Әдебиетке дейінгі кезең. Антикалық дәуір әдебиетінің өзіндік өрлеу даму сатылары болды.
1-сатыда Классикалық дәуірге дейін әдебиет, б.э.д. 1мың жылды қамтиды. VI б.з.д. батырла жайлы поэмалар жазылған. (Гомердің «Илиада» және «Одиссея» поэмалары).
2-сатыда VII-IV ғ. (б.з.д.) қамтиды. Бұл – классикалық әдебиет деп аталады. Бұл кезеңде драмаға бай әдеби шығармалар пайда болды.
3-сатыда Илминистік дәуір әдебиет антикалық әдебиет соңы б.з.д. IIIғ. Б.з. Vғ. қамтиды.
Шығыс жерорта теңізінің маңындағы грек тайпалары, олардың көші – қон (миграция) жағдайларының негізгі кезеңдерін және грек әдебиетінде болып өткен уақиғаларды,
Гомердің «Илиада» және «Одиссея» поэмаларын талдау жасау, ондағы дидактикалық сарынды көрсету.
Лекция мәтіні:
1.Архаикалық кезең 7-8 ғасыр аралығы
Мифология – туыстық қатынас формациясының методологиясы болып табылады.
Антикалық әдебиет 1200 жылдай уақытты қамтыған. Алғашқы материалистік ілімдер Кіші Азиядағы сол кездегі ең ірі қала Мемлекетте туды. Б.э.дейінгі VII ғасырдың аяғына дейін мұнда ірі ойшыл – Фалес, Анаксимандар жәнеАнаксимен өмір сүрді.
Ежелгі грек әдебиеті ескерткіштері б.з.д. VIII ғ. мен IIIғ. Алып жатыр. Б.з.д. Vғ. Антикалық грек әдебиетінің соңы деп есептеледі.
Антикалық дәуір әдебиетінің өзіндік өрлеу даму сатылары болды.
1-сатыда Классикалық дәуірге дейін әдебиет, б.э.д. 1мың жылды қамтиды. VI б.з.д. батырла жайлы поэмалар жазылған. (Гомердің «Илиада» және «Одиссея» поэмалары).
2-сатыда VII-IV ғ. (б.з.д.) қамтиды. Бұл – классикалық әдебиет деп аталады. Бұл кезеңде драмаға бай әдеби шығармалар пайда болды.
3-сатыда Илминистік дәуір әдебиет антикалық әдебиет соңы б.з.д. IIIғ. Б.з. Vғ. қамтиды.
Мифология сатылары.
- Анимизм мұндағы құдайлардың фетешизм дәуірінен ерекшелігі – киімде болады. Ежелгі анимистік аңыздарда гректер Мемсо жайлы аңызды жатқызады. Сонымен қатар Эриний құдай жайлы аңыз да жатқызамын. Эриний Итбасты, болып келген құдай кейіпінде болып келеді. Ехидна және Тифон атты жерді қорғаушы құдайлардан Орф атты 50 басты ит туылады.
Ехидна Кемер атты әйел аналар жайлы аңыз матриархат кезде пайда болған.
В) Ерте классика Матриархат дәуірінен патшалық дәуіріне өту кезеңі. Бұл кезде қаһармандар жайлы, Классикалық Мифология жайлы аңыздар пайда болды. Бұл кезден аңыздар Зевс және Омилеһ құдайлар жөнінде болады.
Г) Кеш ерлік.
Ежелгі дәуірдегі әдебиеттерде құдайлардан басқа да, батырла туралы да Мифтер болған.
Мысалы: Афинаның жас батыры ержүрек Гезей туған қаласын шапқыншы жаудан қорғап адам жегіш тажал Митаврды жеңді. Өз жұртына бостандық, азаттықты алып берді. Ал Француз әншісі Орфей Француздардың мақтанышысы еді. Аргоновтардың батыры Персей бір қарасымен адамдарды тасқа айналдырған.
Ежелгі грек тарихында тарихи Оқиғалардың бірі Троя Сұрапылы. Бұл тарихи оқиғалардың идеясы ежелгі гректер өз ата-бабасының жері, мекені үшін күндіз күлкіден, түнде ұйқыдан қалып ат үстінде ұстасқан. Күндік қаны тамған алақандай жері үшін қиямет қан төгіске барып отырды.
Ежелгі дәуір әдебиетінде Пушкиннің өлеңдерін тіпті Крыловтың мысалдарында Эллада мифтерінде кездестіреміз.
