- Жалпы білім беретін қазақ орта мектептерінде оқылатын барлық пәндер секілді қазақ әдебиетін оқыту әдістемесінің де заңдылықтары мен ғылыми зерттеу әдісі бар. Ол зерттеу әдістер — әдебиетті оқыту дидактикасына негізделген. Қазақ әдебиетінің оқыту әдістемесінің мақсаты — әдебиеттің зерттейтін нысанасын (объектісін) жан-жақты ашып, оқушыға толық таныту.
Қазақ әдебиетінің заңдылықтары — әдебиеттің қамтитын тақырыптық жанрлары мен шығарманы танытып білу тұтастығымен айқындалатын заңдылықтар. Заңдылықтар ғылыми зерттеу әдісі арқылы (практикаға) өмірге енеді.
- Ғылыми зерттеу әдісі – белгісізді таныту, анығына жеткізу, заңдылықтарын айқындап, жүйелі жеткізу жолдарының теориялық ережелерін табу.
Қазақ әдебиетінің заңдылықтары мынандай әдебиеттің саласы бойынша зерттеледі:
- ауыз әдебиетін оқыту заңдылықтары;
- поэзиялық шығармаларды оқыту заңдылықтары;
- прозалық шығармаларды оқыту заңдылықтары;
Қазақ әдебиеті әдістемесінің ғылыми зерттеу жұмыстары мынандай үш түрлі зерттеу әрекеті бойынша танып біліп, жүзеге асады:
- көркем поэзия мен көркем шығарманы таныту мақсатында оқыту әдістерінің жүйесін жасау;
- көркем поэзия мен көркем шығармаларды талдау, салыстыру, оқыту әдістерінің бағытын айқындап, комплексін жасау;
- эксперимент жасау арқылы тиянақты тәжірибе, теориялық тұжырымдар негізінде қорытынды ережелерін айқындау.
Осындай үш саладан тұратын зерттеу жұмыстары негізгі ғылыми нысананы танып білу мәселесінде іске асырылып, оқыту әдістеріне түп қазық негіз болады.
Әдебиет әдістемесінің даму шарты:
- эксперименттік тәжірибелер жасау;
- әдебиет пәні ғылымындағы жетістік пен жаңалықтарды сабаққа ендіру;
- озат мұғалімдердің жеке тәжірибелерін зерттеу, оған жаңа ойларды қосып толықтыру;
- әдебиетке байланысты барлық зерттеулерді екшеп, айқындап тиімді әдісін қарастыру;
- әдістердің барлық түрі бала психологиясына сай келуін қамтамасыз ету.
Теориялық зерттеу әдістері – белгілі бір теориялық ережелерге сай, жалпылап, тектестіріп, аксиомалық тұжырым мен альтернативті тұжырым арқылы жаңа ереже жасау.
Эмпирикалық зерттеу әдістерінде жаңа теориялық ереженің іске асуын бақылау, сипаттау, бағалау.
- Экспериментті зерттеу әдісі – белгілі бір әдісті мектеп тәжірибесінде сынақтан өткізіп, эксперименттегі әдістің тиімділігін дәлелдейді. Эксперимент екі сыныпта, екі мектепте қатар жүргізіліп тексеріледі. Экспериментке қойылатын мақсаттар мен әдістер екі мектепте бір-бірімен салыстырылады.
Экспериментті зерттеу төрт түрлі жолмен жүзеге асады. Олар: оқыту, бағалау, тексеру, қорытындылау.
- Проблемалы зерттеу әдісі – экспериментті зерттеу әдісінің қол жеткен табыстарын, әдістерін шығармашылықпен өмірге ендіріп, жаңа әдіспен терең білімнің көзін ашу. Проблемалы зерттеу әдісі арқылы, проблемалы оқыту әдісі туындайды. Проблемалы зерттеу әдісі дидактиканың заңдылықтарына бағынады.
Оның бес түрлі жүйелі кезеңі бар. Олар:
- проблемалық ситуацияларды туғызу жолын алдын ала болжау;
- проблемалық зерттеу жұмыстарының құрылымын дұрыс құру;
- проблемалық зерттеу әдістерін күні бұрын дәл белгілеу.
- теориялық анықтамасын заңды түрде дәлелдеу.
- проблемалық зерттеу нәтижесінде проблемалы оқыту жүйесі дұрыс шешілгендігін тексеру, тиісті қорытындылар жасау.
Әдебиеттегі әдістерді зерттеу – педагогика ғылымының құрамына енетін тарихи жағынан дамыған, жетілген әдістерді зерттеп өмірге, мектепте оқыту саласына ендіретін, бір жүйеге келтіретін ғылыми әдіс. Белгілі жанрға жазылған шығарманың мазмұнының ғылыми сипатын, тәрбиелік, дамытушылық мақсатын толық анықтап, оқушыға жеткізу әдісін табады.