Әлеуметтік қызметкер өздерінің жеке құндылық әуестенушілерімен ерекшеленеді. Маңызды кәсіптік құндылық болып маманның өзге адамдардың моральдық, саяси пікірлер мен талғамдарына қатысты саналады. Икемділік- әрқайсысы жеке артықшылықтарына ие түрлі жақтармен келіссөздерге ыираға келу және келісімге қол жеткізу үшін қажетті құнды қасиеттердің бірі. Әлеуметтік қызметкерлер өз клинеттерінің мәдени әртүрлілігіне шыдам білдіре отырып, өз әріптестерінеің ерекшеліктеріне де түсіністік, құрметпен қарауы тиіс. Туындағын қайшылықтар мен сұрақтарды өзара сыйластық және ашықтық жағдайда талқылау маңызы. Ал, керісінше маманның ұмтылысы биік болса,да, оның агрессивті, шыдамсыз мінез- құлқы, әрі тұйықтығы маңызды, әрі тәжірибеде көп қолданылатны құндылықтарға, этикалық кодексіне соққы болып табылады
Қарым-қатынастың 3-негізгі сипаттамасы бар: позиция, валеттілік және дистанция. Мүгедек жасөспірімдердің арасындағы қарым-қатынасты “ құрбан ету”немесе “ өкпелі бала” деген әлеуметік таңдалған менмендікке бағытталған жағдайларға жатқызуға болады.
- Ауруға деген қарым-қатынас. Бұл- аурудың уәйімі, ауруға деген интелектуалдық және эмоционалды реакциясы, емдеулі және ортамен қарым-қатынасының жиынтығы.
- Эмоционалдық – еріктік және интелектуалды орта дамуының ерекшелігі. Ең негізгісі-көптеген кемістіктің сақталуы. Әлеуметтік педагогикалық кеңес беру тапсырмалары үшін ең негізгісі – болжамалы факторлардың ерекшеленуі, психологиялық инфантилизм элементтерінің қатысуы немесе қатыспауы, психологиялық қызметтердің кемелдену деңгейін бағалау болып табылады.
- Тұлғалардың сипаттамасы. Бұл берілген өлшемдердің негізінде бір немесе бірнеше беталыс бар, тұлғалардың эмоционалды-динамикалық тұжырымдамасы жатыр. Біздің түсініктемеге сәйкс, тұлғалардың индивидуалды түрі берілген құрмалас темпераменті арқылы, сонымен қатар адам өміріндегі әлеуметтік аспктілерінде анықталады. Индивидуалды тұлғалардың типологиялық сипаттамасына М. Люшердің тесті қолданылады. Мұнда түстердің қатарында 1-ші және2-ші орын алатын түстер тұлғалардың қажеттілігін сипаттайды.
- Бейімдеулердің түрі және деңгейі. Бұл процесс әлуметтік ортаның шарттары мен талаптарына бейімделумен сипатталады. Клиенттің бейімделу мүмкіндігі М. Люшер тәсілінің негізінде сапалы және сандық болып сипатталуы мүмкін. Негізгі тестің түстаері өмірлік стилін анықтайтын қажеттіліктерге өзекті, әрқашанда бар және ешқашан қанықпайтын қажеттіліктерге әсер етеді. Олардың бар болуы тұлғалардың тұрақтылығын, қуаттылығын және сыртқы ортамен белсенді қарым-қатынасын сипаттайды. Қосымша түстерді толықтыратын қажеттіліктер қорғау механизмдерімен тығыз байланысты. Олар шиеленіскен және тұрақсыз тұлғаны сипаттайды. Психолог мүгедек жасөспірімдермен жұмыс істеген кезде ауырпалы процеспен келген дамудың ауытқушылықтарын және олардың зардаптарын қарастырады. Ауру дамудың биологиялық жүйесінің бұзылуына әсер ету арқылы әлеуметтік психологиялық дамуға ғайшылықтар туғызады. Психологиялық дамудың екінші бір жағы әлеуметтік бейімделуге қайшы келеді.
- Тәртіпті және қызметті реттеу деңгейі. Бұл қуатты, динамикалық және мәнді- мазмұнды аспктілер бірлігі. Оған: өмірдің мақсаттарын жоспарлау нысанын көздеуге қабілеттілігі; психологиялық қызметтің аңғарылыуы, жанамлығы; рефлекс деңгейі, айналаның қуаттылығы кіреді. Органикалық кемістік және жүрек қағысы тәртіптің әлеуметтік бұрыстығынан болады. Дизонхогенздің негізгі психологиялық параметрлері дамудың диспармологиясына әкелетін қызметтің бұзылуының оқшаулануы, 1-ші және2-ші кемістік арасындағы қарым-қатынас, қызметтер арасындағылардың бұзылуы болып табылады. Л. Выготскийдің пікірі бойынша, психологиялық зерттеулердің негізгіобьектісі болып 2-ші кемістік жатады. Психологтар үшін мүгедек жасөспірім диологиялық кемістіктің нәтижесі емес, өзінің проблемасын шешудегі жеке ресурсты қабілетін алып келуші болып табылады. Психолог кеңес беру кезінде мүгедек жасөспірімдердің психологиялық денсаулығының әлементтерін қолдауы және дамуы бағытымен қозғалады. Мүгедек жасөспірімдерге психологиялық кеңес беруде позитивті ресурс басталуының жеке салмағын, сақталудың деңгейін, денсаулығы төмендіктің деңгейін көруге болады.
Мамандар кемшілігі бар адамдардың дамуын ерекше көрсетеді. Мүгедек жасөспірімдердің өзіндік сапалығы үстеме компенсация, компенсацияға ұмтылу және оқылық сезімдер субьектісі арқылы диалектикалық оқылық ағзаға айналу заңымен беріледі.
Психолгиялық кеңес берудегі компенсация процесін қарастырғанда, оның мәнін және механизмдерін анық көрсететін мына жағдайларды анықтауға болады.:
- Кемістік әлеуметтік және ішкі күштің сауығуына кедергі келтіреді.
- Кемістікке кез келген көмек оның дамуына , сауығуына мүмкіндік береді.
- Компенсация толық бағытта сипатталады. Оның мақсаты, бір жағынан адамның сауығуға деген ішкі талпынуы болса, ал, екінші жағынан- әлеуметтік талаптарға, күтуге байланысты және белгілі бір әлеуметтік түрге жетуге бағыттылығы.