- Әрбір баланың дербес ерекшелігі тәрбие процесінде, даму кезеңінде байқалады. Дербес ерекшеліктерге түйсік, қабылдау, ойлау өзгешеліктері, жеке адам бойындағы мінез- құлық, темперамент, қабылдау, сияқты қасиеттер жатады.
Нерв жүйесінің типтік қасиеттері адамның мінез- құлқының, темпераментіңі қабілетінің табиғи негізі жатады. Дербес қабілеттердің дамуы жеке адамның табиғи мүмкіндіктеріне байланысты. Ал дара қабілеттер адамның айналаны қоршаған дүниемен өзара әркеттесу ппроцесінде қалыптасалды. Әрбір адамның өзіне тән қасиеттерін қалыптастыру мен дербес ерекшеліктерін дамытуды жан- жақты және үйлесімді тәрбиелеу дейді. Тәрбие баланың дамуына ықпал жасап қана қоймайды, ол үнемі даму дәрежесіне сүйенеді.
Әрбір баланың дербес ерекшелігі тәрбие процесінде, даму кезеңінде байқалады. Дарбес ерекшеліктерге түйсік, қабылдау, ойлау өзгешеліетері, жеке адам бойындағы мінез- құлық темперамент, қабілет сияқты қасиеттер жатады. Нерв жүйесінің типтік қасиеттері адамның мінез- құлқының, темпераментінің, қабілетінің тибиғи негізін құрайды.
Әлеуметтік педагог жеке ерекшеліктерін, типтік сипатын мінез құлқына сәйкес жете білуі қажет. Мысалы, нерв жүйесіне байланысты темперамент түрлерін басшылыққа алмай, тәрбие процесін әлеуметтік педагогикалық негізде ұйымдастырып іс жүзінде асырау мүмкін емес. Жеке адамның дүниені сезгіштігі және қабылдағыштығы темпераментке тәуелді. Дербес ерекшеліктерге түйсік, қабылдау, ойлау өзгешеліетері, жеке адам бойындағы мінез- құлқының табиғаттылығы, қабілет сияқты қасиеттер жатады.
- Жастардың организмі- қаңқасы мен бұлшық еттері, ішкі органдары тегіс дамиды. Бұлшық еттерімен жұмыс қабілеті үлкендердің нормасына жақындайжы.
Олар өз мамандығын таңдап алуға тырысады. Мамадыққа ықласының бірте- бірте қалыптасуы түрлі іс- әрекеттеріне бірте- бірте қалыптасуы түрлі іс- әрекеттеріне жауапкершілігін арттырады. Оларға іс- әрекетті өз бетінше орындауға мүмкіндік беріп, дұрыс бақылау мен педагогикалық басшылық жасау керек.
Бұл күндері жастардың мінезінде түрлі өзгерістер пайда болады. Мысалы: қыздар өздерінің сыртқы киіміне көңіл бөледі. Дене қимылыңа айрықша мән береді. Ер балалар әдемі киініп жүруді ұнатады. Сонымен ме және қабілетін мінез- құлқы мен темпераментін де мұғалім тәрбиеші, ата- ана үнемі еске алып олардың дұрыс дамып қалыптасуына жүйелі түрде ықпал жасайды.
Бір балалы отбасы көпшілікпен араласу, ұжымдық қызмет тәжірибесін игеру жағынан баланы қиын жағдайға қалдырады. Бұндай отбасыларға аға, әпке сияқты тәлімгер іні, қарындас сияқты қамқорлығына алатын бауырдың болмауы ұжымдық туыстық қатынастар аясын мүлдем тарылта түседі. Осындай жағдайда баланың қызығушылығы мен қажеттілігін қамтамасыз етуде ата- ананың педагогикалық нормаларды сақтамауынан бастауыш сыныптағы кезінен оның бойында тоғышарлық, ұжымды , ішкі ортада сипат алуы балалар арасында жатырқау, тасбауырлық сезімдердің нығая түсуіне негіз қалайды.,
- Адам әлеуметтендірудің негізгі объектісі , қоғамның мүшесі ретінде адамгершілікті, ізгілік нормаларын, құндылықтарды меңгеру мен өзінің зияткерлік әлеуетін, білімін, мұратын, мүддесін, сұраныс- талартарын қанағаттандыру арқылы рухани, матеиалдық азықтанып өмір сүреді. Әлеуметтендіру үрдісі адамдарға әр- түрлі жағдайда түрліше әсер етеді. Оларды факторлар деп атайды.
Адамға ықпал ететін факторлардың кейбір белгілі бір дәрежеде толығырақ зерттелсе, ал кейбіреулер енді ғаан ғылыми- педагогикалық, психологиялық, әлеуметтендіру мен әлеуметтік- педагогикалық тұрғыда зерттеле бастады.
Факторлар өте көп болғандықтан оларды шамамен төмендегідей үш топқа жинақтауға болады:
- мегафакторлар (гректің- өте зор, өте кең деген сөзі)- космос, планета, әлем, дүние деген ұғымдар жатады.
- Мезафактор және олардың адамға ықпалы. Меза- факторға (ортаңғы)халық өмір сүретін
Аймақ, ауыл, қала, шағын қала, аудан, және бұқаралық ақпарат құралдары- радио, теледидар т.б. және соған байланысты субмәденит немес мәдениетке жақын жерде орналасқан даму тенденциялары бар елді мекен кіреді.
- Микрофактор— оның әлеуметтендіруге ықпалы.
Микрофактор яғни, «кішкене» деегн сөздің мағнасына үңілсек, ол адамға ең жақын орта дегенді білдіреді. Бұған адамның отбасы, көрші- қолаң, құрбылары, сыныптастар, курстастар, әріптестер, бірге жұмыс істейтіндер, қоғамдық мемлекеттік, жеке меншік мекемелер кіреді де олар микроәлеуметті құрайды.