- Ағартушылық дәуір эстетикасы өнер және әдебиет жайлы өздерінің ой толғамдарын ашық айтты. Мәдениеті бай елдердіқ әдебиеті де қаз турып, қалыптасқанша қоғамның дамуы секілді толып жатқан өзгерістерді қорытындылай келіп, алдымен өз халқының кейін жалпы адамзаттың ортақ игілігіне айналады. Бүл занды қүбылыс. Тамырын тереңнен тартқан тарихы-мен қоса мәдениеті өркендеген қазақ халқы басынан өткерген үлы окиғалар мен әлеуметтік жолдарын ауыз әдебиеті эпостық жырлар, тарихи аңыз-әңгімелер арқылы үрпақтан-үрпаққа жеткізді. Алғашқы газет-журналдарда басылды. Кейінірек осының барлығы кітап болып жарық көрді.
- Ағартушылық дәстүрдің озық және әлсіз тұстары болды. Әрине қоғамдағы келеңсіздіктердің орын алуы ағартушылық идеяның кемшілігі деп түсінді. Алайда қоғамды, адамдарды оқу білімге шақырған туындылары айрықша болды. Тарихи-мәдени, әдеби дүниелерін кезінде қағаз бетіне түсіріп отырмаған қазак, халқының тасқа басылып, хатқа түскен ескерткіштерінің ішіндегі революциядан бұрынғы газет-журналдарда басылған ңүсқаларынын, алар орны ерекше. Олардан рухани мүрамыздын, бай көріністерімен қатар туған әдебиетіміздің тарихын жете білуге және оны халық тарихымен біртүтас зерттеуімізге де мүмкіндік береді. Октябрь революциясынан бұрын әр жылдары шығарып түрған газет-журналдарда сол кездердегі Қазақсганның саяси, шаруашылық, мәдени түрмысы басандылығы жоқ дәйектерменен жан-жақты баяидалды. Қазақ газеттері сол кездегі тап күресінін; пісіп=жетілуіне, революциялық қозғалыстың, қалай өрістегеніне тиісті бағабёріп,
оқырмандарды жаңалықтармен таныстырып отырды. қазір біз газет-журналдарды ақтарып отырып, сол тарихи кезенден мол мағлүмат аламыз.
- Ағартушылық дәстүр өкілдерінің классицизмді сынауын уақыттың өзі дәделдеп берді. Қоғамның дамуы ағартушылық дәуір өкілдерінің ой пікірлерін, толғамдарын растады. Революциядан бүрынғы баспасөз бетінде басылған мәліметтерді ғылыми маңыздылығы жағынан архив қазынасымен бір дәрежеге қоюға болады. Әрине, осы газет-журналдарда басылған шығармалардын, кез-келгенін пайдаланарда оған сын көзімен қараған дүрыс. Себебі адамдардын, сана-сезімінін, өсуін, қоғамнын, қарыштап алға басқанына байланысты бүрынғы іс-әреқетгің көпшілігіне басқаиій баға беретініміз рас.
Қазақстан жерінде шыққан газет-журналдардын, басым көпшілігі орыс тілінде басылғанымен қазақ тіліңдегілер де аз болған жоқ. Солай дегенмен де орыс тіліндегі газет-журналдардын, көпшілігі реттеліп, библиографиясы жасалып, материалдары ғылыми айналымға түскенімен қазақ тіліндегі мерзімді баспасөздер хүяі бүгінге дейін реттелмеді, олардын, толық библиографиялық көрсеткіштері жоқ. Осфцдан барып көптеген ғалымдарға, әсіресе шығцс халықтарының әдеби, мәдени мүраларын, тарихын, эконо-микасын, тілін зерттейтін ғалымдарға осы бай мүра бүтіндей белгісіэ болып келді.