Әлеуметтік психология үшін топтарды шартты жөне нақтыларға болу маңызды. Нақты топтар ішінде негізінен жалпыпсихологиялық зерттеулерде қолданылатын нақты лабораториялық топтар болып табылады. Олардан бөлек нақты табиғи топтар да бар. Әлеумеггік психологияда нақты табиғи топтардың маңызы басым. Осы нақты табиғи топтар «үлкен» және «шағын» топтар болып бөлінеді. Шағын топтар өлеумепік психологияда көп зерттелген нысана. Үлкен топтарды зерттеу күрделірек, сондықтан да, оларды айрықша қарастыру қажет. Әлеуметтік психологиядаіъі осы үлкен тоитардың өзінің де зерттелуі өртүрлі деңгейде. Мөселен, үлкен, үйымдаспаған, өз бетімен пайда болган топтарды зерттеу көп қолға алынған болса, керісінше, үйымдасқан, үзақ уақыт өмір сүретін топтар, мысалы, таптар, үлттар сияқтылар тым аз зертгелген. Әрине оларды да өлеуметгік психология зерттеу нысанаеына айналдыруы қажет. Шағын топтар да бірнеше түрлі болады: қүрылып келе жатқан, сыртқы өлеуметгік жағдайларға сөйкес қүрылған, бірақ өлі де бірлескен өрекетте бекітілмеген жөне де жоғарылау деңгейге дамыған, қальштасқан топтар. Топтардың осылайша жіктелуі Андреева бойынша схема түрінде көрсетілген (5 сурет).
«Нақты табиғи»топтарданбастап,соданкейінгі барлық топтар,өлеуметтік психологияньщзерттеу нысаны. 4. Топтағы жеке тұлға
Қарастьфылған екі проблема-өлеуметгену мен өлеуметгік бағдар жеке тұлғаның өлеуметгік түлға ретіндеіі өмір сүруінщ екі жағын: өлеуметтік төжірибені меңгеруі мен іске асыруын ашьш көрсетеді. Енді осы екі жағын біріктіріп жеке түлғаның басқа адамдармен байланыс жүйесіндегі (бір топ ішіндегі) өзін үстауьш нақты түрде талдау қажет. Онсыз жеке түлғаны зерттеудегі өлеумепік-психологаялық түрғы толық болмайды, себебі, жеке түлға осындай жағдайда бірлескен іс-өрекет пен қарым-қатынаста қарастырылады. Осылайша зерттеу — жаліш психологаяда да қолга алыньш отыр (Петровский В.А.), социологияда да бүл мөселе қарастырылуда (Ядов В.А.).
Әлеуметтік психологияда жеке түлғаны өзара өсерлесетін жөне қарьш-қатынаста болатын субъект деп түсіну маңызды. Нақты, белгілі топтьщ (жеке түлға өмір сүрехін) ролі өте зор. Сощықтан проблеманы «жеке түлға мен топ» емес, «топтағы жеке түлға» түргысынан қарастырған жөн. Сонда ғана жеке түлғаньщ өлеуметтік бірдейляі проблемасының жан-жақты талдауын қамтамасыз ететін қасиетгері қальштасатын болғандықтан, ол қавдай тотарда, қандай басқа жеке түлғалармен қарым-қатынаста болғаны қажет.
Зерттеу пролемасы үшін бірішшден, жеке түлғалық қасиеттердің қалыптасуы тогаың қандай «қасиеттеріне» төуелді, екіншіден, топтың «қасиетгері» (психологаялық сипаты) оны Қүрайтын жеке түлғалардың қасиетгеріне қалай төуелдІ екенін анықтау мөселесі туьшдайды.
Жеке түлгалық қасиеттер өлеуметгік психологияда жуйе түріңце қарастырылады. Жүйелік зертгеу А.Н.Леонтьев еі^ектершде бар. Жеке түлганы жүйелік қасиет деп қарастыра отырьш, ол жеке түлғаны қолдауды үсынады, «адам өзіндегі туа біткен және қалыптасқанды ие, не үшін жөне қалай пайдаланатынын зерттеу». В.С.Мерлиннің айтуынша: «ұжымдағы өзара қарьш-қатынас сипаты, жеке түлганың осы үжымға тән қасиеттерінің қалыптасуына себеп болады».
Бірлескен іс-ерекет пен қарым-қатынаста болатын жеке түлғалар үшін, жеке түлғаның өлеуметгік — психологиялық қасиеттерін: бірлескен іс-әрекегге көрінетін қаеиеттер жэне қарым-қатынаста көрініс беретіндер деп қарастыруға болады.
Неліктен жеке түлғаның тікелей іс-өрекет ететін ортасы — топ — шын мөнінде жеке түлғаның беліілі қасиеттерін «қалыіггастырады» деген мөселенің дүрыстығына екі түрлі дәлеледер тобын келтіруге болады.
Біріншісі, әрбір жеке түлғаның белсенділігі, іс-әрекеттің нөтижесі ең алдымен оның қай жерде жасалынып, іске асырылуынан көрінеді, ягаи нақты топ ішінде, іс-ерекет барысында, жеке түлға басқа топ мүшелерімен кездеседі, демек солар арқылы бағаланады. Немесе әрбір нақты топ үшін берілген іс-өрекет жағдайлары аса маңызды жеке түлғалық қасиетгер болады.
Екіншісі, кез келген топ ішіндегі бірлескен іс-өрекет, қарым-қатьшасқа міндетті түрде қажет жағдайлардың жиынтығын топшылайды. Осындай жағдайларда да жеке түлғаның белгілі қасиеттері көрініс береді, өсіресе ол, конфликтілік ситуациялардан айқын көрінеді. Бүл да жеке түлғаның топқа «қажет» қасиеттерді иеленуіне түрткі болады.