Дүниежүзінде дәлелдегендей, радионың өзіндік артықшылығы екі салада айқындалады. Оның бірі жедеғабыл жаңалықтарлегі болса, екіншісі-музыка желісі. Тікелей эфирдегі бүкіл радиоарналар жұмысының құрылымы осы екі бағытта жүзеге асады. Демек,радиохабар үлесіне тиетін формула “жаңалықтар-музыка”болып отыр.
Қай жерден қандай айғақты алып қарасақ та,радио ақпаратты жедел тарататындығымен басқа барлқ бұқаралық ақпарат құралдарынаан ерекшеленеді.Ал музыка радионың эстетикалық сипатын татнытатын нақышы десе болғандай.
Радио сағат сайын берілетін жаңалықтар легінің нәтижесіне қалың бұқараны блоып жатқан оқиғалардан хабардар етіп,ауық-ауық уақытты айтып,ауа райы мәліметін ұсынып ақпараттандыру процесін іске асырумен қатар,адамның ең асқақ,ең нәзік,мейлінше терең жан тебіренісін бейнелеейтінмузыка мәнерімен тыңдарман психологиясына тікелей әсер ету әрекетін де жолға қояды.
Басқа барлық ақпарат құралдарымен салыстырғанда радионың қалың аудиторияны қамтитындығын жұртшылық мойындайды.Демек,ақпарат әлеміндегі радионың алатын орны айрықша.Ендеше,эфирден берілетн жаңалықтың легіне қойылатын талаптар да күшті.Өйткені,тікелей эфир жүргізушісі дұниеде не болып жатқанын жалпақ жұртқа хабарлап қана қоймайды,оны әрбір жеке тыңдаушыға түсіндіреді.
“Тікелей эфирдегі жаңалықтр легін жүргізетін радиожуранлист ең алдымен:
1)жалпы журанлситиканың құқықтық негіздерін:
2)радолжурналистиканың қоғамдағы орны мен ролін:
3) радолжурналистика шығарашылығының ерекшеліктері:
4)жедеғабыл жаңалықтар легінде берілетін материалдарды әзірлеуде тілдің барлық мүміндіктерін белсенді түрде пайдалану арқылы өзойын стилистикалық тұрғыда дұрыс жеткізе блу жолдарын:
5)БАҚ қзметін ретке келтірген заңдарды білу және басшылыққа алу керек екенін білуге міндетті.
Ал тікелей эфирде жұмыс істеген журанлисттің даярлығының күштілігіне,дайындығының мықтылығыына қарамастан,процесс кезіндегі күллі іс-әректін,аузынан шыққан әрбір сөзін өлшеп-кесіп,мөлшерлеп-межелеп алдын ала анықтап алуы мүмкін емес.Сондықтан да ол эфир кезіндегі әрекетінің негізгі шарттарын есте сақтауы қажет.Оны мына төмендегідей тәртіппен белгілеугі болар еді:
1.Сөз бостаныдығын илену.
2.Мемлекеттік мүддені ұстану.
3.Құқық нагіздеріне сүйену.
4.Шығармашылық еркіндікті пайдалану.
5.Кәсіби шеберліктен аспау.
6.Жауапкершілік шегінен аспау.
7.Заң аясына бағыну.
Тікелей эфирдегі жаңалықтар легі іріктеп,өңделі,беттеліп әзірленеді.Соның өзінде оны әуе толқыны арқылы тыңдарманға ұсынуда тағы да көптеген қисындарға мән беріп,назар аударуға тура келді.Себебі,И.А.Андроников айтқандай, “Жазу деген сөз қағазының көмегімен сөйлеу деген сөз емес,ал сөлеу дегеніміз-жазылған нәрсені дауыстап айту ғана емес.Бұлар-сөздің терең мағынасында бір бірінен алшақ тұратын процестер”.Негізінде,радиожурналист өзінің көз үшін емес,құлақ үшін жазыпотырғаныын ұмытпауы тиіс.Ендеше,тікелей эфирдегі жаңалықтар легін қойылатын талаптарға тоқталсақ:
1.Дәлдік.Әрбр фактініі,датаны,адамдардың аты-жөніін,қызметтерінің атауын міндетті тұрде тексеріп,анық қанығына көз жеткізу қажет.
2.Ізеттілік.Мазмұнның қысқалығы,әрі түсініктілігі тыңдарманның күрделі материалды қабылдау мүмкіндігіне шек келтірмеуі керек.Сондықтан да,кез келоген ақпаратты ұсынғанда аудиториға құрметпен тіл қату-кәсіби парыз.
3.Хабарламалық.Жаңалыққа талдау жасалмайды.Онда тек не,қайда,қашан,не себепті,кімдер қатысқаны,неліктен болғаны қысқа-нұүсқа,нақты хабарлануы тиіс.
4.Сезімталдық.Тікелей эфирдегі ақпараттар ағыны аясында қандай да бір жағдайлар болмасын тыңдаранмен арадағы тепе-теңдікті сақтау қажет.
5.Мәнерлелік.Дұрыс қойылған дауыс ырғағының ақталуын,артық денің,қажетсіз дыбыстың естілмеуі қамтамасыз ету.
6.Алдын ала кесіп-пішпеу.Сыни пікір айтқанда жауап беруге құқылы адамдардың мейлінше анық айту және сол мәселеге қатысты барлық көзқкркасты толығымен қамту-шарт.
7.Айтылудағы анықтық.Жаңалықтар легіндегі сөздер тікелей эфирге шықпас бұрын екпін сөздігі арқылы бір ерт екшелуі қажет.Өйткені,жүргізуші-журанлисттер әсіресе,шетел сөздерін қалай айтылғанын біліп ауға міндеттенеді.
8.Түзете білушілік.Егер аяқ астынан жеңіл айта слған ізінше кешірм сұрап жаңалықтарды қайтадан байсалды кейіпте жүрдек оқи беру керек.Кейде қатені түзету тыңдарманның назарын қосымша аударып,оның ызуғышылығын арттырадыү
Тікелей эфир-радиодағы хабар тарату тәсілі ғана емес,ол күрделі кәсіби шығармашылық процесс.Радиожурналист дыбысталатын сөзбен оқиғаны баяндайды,құблысты сипаттайды,мәселенің мәнін түсіндіреді.Олай болса,кәсіби шеберлік құпиясын меңгеруді ең алдымен,жаңалықтарды жаза білуден бастаған фөн. “Шамамен,ықшамдалған жаңалықтарды жазудың мынадай формуласын белгілеп алуға болад:
1.не болды?
2.ол қайда өтті?
3.ол қашан өтті.?
4.бұл қиғаға кімдер қатысты?
5.оқиға қалай өтті?
6.ол неліктен болды?
7.болған оқиғаның мәнісі неде?
Қазіргі заманғы радиожурналистикада форат деген ұғым бар. “Формат-белгілі бір мақсаттық аудиторияның”таламын қанағаттандыруға бағытталған музыкалық радиохабарламалардың стилі.Радиодағы музыкалық бағдарламаларды форматтау 1950 жылдары АҚШ-та басталған.Мақсаттық аудиторияны анықтайтын басты белгілер:
1.жас мөлшері.
2.музыка стилі
3.диджейдің эфирді жүргізу мәнері.
4.джинглдар.
5.музыкалық материалды беру пішіне,топтастыру тәсілі,ықшамдау әдісі”.