1.Өлкетану – белгілі бір аймақтың табиғатын, халқын, шаруашылығын, тарихын, этномәдениет негіздерін зертейді.
Өлкетанудың үш бағыт бойынша бөлінеді:
1.Мемлекеттік өлкетану
2.Қоғамдық өлкетану
3.Мектептік өлкетану
Мемлекеттік өлкетану оқу жүйесінде және сыныптан тыс уақытта да алып барылады.
Мемлекеттік өлкетану бастауыш сынып оқушыларының дүниетанымын кеңейтеді, шығармашылық қабілеттерін дамытып, өз өлкесінің табиғатын танып, оны оқып үйренуге, сүюге және қорғауға баулиды.
Өлкетанудың мақсаты балаларды өз өлкесінің табиғатымен, соның ішінде өлі және тірі табиғаттың байланысы жайлы, халқы, шаруашылығы, тарихы және мәдениеті туралы білімдермен қаруландыру.
2.Біздің ел Орталық Азияға жатады. Орталық Азия Еуразия материгінің нақ ортасында жан-жағынан ірі-ірі тау жлталарымен бөлінген орасан зор үстірттер мен тау қыраттардан тұрады. Жер бедері көтеріңкі болғандықтан бұл бөлікті Биік Азия деп те атайды.
Қазақстан Республикасы мемлекеттік аумағының көлемі 2724,9млн км2 . Жер шарының халық мекендеген құрлық бөлігінің 2%-ы және Еуразия ауданының 5%-ы біздің еліміздің үлесіне тиеді. Аумағының өлшемі жөнінен ол әлем елдерінің алғашқы ондығына кіреді және ішкі құрлықтың мемлекеттердің ең ірісі болып саналады.
3.Біздің ел Еуразия материгінің шөлейт және шөл зоналарына жатады. Жазы аптап ыстық, құрғақ, ал қысы суық, кейде қарлы боранды болады. Зоналардың шұғыл континентті климаты топырақ-өсімдік жамылғысының дамуы мен таралуын шектейді.Біздің елде көптеген шөпті, бұталы және ағашты өсімдіктер өседі. Өсімдіктер ресурстарынан жартылай бұта шөптесін өсімдіктер қоры да үлкен маңызға ие. Олар медицинада биологиялық белсенді заттар жасауда кең пайдаланады. Өсімдіктер ресурстарының тағы бір пайдасы ауыл шаруашылығы өсімдіктер есептелді. Ауыл шаруашылық өсімдіктерінен адамзат өздеріне қажетті киім кешек, азық түлік жасауда кең пайдаланады. Біздің Қазақстанда жоғары сатылы өсімдіктердің 570 түрі өседі. Төменгі сатыдағылардың 500 ге жуығы өседі.
Қазақстанда жануарлар ресурстарын пайдалануына қарай бірнеше топқа бөлінеді: жабайы жануарлар, үй жануарлары, суда жасайтын жануарлар.Жабайы жануарлардың біздің елімізде аңдардың 150, құстардың 480, бауырымен жорғалаушылардың 150, қос мекнділердің 12, балықтардың 8 түрі бар.
4.2005 жылғы санақтың мәліметтері бойынша ҚР халқының саны 15 млн 135 мың адамды құрады.
20 ғасырдың басында Қазақстан өте жоғары туу (45%) мен жоғары өлу (25%) көрсеткіштерімен және табиғи өлімнің аздығымен (15%) ерекшеленеді. 2004 жылы абсолюттік демографиялық көрсеткіші салыстырмалы шамада: туу – 18,2%, өлім 10,1%, табиғи өсім 8,1% құрады.
Халықтың жастық және жыныстық құрамы
БелгісіҚұрамыҚұрылымы
Жынысыерлер48,1 %
әйелдер51,9 %
Жасыбалалар мен
жасөспірімдер25 %
ересек адамдар64,2 %
кәрі адамдар10,8 %
Тұратынқала халқы 57,1 %
жеріауыл халқы42,9%
Қазіргі уақытта қазақстандағы әйелдер саны ерлерден 560мыңға артық. Олар халықтың 52% –ын құрайды. Орта есеппен алғанда 1000 еркекке 1077 әйелден келеді. Республикамыз да әйел саны басым елдер тобына жатады.
Халықтың жасы
К% халық
5-тен азөте жас
5-10жас
10-15ересек
15-20егде
20-дан көбіөте кәрі
Халықтың әлеуметтік құрылымы (%)
Адамдардың әлеуметтік топтарыЕлімізде
Кәсіпкерлер,ұсақ меншік иелері38
Көмектесетін отбасы мүшелері1
Жалдамалы жұмысшылар60
Барлығы 100
Қазақстан әлемдегі көп ұлтты мемлекеттердің атарына жатады. Онда тегі, тілі, мәдениеті әр түрлі, бірақ тарихи тағдыры ортақ 130 ұлт пен ұлыстың өкілдері мекендейді.
Қазақстан халықтары саны бойынша ерекшеленеді.Қазақтар (8,7 млн адам) мен орыстар (4 млн) ел халқының 84 % құрайды. Көп санды ұлттарға (100 мыңнан астам адам) сонымен бірге украиндар, өзбектер, немістер, татарлар мен ұйғырлар жатады. Республикада халықтардың 95 %–ын осы 7 халық құрайды.
Қазақстандағы қалалар саны – 86. Қазақстандағы урбандалудың деңгейі –58%. Қазіргі уақытта халықтың 58% қалада, 42% ауылда қоныстанған.
Қазақстан халқының 1км2-ге орташа тығыздығы 5,5 адам.Қазқстан халқының 2/5 бөлігі (6 млн 460 мың адам) ауылдық елді мекендерде, ал (8млн 595 мың) 3/5 қалада тұрады. Қазақстанда жалпы 7512 ауыл бар.
5.Біздің елді көмір Екібастұзда мұнай, Атырауда, газ өнеркәсіптері Маңғыстауда, СЭС Алматы мен Риддерде орналасқан.Біздің елде мақта, ұн, түрлі жеміс-жидектер мен көкөніс өнімдерін өндіру қолға алынған. Сонымен қатар, ауыр металлургия, химия өнеркәсібі жылдан-жылға дамып келеді.