Дау-дамайларды пайда болған сәтте-ақ шешуге болады, ол үшііа осы тоиты, үжымды қүрастыратын адамдар арасындағы байланыстарды жоие кдтынастарды жүйелі түрде терең талдап түру қажет. Енгізіліп жатқан озгсрістердің салдарын алдын-ала ойластыру да дау-дамайды игеру жолы. Әр адам өз сөздері меш кддамдарын жан-жақты тексеріп алса — дау-дамайдың шиеленісуіі жоқтың қасы болар еді.
Дау-дамайдыц алдын-алудың өз қағидалары бар. Алдымен. олың шығу себептерін ашу керек. Дау-дамайдың қайнар кездері: үйымдастыру, арақатынас, даугснді (жанжалксш) түлға.
Дау-дамайдың уйымдастыру себептері — үжымдарда өндірісіі. мектептерде оқу-торбисні үйымдастыру барысындагы олқылыктар-Мысалы, мектепте дау-дамайдың үйымдастыру себептеріне келісімсіз сабақ кестесі, талаптардың біркелкіліксіздігі, күн тортібініц кемшіліктері, мүгалім тацдаудың иаіиарлыгы, асхананың болмауы т.с.с. Әсіресс, 1, 9, 11 сыныптарда оқу ішкі дау-дамайларға толы.
Дау-дамайдың арақатынас себептері — адамдардың билікке таласуы, біріне бірі коятын қарама-қарсы талаптары, әміршіл тосіддермен бағындыруы, «екіжүзді» моральды қоддануы.
Дау-дамайдың жанжалкеш түлгалық себептері — ішкі дүниесі. қайшылықтарға басым адам жүрген жерінде үрыс, ерегіс. жанжалдардың қайнар көзі болады. Оған тумысынан дау-дамайдың гені берілгендей. Ондай адамды қалай тануға болады? Даутенді адамның қасиеттері:
-котеріңкі не түсіңкі езіндік бага,
-үстемдіккс үмтылу,
-бірқалыпты ойлау,
-асып кеткен шыншылдық, бірбеткейлік,
-жагамсыз сезімдер жиынтығы (үрей, аіну, ыза, қорқыныш).
Дау дамайды шешудің ережелері:
-Даудың жақсы шешілуін қалайсыз ба?
-Оз сезімдеріңізді жақсылап игере аласыз ба?
-Қарсыласыңыздың орнында өзіңізді қалай сезінер едіңіз?
-Делдал, араша керек пе?
-Ортақ тілді қалай табуға болады?
Осы сүрақтарға жауап тапқан адам ез оміріндегі дау дамайларды азайтып, жаңаларына жол бермейді. Қорыта айтқанда, қатысушылардың психологиялық үстанымдарында, қарым-қатынастарында, үйымдастыру барысында, болашақтағы дау-дамайларға дайып болғанда дау-дамай нотижелі шсшілді дсй аламыз.
Жоғарыда қақтығыстың мән-магынасын, түрлерін, қызметісрім қарастырдық. Омірде осы теориялык, білімдср Сіздерге, қүрмеіті студенттер, оз пайдасын тигізер дсген уміттеміз.