Жоспары.
1.А.К.Уледов әлеуметтік психология объектісінің динамикалық сипаты.Әлеуметтік психологиялық теориялардың қалыптасуы.
2.Әлеуметтік психиканың табиғаты және фнуциясы әлеуметтік психология жайлы А.Г.Ковалевтің схемасы.
- Қазақ халқындағы әлеуметтік көзқарас, әлеуметтік көзқарастың бағалану, даму жолдары.
Пайдаланылған әдебиеттер.
Негізгі:
- Ярошевский М.Г. История психологии. 3-е изд. М., 1985, стр. 573
2.Ярошевский М.Г. Психология в XX столетин. М, 1971.стр. 367
Қосымша:
3.Анцыферова Л.И. Материалистические идеи в зарубежной психологии. М. Наука. 1974.
4.Большоков В.В. Очерки истории русской психологии Нижнии Новгород 1994
5.Будилова Е.А. Социално – психологические проблемы в русской науке М,1983
6.История зарубежной психологии МГУ1986
7.История советской психологии труда МГУ 1983
8.Кузьмен Е.С., Якунин В.А. Развитие психологии внутри естествознания ЛГУ 1985
9.Логинова Н.А. , Ананьев Б.Г. выдающиися ученый в истории отечественной психологии. А, 1999
10.Петровскии А.В. Вопроси истории и теории психологии М,1984
Лекция мәтіні.
1.Әлеуметтік психологияның пайда болуы (ХІХ 60 жылдары – ХХ ғасырдың басы). Бұл кезеңнің ерекшелігі әлеуметтік психологиялық ойлардың жаратылыстану қоғамдық ғылымда көрінуі мүмкін. Мұнда адамдардың психологиялық ерекшеліктеріне адамдардың топтағы қарым-қатынасына қарым-қатынасы мен бейімділігіне көп назар аударылды. Осыған орай әскери ғылымда әлеуметтік психология салалары т.б. Батыс Елдері мен қатар халықтар психологиясы дамыды. Ал медицинада ауру адамдардың басқа адамдармен қарым-қатынасы зерттелді. А.К. Михайловскийдің пікірінше әлеуметтік дамудың қозғаушы күші басшы және тобыр. Өйткені басшы тобырды қалай басқарса тобыр солай іс-әрекет жасайды. Ал оған әсер етуші негізгі психологиялық факторлар: еліктеу, қоғамдық көңіл – күй, қоғамдық мұқтаждықтар, қажеттіліктер. Ресейдегі алғашқы әлеуметтік психологияға алғаш оқу құрамын жазған. В. М. Вехтер “Ұжымдық рефлексалогия” (1921). Ол әлеуметтік психологиялық фенолин ретінде: жерлесу, өзара қарым-қатынас, қарым-қатынас мәселелері.
2.Әлеуметтік психологияның дамуы (ХХ – ғасырдың 20 – 30 жылдары). Бұл кезеңде әлеуметтік психологияны марксистік тұрғыдан қарастырды. Бұл мәселеге Л. Н. Вайталовский, М. Р. Рейснер, К. Н. Карнилов, Ю. В. Фракфурт т.б. өз пікірлерін айтты. Осы кезеңдегі әлеуметтік психологиялық негізгі бағыты болып ұжым мәселерін қарады. Ұжым теориясырн заңдылықтарын қарастырған әлеуметтік психологтар. Б. В. Биляев, Л. Н. Вайтоловский, т.б. Осы кезеңде балалар ұжымының құрлымын, дамуын басқару феномені, қараусыз қалған мәселесін қарастырды. Педалогия ғылымы дамыды.
3.Әлеуметтік психологияның құлдырауы (ХХ ғасырдың 30 – 50 жылдары). 1930 жылы елдегі жағдай қүрт өзгерді. Соған байланысты ғылымда өзгеретін болды. Отандық ғылым Батыс ғылымынан бөліне бастады. Бұл кезеңде:
1.Әлеуметтік психологияның теориялық қажетсіздігі.
2.Батыс елдерінің идеологиясымен сәйкестенбеуі. Әлеуметтік психологияның зерттеу нәтижелерінің тәжірибеде қолданылмауы.
3.Әлеуметтік психологияғанемқұрайлылық.
Алайда бұл кезеңдеде зерттеулер жүргізілді.
1.Әдістемелік мәселесі (Б. Г. Ананьев).
