шегеді (ұйқысыздық, бас аурулары жиі мазалайды).
«Даусыз» типтің даукеш тұлғасы:
бағалауда және пікірлеуді тұрақсыз;
оңай иландырушылық қасиетке ие;
мінез-құлқы тиянақсыз;
берілген жағдайда бір сәттік табысқа бағдар жасайды;
лидерлердің пікіріне тәуелді;
ымыраға артықтау талпынады.
Тұлғаның мақсатты даукеш типі:
дауды өзінің мақсаттарына жетудің басты құралы ретінде қарайды;
дауды жиі өршітеді;
өзара қарым-қатынастарда қулық жасауға бейім;
дауда рациоаналды әрекетт жасайды, қарсыластарын бағалайды;
дауда мінез-құлық техникасын меңгерген;
- Даудың дамуына бейімделген типтік мінез-құлық реакциялары:
серіктесін бөліп жіберу;
жеке жаратпаушылық қасиетін саналы және санадан тыс көрсету;
ұсақ ілінісулер;
серіктесін кемсіту, серіктесін тұлға ретінде кемсіте бағалау;
серіктеске жаман пиғылмен айтылған күдік;
сұхбаттасының дұрыстығын немесе өзінің қателерін мойындауды қаламау;
үнемі өзінің көзқарасын қыстырмалау және серіктесіне қысым жасау.