Антик дүниесі ғылымының барлық жетістіктері бойына сіңіре білген Аристотельдің дүние көз қарасына терең мазмұнды материалистік және диалектикалық идеялармен қатар, идеялизмнің де элементтерін кездестіруге болады.
Фалес (625-547 жж. шамасы) дүниенің бәрі судан пайда болады және суға айналады деген пікірді ұсынды. Су, оның ойынша, барлық заттардың табиғи негізі, барлық өзгерістер мен құбылыстардың иесі болып табылады. Суды дүниедегі барлық нәрселердің «алғашқы мәні», «бастамасы» дед қарастыру, қазіргі біздің түсінігіміз тұрғысынан алғанда, тұрпайы, аса қарапайым болғанымен, бірақ тарихи тұрғыдан алғанда Фалестің бұл ойын революциялық идея деуге болады, өйткені «бәрі пайда болады» деген пікір бұған дейін үстем болып келген «олимпиялық құдайларды жоққа шығару», яғни сайып келгенде, мифологиялық ойлаудың терістігін көрсету, сөйггіп дүниені табиғи тұрғыдан түсіндіру болып табылады
Фалестің шәкірті Анаксимандр (б.э. дейінгі 610-547 жж. шамасы) өзінің көп жылдық ізденістерінің нәтижесін «Табиғат туралы» шығармасында баяндап берді. Фалес сияқты, Анаксимандр да философияның негізгі мәселесін материалистік тұрғыдан шешті, дүниенің алғашқы негіз бастамасы «апейрон» деген айқынсыз, бейнесіз бір зат (апейрон — шексіз деген ұғымды білдіреді) деп санады. Бұл пікір материяны қазіргіше түсінуге жақын
2.Грек тарихшысы Геродоттың өмірі жайындағы мәліметтер мардымсыз ғалымдардың дәлелі жорамалдауына ол пелонен соғысы басталғанкезде 53жаста болған Геродот Галикарнасс деп аталатын қалада өмірге келді. Ол жастайынан саясатқа арласады. Әкесі Ликс өз заманының белгілі адамдарының бірі болған. Паниасид атты атасы атақты жырау екен. Соған қарағанда әдебиетті қастерлеу тарихшының әулеті үшін үлкен дәстүр болған Геродот бала кезінен әрнені көруге, тануға аса құмар болды. Оның бүкіл өмірі саяхат жасаумен, сан түрлі ел мен алуан түрлі жерді көрумен өтті. Ол Ливиядан Вавилонға, Ассирия әсіресеЕгипетте көргендері оны қатты таң қалдырды.Геродот әйгілі шешені Цицирон берген тарихтың атасы деген атақ Геродоттың бүкіл еңбегін дәл бағалаған дәреже болып шықты. Оны тарихтанудың Гомері деп те бағалады.
Геродоттың дәл қандай жағдайда, қалай қайтыс болғандығы жайында дерек жоқ.Ресей скифиясына келетін болсақ Геродоттың айтуынша, бұл жер кең байтақ, тегіс және ормансыз жазық ьолған, Таварида мен Днепр сағасының аралығы орманды екен. Ол өзінің жерлестеріне бұл жерде қыс 8 айға созылатындығын, бұл мезгілді әуе ақ үлпілдекке, дем,ек қарға оранып жататындығын Азулы теңізінің қатып тұрғандары мұз үстінде шанамен жүретіндігін, тіпті мұздың қщалыңдығы сондай үстінде атты жауынгерлер шайқаса беретіндігін найзағай арқылы мен күн күркіреуітек жаз айларында ғана байқалатындығын ғажаптана әңгімелейтін. Скифтербіздің отанымыздың тек оңтүстік елдерінғана алып жатсада, андрофагтар, меланхлендержәне басқа солтүстік халықтары, Геордоттың айтуынша мүлдем тайпаға жатсада, гректер Христос туғанға дейін 350 жыл бұр өмір сүрген тарихшы.
Бақылау сұрақтары:
1.Ежелгі гректер рулық методология
- Мифтік шығармашылық және мифология
- Шығыс Жерорта теңізінің маңындағы грек тайпалары, олардың көші – қон /миграция/жағдайларының
негізгі кезеңдері
- Антикалық шығармалардың орта ғасырдағы қолжазбалары
- Антикалық әдебиеттің ерекшеліктері
- Әдеби прозаның пайда болуы. /б.д.д. VІғ. екінші жартысы/
- Мифология
- Антикалық дәуір әдебиетінің өзіндік өрлеу, даму сатылары
- Анимизм
- Кеш ерлік
- Ерте классика