- Бұл өлшемдерде физикалық шамасыныңөзара байланысажәне олардың сандық мағлұматын белгілеу үшін ықшамды белгілер қолданылған .
Олар:
1)Анықталған тепе-теңдік “≡”
2)Тең “═”
3) Жуық тең “⋲”
4) Теңдікке жуық “”
5)Сол шаманың ретіне сәйкес “~”
6)Пропортционал“∞”
Соңғы төртбелгі бүкіл әлемдік есептелмесе дефизикада кеңінен қолданылады.
- (1.1) Электр заряды.
Мұнымен есептеулер болатын дәйектеулер жеңілдейді . Сондаалдымен е зарядымыз,
е1,6*10-19Кле*1,52*10-14кг1/2м3/2с-1(1.2)
Бірақ СИ системасына бірге оған сәйкес келмейтін өлшем бірліктері де істетіледі . Олар микро әлемдік физикада көп қолданылады .
Мысалы : ядролық және жоғары энергиялықфизика ұзындық белгілері үшін бір 1 Фемти алынған .
А) ℓ [1Фемти]=[1Фм]=10-15м(1.3)
Б) Реакция қималарыныңауданыүшін
S [1 барн] =102фм2=10-28м2(1.4)
В) Энергия белгілері үшін
[1 МэВ] =106эВ =1,6-10-13Дж(1.5)
Г) Элементарбөлшектер физикасында
1 Гига эВ алынған1[ГэВ] =109 эВ
Д) Күшті үдеткіштерде Тера электро вольт
[1 ТэВ]=1012эВ
Е) Элементар бөлшектер массасының өлшем бірліктері үшін1МэВ/с2 алынған. Мысалы : Электрон массасы m е=0,51 МэВ
Ал протондікі mp=938 МэВ
Ж) Элементар бөлшектердің импулсі үшін
МэВ/с=ТэВ/сс-вакуумдағы жарық жылдамдығы немесе ол 1-ге тең.
3) Релятивистік өлшем бірліктерде с=1 деп алынады. (3*108м/с). Ол жердегі негізгі формуалар:
Энергия
Импульс(1.6)
Энергияның квадраты
Релятивистік системадан өту өлшем бірліктері (1,7)
Кванттық өлшем бірліктер системасы
ħ=1, энергия
k-энергитикалық деңгей.
Жоғарғы энергиялы физикада табиғи өлшем бірліктер системасы қолданылады. c=ħ=1
Бұл системада барлық физикалық шамалар ұзындық бірліктерінің дәрежесі арқылы өрнектеледі, яғни
[m]= [E]= [p]= [ℓ-1]= [t-1](1.8)
Бұл жоғарыдағы теңдіктерден келіп шығады.
E0=mc2p=mcℓ=t∆P=∆r~ħ(1.9)
Бұлардан жай, СИ системасына өту үшін мынадай өрнектер пайдаланамыз.
Ал табиғи өлем бірліктегі электр заряды бірліксіз болған элементар заряд екен.