ХХҮШ ғ. екінші жартысында белгілі француз криминалисі Альфонс Бертильон бірнеше мәрте усталған кылмыскерлер-менжумысжургізу барысында тарихта бірінші болып «иден-тификация» терминін колданды.
«Идентификация» — «іёепІіГісаге» латын тілінен аударған-да — дәл соның өзі, тең, тендес, теңдестіру, теңестіру, ұксасты-ру, сәйкестіру деген мағынаны, яғни белгілі бір объектінің не-месе жеке тулғаның жалпы және жекелеген белгілері жиын-тығы арқылы бір-біріне ұксастығын айқындауды білдіреді.
Кез келген кылмыс кунделікті адам өмір сүріп отырған ор-тада жасалатындықтан, қылмыс болған жерде әр түрлі іздердің қалмауы мүмкін емес. Бул материяның өзінін белгілерін қор-шаған ортаға, басқа нәрсеге беру касиетіне тығыз байланысты Сондықтан, қылмысты тергеуде, ашуда іздерге және олардын баска бейнелеріне карап, адам қолданған зат немесе басқа объектілердің дәлелдеме ретінде кажетгілігі анықталады.
Криминалистік сәйкестендіру — дегеніміз қылмысты зерт-теу және алдын алу мақсатымен көптеген ұқсас объектілердін ішінен тек өзіне ғана тән белгілері мен бейнелері негізінде кажетті объектіні аныктап дәлелдеу
Жриминалистік сәйкестендіру» терминін уш мағынада қол-данады:
а) зерттеудің максаты, міндеті және корытындысы;
ә) ұксастықты, тепе-теңдікті табу ушін орындалатын әрекет-тер жуйесі;
б)криминалистиканың жалпы теориясының кұрамына кіретін жеке ғылыми теориялык тужырымдаш
ТМД елдерінің ғалымдары криминалистік сәйкестендіру теориясынын дамуын 3 кезеңге бөледі:
1-кезең — 1940-50 жылдар — бұл негізгі теорияның, оның бастапкы кағидалары мен бағыттарының кдлыптасуы.
2-кезең- 1950-60 жылдар — жалпы сәйкестендіру негізінде объектілер түрлеріне байланысты ілімдер бағыттарының кебеюі: сот-із теңдестіру, сот-графикалык, тендестіру т.с.с. бағыттар-дың даму кезеңі;
3-кезең — XX ғасырдың 60 жылдарынан басталып бүгінгі күнге дейін жалғасуда. Бұл кезенде криминалистік сәйкес-тендіру көптеген ілімдері мен бағытгары кдйта каралып, жаңа бағыттары пайда болды. Сәйкестендіру мүмкіншіліктерін, зерттелетін объектілер түрлерін көбейту, кеңейту мәселелері қарастырып, олардың мәлімет, дәлелдеме жинау және оларды логикалық ендеу жағына көп көңіл бөлінуде. Криминалистік сәйкестендіру жүргізу процесінде математика және киберне-тика_әдістерін кеңінен енгізу қолға алынып, даму үстінде.
Криминалистік сәйкестендіру философиялык диалектика әдісінің: уғыну ілімі, бейнелену, үксастық, айырмашылық, да-ралылык, тұрақтылык, өзгешелік, касиет, белгі деген катего-рияларына негізделген. Кылмысты тергеу мен ашу барысында түрлі затгардың, бөлек фактілер мен жағдайлардың кылмыспен байланысын анықтауды қажет. Ал, материяның негізгі касиеттерінің бірі болатын бейнелену материалдык әлемдегі езгерістерді түсінудің бірден-бір кілті болып табылады.
Криминалистік сәйкестендіру журпзгенде негізгі қолдана-тын тәсіл — салыстыру тәсілі. Салыстыру — екі немесе бірнеше объектілердің өзіне тән белгілерін теңеп, ұқсастырып көру. Үксастыру ете күрделі логикалық талдауды кажет ететін ой-лау процесі. Екі не бірнеше объектілерді салыстырғанда, алды-мен әр объекті жеке алынып зерттеледі, яғни, салыстырудың бірнеше сатысында зерттеліп отырған объектілерге тән қаси-еттер мен белгілер сұрыпталып алынады.
Криминалистік сәйкестендірудің обьектілері..
Криминалистік сәйкестендіру зерттеу үрдісі болғандыктад оның бірінші мақсаты оған қажетті объектіні анықтау, Криминалистік сәйкестендіру субъектілеріне кылмысты ашу процесіне катынасатын тергеуші, анықтаушы, сот, сарапшы, жәбірленуші, күдікті және т.б. жатады. Олардын әркайсысы өздерінің іс-жүргізу жағдайына сәйкес, занға қайшы келмейтін жолдармен тевдестіру немесе сәйкестендіру өткізуге катысты міндеттерін орындайды. Мәселен:
а) сарапшы (эксперт) баллистикалык сараптау жолымен октың қандай бір тапаншадан атылғандығын анықтайды;
ә) кылмыскерді кәрген куәгерлер, оның сыртқы пішінін есте устап калып, оны тани алады.
Бұлар — объектілердің әртүрлі бейнелері, белгілері арқылы дәл сол керек объектіні аныктайтын тәсілдер.
Сонымен, объектілердің бейнелену бағытына байланысты криминалисті сәйкестендіру 4 түрі болуы мүмкін:
1) Адам ойында сакталған бейне аркылы объектілерді теңестіру. Бүл жұмыс кылмысты тергеу барысында іске асыры-лады. Мысалы: кылмыскерді, сезіктіні баска ұқсас адамдардың арасынан тану үшін көрсеткенде колданылады.
2) Жазбаша сипаттау аркылы объектілерді теңестіру негізінен қылмыскерді, жоғалған затты іздегенде, белгісіз мәйіттерді анықтағанда және криминалистік тіркеу, есептеу жұмыстарын-да қолданылады.
3) Материалды бекітілген бейнелерге байланысты объек-тілерді теңестіру (іздерге, суреттерге, қолжазбаға т.б.), крими-налистік сараптау ісін жүргізу барысында орындалатын крими-налистік сәйкестендіру көп кездесетін жағдай.
4) Объектінің бөлшектері арқылы теңестіру — осы бөлшек-тердің бүрын бүтін бір бөлікті кұрағанын анықтау кажет бол-ған жағдайда қолданылады.