2.С.Н. Рубинштейн әдістемелік қағидалар – детерменизм сана мен іс- әрекет бірлігі, даму қағидасы мәдени тарихи тұжырымдар әлеуметтік психологиялық теориялық әдістемелік негіздері болды).
3.Ұжым психологиясы мәселесі. Бұл мәселені қарастырған А. С. Макаренко (“Ұстаздық дастан”. Онда ұжымдық психологияның екі түрін көрсетеді: алғашқы және кейінгі.
4.Бұл кезеңде мектеп ұжымындағы жеке адамның қалыптасуы ұжыммен жеке адамның қатынасы т.б.
Әлеуметтік психологиялық қайта өрлеуі (ХХ – ғасыр 50 – 70 жылдары). Бұл кезең ғылымдағы идеологиялық қысымның төмендеуі мен сипатталады. Психологиялық ілім физиологиядан дербес екендігін мойындатып, өз даму жолын басқарды. Бұл кезеңде әлеуметтік психологияны ғылымының даму деңгейі анықталды. Басқа ғылымдармен байланысы зерттелді. Пәні мен зерттеу нысанасы негізгі ұғымдары мен заңдары анықталды. Жоғарғы оқу орнына пән рет-е енгізілді. Мамандықтар даярлана бастады. Ғылыми еңбектер мен оқу конференциялар мен семинарларөткізілді, арнайы журнарларшыға бастады.
Шетелдік әлеуметтік психологияның даму тарихы.
Батыс елдерінің мамандары әлеуметтік психологияны адамның мұқтаждықтары мен қажеттіліктерін олардың өзара қарым-қатынасын зерттейтін ғылым деп қарастырады. Тарихқа сүйенсек әлеуметтік психология ХХ – ғасырдың бас кезеңінде пайда болды . Оның дүниеге келген жылы деп 1908 жылды есептейді. Өйткені осы жылы ағылшын психологы В. Мак- Даугаллдің “Әлеуметтік психологияға кіріспе” және Американ әлеуметтанушысы Э. Росстың “Әлеуметтік психология” еңбектері жарық көрді.
Адамдардың әлеуметтік мұқтаждықтары қажеттіліктерін зерттеу ХІХ ғасырдың екінші жартысында қалыптасып адам мен қоғамның қарым- қатынасын талдайтын “Халықтар психологиясы” пайда болды. Халық психологиясының теориясы ХІХ ғасырдың орта шенінде Германияда М. Лацарусс, Г. Штейнь, В. Вундт, ал Францияда С. Сигелия, Г. Левон зерттеді.
ХХ ғасырдың 20 жылдары (В. Моде, Ф. Оллпорт) әлеуметтік психологияны экспериментті ғылымдар қатарына еңгізіліп әртүрлі топтардағы әлеуметтік психологиялық құбылыстарды эксперименттүрінде зерттей бастады. Осы кезеңде психологияда 3 теориялық мектеп қалыптасты:
1.Гештальт (құрылым, тұтас).
2.Психоанализ.
3.Бихевиоризм.
1960-70 жылдары эксперименттен басқа тәсілдерге көшу ұсынылды. Әлеуметтік ұйымның зерттеулерінде бақылау, коррекциялау әдістері қолданыла бастады. Батыстық әлеуметтік психологияның әдістемелік дамуы жаңа бағыттарды дүниеге әкелді.
1.Необихевиоризм (жаңа) (Э. Богардук, С. Оллпорт).
- Неофрэйдизм (К. Корни, А. Фроим, А. Адлер т.б.).
3.Топтың динамика теориясы (К. Лебин, Р. Липпи).
4.Социометрия (Ш. Энштейн).
5.Трансактілі психология (Ф. Кимпатрик, В.Ш. Телсон).
6.Гуманистік психология (К. Роджес).
7.Когнитивті теор… (Г. Ник, Г. Брунер, М. Кун).
Қазіргі кездегі шетелдік әлеуметтік психология қамтитын лек-рі қатарына мыналар жатады:
1.Атрибуция проблема.
2.Топтық проблемалар.
3.Көмек көрсету.
4.Аттракция.
5.Әлеуметтік топта.
6.Әлеуметтік таным.
7.Әлеуметтену.
8.Бір-бірінен тығыз байланысты мәселелерді зертеу.
9.Қылмыс.