Адамды адамның қабылдауы мен түсінудің механизмдеріне: идентификация, эмпатия, рефлексия, аккултурация,адаптация атрибуцияны жатқызуға болады. (2 схеманы қараңыз !)нтификация,қазақша»теңестіру»,г»ұқсастыру» §
үғымдарына жақын, ягни өзівді басқа адаммен теңестіру, өзіңді ?
сол адамның орнына қою. Идентификацияда басқа адамның
қүндылықтар нормасы, мінез-қүлқы, талғамдары мен даздылары
игеріледі.Әсіресе, жеткіншектік кезеңде оның мәні зор.
Көптегензерттеулерде идентификацияның оған жақын үғым эмпатиямен тығыз байланысты екені анықталған.
Эмлатияны, басқа адамды сезіну, оның тебіреністеріне бой үсына білу деп анықтауға болады, оның эмоциялық жағы басым, егер идентификацияда басқаның «проблемасы» «ойланылса», эмпатияда «сезініледі». Екеуінде де басқаның орнына қоя білу көрінеді, бірақ бастапқысында өзін партнермен теңестіру механизмі, ал соңғысында басқамен теңестіру қажет емес, өз пікірі болуы мүмкін, дегенмен басқаның проблемасын сезіну іске асырылады.
Эмпатия — басқаның куаныш ~ сүйшіштерш дүрыс сезіне білу қасиеті. Қарым-қатынас жасаудағы эмпатшшың болуы психолог, педагог, өлеуметтік қызметкердің көсіби маңызды қасиеттерінің бірі.
Осы екі жағдайда да, арадағы қарым-қатынастың іске асырылуы, үшінші жағдайдағы, партнердің «мені» түсінуіне байланысты. Басқаша айтқанда бір-бірін түсіну рефлексия. қүбылысымен күрделенеді.
Қабылданатын адамға деген эмоциялық көзқарастардың пайда болу механизмдерін анықтаумен байланысты зерттеу аймағы — аттракция деп аталады. Аттракияның_қазақша мағынасы -~ тартымдылық дегенге жақын! Аттракция, бір жағынан, қабылдаушы үшін басқа адамның тартымдылығының қалыптасу процесі, екіншіден, осы процесс өнімі, яғии көзқарастардың біршама сапасы. Қарым-қатъшастың иерцептивті жағын зерттегенде осыны есте түтқан жөн, себебі бір жағынан, адамдар арасьюда бір-бірін үнатушылық, достық сезімдері немесе, керісінше, жақтырмау сезімдерінің қалыптасуы, екіншіден, бүл қүбъиіыстың қарым-қатынастағы маңызы қандай деген мәселелер туьшдайды.
Аттракиияны бір адамның екішш адамға деген әлеуметтік бағдары жөне сол жағдайда эмоциялық компоненті басым деп қарастыруға болады.
Аттракцияның түрлі деңгейлері анықталган: үнатушылық, достық, сүйіспеншілік. Кеңестік өлеуметтік психологаяда аттракция көп зерттелінбеген. Қазіргі кезде тоіггық іс-өрекетге аттракцияны зертгеу қолға алына бастады.
