Психология ғылымының бір саласы бола отырып, педагогикалық және жас ерекшелік психологиясы ғылыми талдауға ұшырауы мүмкін психологиялық фактіні – бақылау мен эксприментті алудың негізгі екі әдісін пайдаланады. Психологиялық-педагогикалық зерттеу пәнінің ерекшелігі аталған әдістерді пайдалануда айрықша өзгерістер тудырады. Мысалы , жас ерекшелік психологиясындағы бақылаулар, көбіне бала психикасының дамуын дәлелдейтін фактілерді жүйелі тіркеу сипатына күнделікті жазу түрінде болады. Француздардың белгілі марксист – псиголог А.Валлон 1952 жылы : “Білімнің түрлі саласында эксперимент қарапайым бақылауды ығыстырып отыратын болса, психолгияның көпшілік бөлімдерінде бақылаудың рөлі басымырақ болып қала береді… Балалар психологиясы, былайша айтқанда, ерте сәбилік шақ психологиясы тек қана бақылауға негізделеді.”. Соңғы жылдары педагогикалық және жас ерекшелігі психологиясында психологиялық эксперименттің рөлі айтарлықтай өсті. Психологиялық-недагогикалық зерттеулерде пайдалануының жиілігі жағынан лабораториялық эксперимент баланы зерттеуде жетекші рөл алып жүрген табиғи экспериментке ғана жол береді. Оқу тәрбие процесі жағдайында жүргізілетін табиғи эксперимент оқушылардың танымдық іс-әрекеттерін жеке адамның қалыптасу ерекшеліктерімен жеке ащдам арасындағы қатыастарды тәжірибенің табиғи жағдайға жақын әлуметтік ұйымдастырылған және арнайы өзгерткен жағдайларында зерттеуге мүмкіндік береді. Елімізде педагогикалық-психология үшін табиғи эксперименттің ерекше түрі- қалыптастыру экспериментті өте маңызды болып есептеледі. Бұл жерде сыналушылардың іс әрекетінде болатын өзгерістер зерттеушінің (педагог рөлін атқаратын) сыналушыға (оқушыға) белсенді әсер етуі нәтижесінде бақыланып отырады. Мысалы бастауыш мектеп жасында абстрактылы ұғымдарды меңгеру мүмкіндігін дәлелдейтін деректер бірсыпыра оқыту эксперименттін жүргізу нәти жесінде алынады. Психологиялық-педагогикалық мәліметтерді алудың ерекше бір тәсілі- егіздер әдісі деп аталынады.Оның мәні- бір жұмыртқадан өрбіген егіздер дің психикалық дамуын бақылаулар мен экспери мент жағдайларында салыстырып көру.Бұл олардың тұқым қуалаушылық қорының бір деңгейлігін еске ұстай отырып, орта мен тәрбие ықпалынын болатын бірқатар факторлардың әсерін ажыратуға мүмкіндік береді.Зерттеуші психиканың қалыптасуының нақ сол сәттегі психологиялық ерекшеліктерін білуге тырысқан кезде бала психикасының дамуын көлденең кесу әдісімен де зерттей алады. Бірнеше қайталанылатын мұндай кесулер бірқатар сыналушылар жөнінде мағлұмат алуға көмектеседі. Кейде психологтар бір сыналушының өзін, оның психологиясындағы, елеулі өзгерістерді жүйелі тіркей отырып, ұзақ уақыт (кейде жылдар бойы) зерттейді. Мұндай зерттеу бойлай зерттеу деп аталынады. Педагогикалық және жас ерекшелік психологиясы өзіне бақылау мен эксперименттің және олардың өзертіліп пайдалынылған(әңгіме, іс-әрекет нәтижесін талдау, тесттер т.б) барлық түрлерін қамтитын сан алуан нақтылау зерттеу методикаларын кең қолданады. Нақтылы психологиялық методикалардың молдығы мен сан алуандылығы қазіргі педагогикалық және жас ерекшелігі психологиясының күрделі теориялық әрі практикалық мәнді проблемаларын шешуді қамтамасыз етеді. Оқушының даралығы ерекшеліктеріне қабылдау ойлау өзгешеліктері жеке адам бойындағы мінез, темперамент, қабылдау, секілді қасиеттер жатады. Нерв жүйесінің типтік қасиеттері адамның мінез-құлқының табиғатының негізін құрайды. Дербес қабілеттің дамуы жеке адамдардың табиғи мүмкіншіліктеріне байланысты.