- Этностық бейімделу процесінің негізі — әлеуметтік ортаның оған ұсынатын талаптарына тұлғаның мінез–қылық , жүріс–тұрысы және іс-әрекетінің сәйкестенуі, яғни әлеуметтік күтілімдер жүйесіне мінез – құлықтың сай болуы. Медицина ғалымының дәрігері А.П. Авыцын – «өмір сүру яғни – бейімделу», — деп санайды.Сонымен «бейімделу» — түсінігіне тоқталатын болсақ, жоғарыда айтып өткендей «бейімделу» түсінігінің нақты, бір мәнді анықтамасы жоқ. Әр саладағы ғалымдар, зерттеушілер өзінің зертеу бағытына байланысты анықтаманы ұсынады. Соларды қарастыратын болсақ В.Н. Дружинин – «бейімделуді» — ағзаның орта мен нәтижелі әрекет ету процесі деп қарастырады. Ал Е.А. Ямбург «бейімделуді» — ағзаның құрылысы және функциясы, оның мүшелері және ұлпаларының орта жағдайына икемделуі дейді. Л.Д. Столяренко «бейімделу — адамның қоршаған ортаның түрлі талаптарына ішкі қолайсыздықты сезінбей және орта мен қақтығыссыз икемделе алу қабілеті» — деп қарастырады.Сондай–ақ Ц.П. Караленко, Т.В. Кучер, М.И. Бабнева, Е.В. Шорохова, В.И. Курбатова және т.б. «бейімделу» түсінігіне өз анықтамаларын ұсынған.Соны мен «бейімделу» дегеніміз – бұл тірі ағзаның қозғалмалы жүйесінің арқасында, жағдайдың өзгеруіне қарамастан өзінің өмір сүруіне, дамуына, ұрпағын жалғастыруға қажетті тұрақтылықты ұстайтын қозғалмалы процесс.Көп жағдайда адам тағдыры оның кез келген жағдайда өмірінің туа біткен және қалыптасқан қабілеті, бейімделгіштігі мен анықталады. Жоғары, орташа, төмен бейімді адамдар болады. Бейімділіктің туа біткен негіздері – ол инстинктер, темперамент, дене құрылымы, эмоциялар, туа біткен интелектік талабы, ағзаның физикалық жағдайы және сыртқы көрсеткіштері болып табылады. Бейімделусіз түрлі климаттық жағдайға, үнемі өзгермелі ауа – райына ағзаның қалыпты өмірлік әрекеттерін ұстап тұру мүмкін емес еді. Бейімделу – барлық тірі және адам ағзасы үшін үлкен өмірлік маңызы бар. Осы тұрғыда Бұл кезең бір адамнан екіншісінің ерекшеленуіне мүмкіндік туғызады.Интеграция денгейі – ол қоғам мен адам арасындағы белгілі байланысқа жетуді шамалайды. Бұл кезеңде адам тіршілік әрекетінің үйлесімді түрін табады, қоғамда өздігінен жүзеге асырылу процесіне мүмкіндік туғызады. Жалпы тұрақты бейімделудің бұзылысы қорғаныс механизімін белсендендіруде тұлғаның тұрақты икемделе алмау жағдайы.Бейімделу бұзылысының пайда болу себептері болып:
1) Созылмалы ауру мен кәсіби мәселелер мен ажырасу мен т.б шақырылған психо — әлеуметтік стресті басынан өткізуі.
2) Басынан өткізген экстремалды жағдайлар – жарақатты дағдайлар, яғни адамның қайғылы оқиғаларға тікелей өзінің қатысуы болған жағдай.
3) Жаңа әлеуметтік жағдайға сәтсіз, қолайлы емес енуі немесе топтағы өзара әрекет етуінің бұзылысы.Қорыта келгенде өмір бойы барлық тірі ағза, соның ішінде адам үздіксіз – климатқа, қоректенуге, қоршаған адамдарға тіпті кәсіби зияндылықтарға және стресске икемделеді дедік. Осы құбылыс «бейімделу» түсінігінің сипатын анықтайды.
Мәдениеттің негізгі элементтері болып: ұғым (тілдің негізі болып және өзінің қабілеттілігін реттеуге көмектеседі), қарым-қатынас (ұғыну, қоршаған әлемге деген көзқарас), құндылық – элементтер, адамның өз мәдениетінің құндылықтарына сәйкес тәрбиеленуі.
Этностық мәдениеттің өсіп-өркендеуі үшн де қолайлы жағдай, мәдени кеңістік керек. Ол кеңістік деп отбасын, мектепке дейінгі блалар мекемелерін, оқу орындарын, ұлттық мәдени орталықтар мен газет-журнал, көркем жәнее ғылыми әдебиеттерді, ғылыми зерттеу және әкімшілік мекемелерін жатқызамыз.
Соңғы он бір жыл ішінде, әсіресе соңғы 4-5 жлда Қазақстанда тұратын аз ұлттардың балаларынң ана тілінде оқу оқыпр білім алуына, ұлттық мәдениет үлгілерін насихаттауға бір табан болса да қолайлы жағдай туғызылды.